گیلان بانو در جفرافیای داستان؛
«سوجان»؛ روایت گذر زن اصیل ایرانی از گردنه‌های تاریخ معاصر
خیلی‌ها را پای تلویزیون نشانده؛ داستان مردم «گل‌تپه» و زندگی دختری به‌نام «سوجان» که نماد زن ایرانی نجیب و اصیل ایرانی است.
خیلی‌ها را پای تلویزیون نشانده؛ داستان مردم «گل‌تپه» و زندگی دختری به‌نام «سوجان» که نماد زن ایرانی نجیب و اصیل ایرانی است، آن‌هم در طبیعت گیلان با آن مناظر زیبا و چشم‌نوازش که دل هر بیننده‌ای را می‌برد.
نتایج آخرین نظرسنجی مرکز تحقیقات رسانه ملی هم نشان می‌دهد سریال «سوجان» با بیش از ۲۶درصد مخاطب در مرز شکستن حد نصاب ۱۰ساله مخاطبان سریال‌های شبکه یک ایستاده است. این یعنی رسانه ملی همچنان با وجود رقبای فضای مجازی و شبکه نمایش خانگی، در جذب مخاطب عملکردی قابل‌دفاع دارد. «سوجان»، با روایتی گیرا و قصه‌ای پرکشش، در فضایی تاریخی و با داستانی اجتماعی- عاطفی، گوشه‌ای از زندگی مردم این پهنه از کشورمان را در دوران پهلوی به تصویر می‌کشد و با محور قرار دادن نقش زنان، تماشاگران تلویزیون را با خودش همراه کرده است. در این گزارش، علاوه‌بر کارگردان اثرکه نکاتی جالب درباره تولید سریال گفته، به‌سراغ بازیگران سریال این شب‌های سیما رفته‌ایم تا از تجربه شان در بازی در این اثر بگویند؛ مشکلات رسیدن به نقش تا بازخورد مخاطبان، همگی از موضوعاتی است که در این گفت‌و‌گو به آنها پرداخته‌ایم. دعوت می‌کنیم خواننده‌اش باشید.
حسین تبریزی، کارگردان
ضرورت پرداختن به خانواده و زنان
حسین تبریزی برای اینکه عناوین کارگردان و فیلم نامه‌نویس را به کارنامه حرفه‌ای‌اش بیفزاید، از اوایل دهه ۱۳۷۰ دل به دریای فیلم‌سازی زد و فیلم ۱۶میلی‌متری «روز مریم» را در سن ۲۱سالگی ساخت. از او آثار گوناگونی در سینما و تلویزیون دیده‌ایم که «صبح روز تنهایی» ازجمله آخرین آنهاست و در ۳۰ قسمت، زندگی و ترور دکتر مجید شهریاری، استاد دانشگاه شهید بهشتی و از دانشمندان هسته‌ای شهید را روایت می‌کرد. تبریزی در «سوجان» هم افزون‌بر کارگردانی، در نوشتن فیلم‌نامه سریال مشارکت کرده و درحالی‌که شنیده‌ها حاکی از تداوم فصل‌های بعدی این سریال است، در پاسخ به این سؤال که آیا «سوجان» ۳۰۰ قسمتی خواهد شد، توضیح داد: هنوز قطعی نیست و فعلاً خسته کاریم. شاید نتوانم پاسخ دقیقی به این سؤال بدهم؛ اما به‌طور کلی، شغل من کارگردانی است و اگر امکانات فراهم باشد، دوست دارم ادامه مجموعه «سوجان» را کارگردانی کنم.
وی درخصوص انتخاب بازیگران سریال «سوجان» و استفاده از بازیگران بومی در کنار سایر بازیگران، عنوان کرد: بازیگران «سوجان» به‌صورت گروهی انتخاب شده و هدف ما در انتخاب بازیگران، باورپذیری بوده است.
این کارگردان تلویزیون تصریح کرد: ۶۰درصد بازیگران سریال، گیلانی‌اند و از این منظر مشکل چندانی نداشته‌ایم؛ اما درنهایت، تصمیم گرفتیم از لهجه دوری کنیم، چراکه می‌دانستیم این مجموعه قرار است در شبکه سراسری پخش شود. ازاینرو، فقط آوایی از لهجه گیلان را به کار گرفتیم تا حس‌وحال گیلان را در ذهن مخاطبان تداعی کند.
