قنات‌ها در قدیم از جمله مکان‌هایی بودند که در مناطق کم آب برای جلوگیری از وقوع خشکسالی و استفاده بهینه از آب، حفر می‌شدند تا شهر‌ها دچار کم آبی نشوند.

فناوری قنات ها، بنابه آنچه در کتاب‌ها آمده به قرن‌ها پیش باز می‌گردد که کشاورزان برای انجام امورات خود، مسیر‌هایی را حفر می‌کردند و آب را از کوهپایه به دشت انتقال می‌دادند، این کار در واقع راهکاری برای حل کم آبی در روزگاران گذشته بود، چرا که مساله کم آبی در مناطقی، چون قزوین فقط مربوط به امروز نیست، اما نیاکان ما با ابداعات خود توانستند بر این مساله فایق آیند.

قنات‌های وقفی قزوین

یکی از چند راهکار پیشینیان برای مقابله با کم آبی، حفر قنات و منابع آبی زیرزمینی بود که نخستین آن در قزوین مربوط به سندی است که از آغاز عهد صفوی، یعنی شاه بیگی بیگم همسر شاه اسماعیل اول بود که قناتی را به آستانه شاهزاده حسین (ع) این شهر وقف می‌کند.

قنات خمارتاش دیگر قناتی بود که به فاصله ۱۰ کیلومتری در شمال باختری قزوین بود و توسط عمادالدوله خمارتاش بنا شد و مسیر آن از مسجد جامع گذر می‌کرد و محله دباغان و خانه‌های اطراف شاهزاده حسین (ع) را در بر می‌گرفت.

قنات ملاخلیل الله که معروف به ملاخیلا نیز می‌باشد توسط حاجی میرزا محمود امین قدری احداث شد و محلات آخوند و خندق بار را از بی آبی دور می‌کرد.

قنات طیفوری و حلال آب در محله راه کوشک، قنات حاتم بیک و خاتونی محلات پنبه ریسه و قنات شاه نیز از دیگر قنات‌های قزوین در آغاز قرن چهاردهم هجری قمری محسوب می‌شدند که می‌توانستند یک شهر را از معضل کم آبی نجات دهند.

از قنات آخوند تا حاتم بیک

همچنین از قنات‌های دیگری که در روزگاران دور در شهر قزوین دایر شد می‌توان به قنات آخوند اشاره کرد که آبده این قنات در اراضی وشته و زویار در ۶ کیلومتری شمال غربی شهر واقع شده و مظهر آن در انتهای جنوبی شهر به سمت مغلواک اتصال داشته قرار دارد.

قنات حاتم بیک و خاتونی نیز از جمله قنات‌های کم آبی بودند که هر دو آنها در مسیر یکدیگر بودند و آب این قنات‌ها روانه شهر می‌شد و مادر چاه قنات حاتم بیک در اراضی باراجین بوده و برای محله پنبه ریسه وقف شده است.

قنات خیابان نیز از دیگر قنوات قزوین به شمار می‌رود که بانی آن شاه عباس ثانی بود، آب این قنات به محمود آباد می‌رسیده و از زیرزمین جریان می‌یابد و در پشت باغ سپهسالار به سمت خیابان فردوسی تغییر جهت می‌داده و در برابر عمارت چهل ستون و شاخه دیگر آن به سمت محلات بلاغی، سپه و از جنوب تا راه آهن جریان پیدا می‌کند.

قنات آقاجمالی نیز دیگر قناتی بود که به فاصله سه کیلومتری از شهر قزوین و در اراضی باقرآباد قرار داشته و از سطح رودخانه ارنجک واقع شده بود و قنات حلال آب نیز به فاصله ۱۰ کیلومتری در اراضی زویار بوده که با چهار شاخ از ارس آباد و تپه زویار تا دروازه درب کوشک و شمال باغ سپهسالار و خیابان پهلوی را آبیاری می‌کرد.

قنات میرزا رسولی از زمین‌های باراجین سرچشمه داشت و قنات شاه نیز در اراضی اکبرآباد سرچشمه داشت و بعد از گذشتن از باغ‌های هادی آباد به محلات سعدی، مولوی، قملاق، دیمج و آب انبار‌های وقفی راه پیدا می‌کرد و قنات طیغوی نیز از قنوات قدیمی است که در زمین‌های غیاث آباد بوده و در مقابل عالی قاپو و خیابان سپه راه پیدا می‌کند.

قنات‌های بایر شهر قزوین

همچنین قنات‌های قوللر آقاسی، شیخ احمدی و میرزا علی اصغر خانی نیز از جمله قنات‌هایی بودند که بایر شدند و جزو قنات‌های قدیمی شهر قزوین محسوب می‌شوند.

با آنچه بیان شد می‌توان گفت، قزوین شهر آب انبار‌ها و قنات‌ها بوده و هر کدام از این قنات‌ها در محل‌هایی به چند شاخه تقسیم شده و در این شاخه‌ها از رو یا زیر کانال‌های دیگر عبور کرده و در جهت آبرسانی به شهر نقش موثری ایفا می‌کردند.

منبع:ایرنا