تبریزی با اشاره اهمیت ساخت سریال با محوریت زنان و نیاز جامعه به چنین تولیداتی، تصریح کرد: نقش خانواده و زنان در شکل‌گیری و اعتلای جوامع آشکار است. به نظر من، این دست تولیدات صرفاً نیاز نیست، بلکه واجب است.
کارگردان سریال «سوجان» ادامه داد: نمایش همدلی و همراهی زنان در کنار مردان و سازندگی و اثرگذاری فعالیت‌های زنان در جامعه، یکی از اهداف سریال ما بود و امیدوارم این هدف محقق شده باشد. وی درخصوص شباهت سریال «سوجان» با دیگر مجموعه‌های مشابه که در شمال کشور ساخته شده‌اند، ادامه داد: سریال موفقی مانند «پس از باران» نیز در اقلیم مشابه با سریال «سوجان» ساخته شد؛ اما از نظر محتوا و قصه شباهتی با یکدیگر ندارند. بیشتر حال‌وهوای گیلان، پوشش و لهجه و حتی برخی آداب‌ورسوم این احساس را ایجاد می‌کند که این سریال به برخی دیگر از سریال‌ها شباهت دارد.
تبریزی درباره ادامه سایر فعالیت‌هایش نیز افزود: همچنان که تدوین سریال «سوجان» را در دست داریم، یک سریال و فیلم سینمایی جدیدی نیز برای تولید در نظر دارم که در آینده فرایند پیش‌تولید آن را دنبال می‌کنم.
غزاله اکرمی، بازیگر
استقلال و صلابت سوجان ارزشمند است
غزاله اکرمی، بازیگر نقش اصلی سریال «سوجان» است و آن‌طور که خودش می‌گوید تلاش زیادی کرده تا خودش را با ویژگی‌های این شخصیت در فیلم‌نامه منطبق کند. او درباره نحوه انتخابش برای ایفای نقش سوجان گفت: از بین حدود ۳۰۰ نفری که برای ایفای نقش «سوجان» بررسی شده بودند، من انتخاب شدم. این نقش برای من مسائل متعددی داشت. ازجمله اینکه باید لهجه گیلکی را به‌درستی ادا می‌کردم و این مسئله اصلاً ساده نبود.
وی ادامه داد: ما با قصه و آدم‌هایی مواجه بودیم که در دهه ۱۳۵۰ زندگی می‌کردند و نه‌تنها من در آن دوران به دنیا نیامده بودم، بلکه طبیعتاً از وضعیت و سبک زندگی مردم گیلان در آن دهه‌ها اطلاعات چندانی نداشتم.
اکرمی در ادامه گفت: قصد اغراق ندارم؛ اما کمک‌ها و راهنمایی کارگردان سریال، حسین تبریزی واقعاً برای عبور از مشکلات مؤثر بود. لازم بود در زمینه لهجه گیلکی به سطح بالایی از تسلط دست پیدا کنم؛ برای همین، مدام شبکه باران را تماشا می‌کردم و به تکرار آوا‌ها می‌پرداختم. برای رسیدن به شخصیت سوجان، فیلم‌نامه به من کمک زیادی کرد. در فیلم‌نامه این سریال نکته‌های خوبی بود تا بتوانم بیشتر شخصیت او و جهانش را بشناسم.
وی ادامه داد: مدتی به تحقیق درخصوص آداب ورسوم مردم در دهه ۱۳۵۰ در گیلان پرداختم و در این مدت اطلاعات بسیار خوبی به دست آوردم و همه این داده‌ها نکته‌هایی برای دقیق‌تر به تصویر کشیدن شخصیت سوجان به من داد.
این بازیگر درباره برجسته‌ترین ویژگی سوجان که برای خودش هم جذاب بوده، اظهار کرد: قوی بودن سوجان واقعاً برای من بسیار جذاب بود. این دختر جوان تصمیم‌های دشواری در زندگی می‌گیرد و این کار را بدون هیچ ترسی انجام می‌دهد. او خودش را درگیر مسائل عاطفی نمی‌کند و تصمیماتش نیز قاطعانه است. استقلال این شخصیت برای من واقعاً ارزشمند بود. سوجان خودش و خانواده‌اش را در اولویت قرار می‌دهد، ازاینرو، دختر محکم، مستقل و عاقلی است. بار‌ها دلم خواسته من هم مانند سوجان باشم و این خصوصیت او را برای خودم هم الگو قرار داده‌ام.
اکرمی درباره چشم‌اندازی که برای خود در عرصه بازیگری پس‌از ایفای نقش در سریال «سوجان» متصور است، گفت: دنیای بازیگری بسیار پیچیده است و نمی‌توان چشم‌انداز مشخصی برایش تعیین کرد. قطعاً بازی در سریال «سوجان» در فعالیت‌های آینده من در عرصه بازیگری اثرگذار است، چراکه این نقش و کلیت مجموعه ظرفیت دیده شدن دارد. تا امروز هم لطف خدا شامل حالم بوده و مردم نیز بازخورد‌های مثبتی نسبت به این سریال داشته‌اند؛ اما باز هم نمی‌توان گفت در آینده چه پیش می‌آید. به آینده بسیار امیدوارم و همه تلاشم را برای رسیدن به بهترین رخداد‌ها به کار می‌گیرم.
وی درباره اینکه آیا پس‌از پخش «سوجان» پیشنهاد‌هایی برای بازیگری در سایر تولیدات داشته، گفت: فکر می‌کنم بهتر است کمی صبر کنم تا پخش سریال «سوجان» تمام شود تا بتوانم برای ادامه راه تصمیم بگیرم. به نظرم، در عرصه بازیگری نباید عجله کرد و لازم است در انتخاب‌ها دقیق باشیم. همین حالا پیشنهاد‌هایی برای بازی در آثار سینمایی و شبکه‌های نمایش خانگی داشته‌ام و پس‌از پایان پخش «سوجان» جدی‌تر به آنها فکر خواهم کرد.
در ادامه، اکرمی درخصوص مشکلات بازی در سریال «سوجان» که فیلم‌برداری‌اش سه سال به طول انجامید و حفظ راکورد حسی در این مدت، عنوان کرد: این مسئله یکی از اصلی‌ترین مشکلات ما در سریال بود. به‌عنوان نمونه من سکانسی را در سال ۱۴۰۱ بازی کرده‌ام و سکانس بعدی را که به سکانس قبل وابسته است، در ۱۴۰۲ ضبط کرده‌ایم و این در حالی است که یک سکانس قبل از این دو سکانس را در ۱۴۰۳ گرفته‌ایم! راکورد حسی این سه سکانس پیوسته بود؛ ولی از نظر زمانی در سه سال مختلف آن را بازی کرده‌ام.
اکرمی ادامه داد: این تجربه واقعاً عجیب بود و اگر نمی‌توانستم راکورد حسی را حفظ کنم، حتماً مخاطب این را می‌فهمید و توی ذوق می‌زد. کوشیدم راکورد‌ها را حفظ کنم و به‌نظرم، ناپیوسته بودن زمان ضبط سکانس‌ها مشخص نیست و حالا که سریال را می‌بینم، خودم هم فراموش کرده‌ام کدام سکانس‌ها با فاصله ضبط شده و احساس می‌کنم پیوستگی و انسجام کار خوب از آب درآمده است.
وی درباره حس‌وحالش در روبه‌رو شدن با بینندگان در خیابان نیز گفت: برخی مخاطبان ابتدا حس می‌کنند چهره من آشناست و بعد سریع «سوجان» را به خاطر می‌آورند. شاید هنوز آدم‌های زیادی در خیابان من را نشناسند؛ اما تا همین حالا تجربه خوبی از واکنش مخاطبان داشته‌ام. به‌هرحال، شهرت هیجان‌انگیز و از اجزای جدانشدنی شغل ماست. اینکه مخاطبان دوستت داشته باشند و با دیدنت لبخند بزنند، واقعاً ارزشمند است و بازیگر را برای ادامه راهش پرانگیزه می‌کند.
این بازیگر جوان درخصوص علاقه‌مندی‌اش به حضور در سایر قالب‌های نمایشی ازجمله سینما و تأثیر تلویزیون در معرفی جوانان مستعد بازیگری، بیان کرد: واقعاً تلویزیون در تمام این سال‌ها بستر معرفی و شناخته شدن ستاره‌های عرصه بازیگری بوده است. همچنین کارگردان‌های بزرگی در سینما داریم که کارشان را از تلویزیون شروع کرده‌اند. من هم به‌عنوان بازیگر بیش از اینکه دغدغه بستر نمایش آثارم را داشته باشم، به این فکر می‌کنم که نقش‌های مؤثر و نسبتاً دشوار را بازی کنم. بیش از هر چیز فیلم‌نامه برایم اهمیت دارد. امروز در شبکه نمایش خانگی تولیدات متعددی در حال نمایش است که برخی از آنها چندان دیده نشده‌اند. بنابراین، دیده شدن توانمندی یک بازیگر به عوامل مختلفی بستگی دارد.
وی درخصوص اهمیت شکل‌گیری رابطه مادر دختری بین شخصیت سوجان و حوّا توضیح داد: برای اینکه این رابطه باورپذیر شود، لازم بود که با بازیگر نقش مادر سوجان، یعنی حدیث نیکرو ارتباط صمیمانه‌تری برقرار کنم. واقعاً بدون کمک‌های بازیگر مقابل، نمی‌توانستم از پس نقش برآیم. ما باید با یکدیگر احساس مادر و دختری پیدا می‌کردیم و گروه هم در ایجاد این صمیمیت نقش مهمی داشت.
بازیگر نقش سوجان ادامه داد: از دیگر وجوه مثبت سریال «سوجان» توجه به جایگاه و نقش زنان در شکل‌دهی به تاریخ و وقایع در سرزمین‌ها و فرهنگ‌های گوناگون است. در سریال با مرور گذشته مادرجان که ثریا قاسمی ایفاگر این نقش بود تا حوّا و سوجان، اهمیت و اثرگذاری مادران را مشاهده می‌کنیم که هر کدام در دهه‌های مختلف چه اقداماتی برای حفظ بنیان‌های خانواده و ارزش‌ها انجام داده‌اند.
وی اضافه کرد: فکر می‌کنم مخاطبان به همین دلیل با سریال «سوجان» ارتباط برقرار کرده‌اند. این سریال گرچه قصه‌ای از دهه ۵۰ را روایت می‌کند، مفاهیم مادر، زن و خانواده بسیار اصیل است و از نسلی به نسلی دیگر منتقل می‌شود.
شیرین محسنی، بازیگر
نمایش هویت و اصالت در قاب تصویر
شیرین محسنی بازیگر نقش «زیبا» در سریال «سوجان» نیز درخصوص حضور در این مجموعه بیان کرد: فکر می‌کنم سریال «سوجان» توانسته قدرت و اصالت زن را برای حفظ استقلال و هویت اصیل خود نشان دهد.
وی افزود: در این سریال ما شاهد اوضاع جامعه زنان در اوایل دهه ۱۳۵۰ هستیم که با بازی ثریا قاسمی در نقش مادرجان به زیباترین شکل تصویر شده است. هر یک از زنان در این سریال در نوع خودشان اثرگذاری‌هایی دارند. در طول تاریخ نیز زنان اصیل همیشه افتخارآفرینی کرده‌اند و ما به اسم آنها قسم می‌خوریم.
این بازیگر ادامه داد: در گیلان زنان غیوری داریم که در عرصه کشاورزی و سختی کار، پابه‌پای مرد‌ها کار می‌کنند و «سوجان» توانست این زنان را به بهترین شکل به تصویر بکشد.
محسنی درباره برجسته‌ترین ویژگی نقش «زیبا» و مشکلات ایفای این نقش، عنوان کرد: من آدم شوخی هستم و اطرافیانم من را به شوخ‌طبعی می‌شناسند؛ اما برای ایفای نقش در سریال سوجان لازم بود جدیت خاصی داشته باشم.
وی تصریح کرد: شخصیت زیبا، مادری جدی و سختگیر است. مخاطبان شاید احساس کنند این شخصیت بدجنس است؛ ولی واقعاً این‌طور نیست و فقط در ظاهر سعی می‌کند خشک و جدی به نظر برسد. در دل زیبا هیچ‌چیز نیست. بنابراین، به‌عنوان یک آدم شوخ‌طبع، پیدا کردن مرز جدیت این شخصیت و اینکه مخاطب متوجه شود شخصیت زیبا خیلی هم منفی نیست، کار دشواری بود.
وی درخصوص دیده شدن ظرفیت بازیگران سایر استان‌ها در تولیداتی که از رسانه ملی پخش می‌شود نیز بیان کرد: این اتفاق بسیار مهم بود و باید استمرار داشته باشد. هنرمندان بسیاری در سایر استان‌ها کاملاً حرفه‌ای در زمینه بازیگری مشغول‌اند و ظرفیت‌های تلویزیون می‌تواند در معرفی این افراد به کار گرفته شود.
زهرا جهرمی، بازیگر
اقبال مخاطبان نسبت به سوجان انگیزه‌بخش است
زهرا جهرمی، بازیگر نقش طلا در سریال «سوجان» درخصوص ویژگی‌های خاص نقشش گفت: شخصیت طلا دارای معلولیت است و نمی‌تواند حرکت چندانی داشته باشد. ازاینرو، به‌عنوان بازیگر با محدودیت‌های حرکتی برای ایفای نقش یا انتقال احساس به مخاطب مواجه بودم. البته طلا دختر خان هم هست و باید در رفتارش طمأنینه داشته باشد.
وی تصریح کرد: طلا از نظر من شخصیت چندلایه‌ای بود و افسردگی داشت و تازه بعد از اتفاقاتی که در جریان زندگی با قربان تجربه می‌کند، از حال‌وهوای قبلی خارج می‌شود و مخاطب، لایه تازه‌ای از این شخصیت را مشاهده می‌کند.
جهرمی‌با بیان اینکه محوریت زن در فیلم‌نامه «سوجان» از برجسته‌ترین ویژگی‌های این اثر است، عنوان کرد: زنان در این سریال از طبقات و افکار مختلفی هستند؛ در روستا زنی قدرتمند را می‌بینیم که مسائل خاص خودش را دارد و زنان نسل‌های بعد از او نیز با مشکلاتی مواجه می‌شوند تا زمان سوجان که می‌خواهد درس بخواند و دنبال استقلال است.
وی اضافه کرد: در شهر نیز زنانی مانند شخصیت طلا را می‌بینیم که مسائل متفاوتی را تجربه می‌کنند. اما همه این زنان با وجود مشکلات متعدد اهدافشان را دنبال می‌کنند و بازخورد‌های مخاطبان نیز تاکنون مثبت بوده و من خوشحالم که در چنین نقشی حضور دارم.
جهرمی ادامه داد: امروز در بستر‌های نمایشی و فضای مجازی، محتوا‌های مختلفی به مخاطبان عرضه می‌شود و اینکه در چنین موقعیتی تماشاگران، تلویزیون و سریال «سوجان» را انتخاب می‌کنند، انگیزه ما را برای ادامه فعالیت بیشتر می‌کند.
پریسا دوستی، بازیگر
رفتار‌های انیس حرصم را درمی‌آورد
پریسا دوستی که در سریال «سوجان» ایفاگر نقش انیس است، درخصوص تجربه حضورش در این مجموعه نمایشی گفت: پیش‌ازاین با حسین تبریزی در سریال «صبح آخرین روز» همکاری کرده‌ام و نقش مادر شهید شهریاری را ایفا می‌کردم. زمانی که برای بازی در سریال «سوجان» از من دعوت به همکاری شد، می‌دانستم که نقش مهمی است و با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌شوم و ابعاد روان‌شناختی بسیاری دارد.
وی با اشاره به اینکه از دانش تحصیلات تئاتری خود برای ایفای نقش بهره برده است، عنوان کرد: بازخورد‌های مخاطبان تاکنون مثبت بوده و فکر می‌کنم، توانسته‌ام ویژگی‌های شخصیت انیس را باورپذیر به تصویر بکشم.
این بازیگر در ادامه گفت: انیس از خصوصیات شخصی من دور بود و بسیاری از رفتار‌های این شخصیت حرصم را در می‌آورد و نمی‌فهمیدم چرا این‌طور تصمیم می‌گیرد؟! به همین سبب نمی‌توانستم خودم را جای او بگذارم؛ چراکه من مثل انیس تصمیم نمی‌گیرم.
وی افزود: طولانی بودن روند تولید کمک کرد تا به‌مرور خودم را به انیس نزدیک کنم. در خلوت و زندگی شخصی خودم را با انیس مقایسه می‌کردم و می‌گفتم «مراقب باش شبیه انیس نشوی!»
دوستی اضافه کرد: امیدوارم پس‌از سریال «سوجان» نقش‌های انگیزشی به من پیشنهاد شود تا بتوانم توان بازیگری‌ام را بهتر نشان دهم.
افشین غیاثی، بازیگر
بازی در نقش جاوید، هدیه خداوند بود
افشین غیاثی، بازیگر نقش «جاوید» در سریال «سوجان»، درباره دشواری‌های رسیدن به این شخصیت با پیچیدگی‌های خاصش، گفت: کارگردان سریال «سوجان» بین حدود پنج بازیگری که برای ایفای نقش جاوید در نظر داشت و حاضر بودند رایگان این نقش را بازی کنند، من را انتخاب کرد و چنین اتفاقی حقیقاً ارزش زیادی برایم داشت.
غیاثی ادامه داد: پیش‌ازاین نیز با حسین تبریزی در سریال نمایش خانگی «موچین» همکاری کرده‌ام. در تئاتر «گذر لوتی‌هاشم» نیز نقش «غلام پاسبان» را برای تبریزی بازی کردم. اصولاً سعی می‌کنم در سینما، تلویزیون و تئاتر تیپ‌های متفاوتی را بازی کنم. دراین‌میان، نقش جاوید واقعاً برای من خاص بود.
وی افزود: گاهی با تماشای قسمت‌های مختلف سریال احساس می‌کنم شخصیت جاوید خیلی از من دور است و طبیعتاً رسیدن به این نقش برای من مشکل بزرگی بوده است.
غیاثی اضافه کرد: باید در خلال سه سال فیلم‌برداری، بکر بودن نقش جاوید را حفظ می‌کردم و راکورد حسی، فرم بدنی و بیان خاص این شخصیت را از دست نمی‌دادم. جاوید واقعاً پیچیده بود و اندیشه‌های خاص خودش را داشت و من تلاش می‌کردم بروز بیرونی این اندیشه‌ها در او، برای مخاطب ملموس باشد.
این بازیگر ادامه داد: از همکاران می‌خواستم که پشت‌صحنه هم جاوید صدایم بزنند و تلاش می‌کردم در استراحت‌ها از نقش فاصله نگیرم و حتی مانند جاوید راه می‌رفتم، حرف می‌زدم، می‌خوابیدم و…. فکر می‌کنم این تمرین‌ها کمک می‌کرد تا شخصیت جاوید برای تماشاگران سریال باورپذیرتر شود.
وی در ادامه اظهار کرد: من دفتری دارم و در آن مشخصات نقش‌هایی را که دوست دارم در آینده بازی کنم، می‌نویسم. پنج سال پیش در همین دفتر نقش جاوید را طراحی کرده بودم و به‌نظرم، این نقش هدیه خداوند بود.
غیاثی با بیان اینکه بازی در نقش یک انسان مجنون برای بسیاری از بازیگران جذاب است، افزود: حتی در ذهنم برای جاوید لباس‌هایی طراحی کرده بودم و از طراح لباس سریال خواستم که ذهنیات مرا در نظر بگیرد و واقعاً در تعامل با کارگردان و همه اعضای گروه، توانستم جاوید را در حد توانم اجرا کنم.
وی تأکید کرد: حس می‌کنم ویژگی‌های عجیب شخصیت جاوید هنوز با من است و کارگردان اثر جدیدم گاهی به من یادآوری می‌کند که گردنم را صاف کنم یا مثل جاوید نباشم و…. به‌هرحال، سه سال با این شخصیت همراه بوده‌ام.
غیاثی درخصوص فعالیت‌های جدیدش نیز توضیح داد: این روز‌ها مشغول بازی در یک سریال تاریخی به‌نام «مهمان‌کشی»ام که احمد کاوری کارگردانی آن را برعهده دارد. این سریال قرار است در محرم ۱۴۰۴ روی آنتن برود. قصه این مجموعه پیرامون زندگی مسلم ابن عقیل (ع) است و من نقش یکی از خویشاوندانش را بازی می‌کنم.
