باشگاه خبرنگاران جوان؛ عاشوری – «یکی بود یکی نبود، غیر از خدا هیچکس نبود. روزی بود، روزگاری بود، روزگار دوری بود». 

سریال «سوجان» که این شب‌ها از شبکه یک سیما پخش می‌شود، روایت زندگی دختری گیلانی است. بخش‌هایی از این سریال درام عاشقانه در گیلان و با حضور هنرمندان بومی تهیه شده و مورد استقبال و توجه بینندگان قرار گرفته است.

این سریال یک قصه خانوادگی با مضمونی عاشقانه دارد که در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ در مناطق سرسبز استان گیلان به خصوص روستا‌های سیاهکل و لاهیجان ضبط شد و مربوط به سال‌های ۱۳۰۰ (دوره جنگلی‌ها) به بعد تا سال ۱۳۵۷ مقطع پیش از انقلاب اسلامی است.

سریال «سوجان» در واقع ماجرا‌های سه نسل از یک خانواده گیلانی را به تصویر می‌کشد، مادربزرگ، مادر و دختر که نسل در نسلشان قابله بودند. زنانی خوشنام که نقش مهمی در خانواده و جامعه خود داشتند. روایت نبرد با ظلم و ستم در روستایی دوردست تا پیروزی انقلاب اسلامی.

سریال سوجان چگونه شروع شد؟

سریال با داستان دخترزا بودن همسران خان یکی از روستا‌های گیلان در سال‌های ۱۳۱۰ به بعد آغاز می‌شود، جُرمی نابخشودنی که همیشه تاریخ زنان متهم بی گناه این پرونده بوده‌اند. 

خان که برای پسردار شدن به دنبال زن چهارم بود، در یک نگاه عاشق «بانو» (جوانی مادر جان) می‌شود، بانو و «امیرحسین» (تازه عروس و داماد) از دستش فرار می‌کنند و در جنگل‌های اطراف پنهان می‌شوند و تا مدت‌ها در پی راهی برای مقابله با زورگویی خان می‌روند، اهالی نیز کم کم با آنها همراه و همدل می‌شوند.

به مرور به عنوان «یاغی‌های عاشق» معروف و به دردسری برای خان تبدیل می‌شوند. خان تصمیم می‌گیرد این قائله را با پایانی ناخوش برای آنها تمام کند. داستانی که احتمالا تا پایان سریال باید منتظر نتیجه آن باشیم. 

شخصیت‌های بارز سریال سوجان کدامند؟

ادامه سریال سوجان، اما با شخصیت‌هایی دیگر پیش می‌رود؛ از «سوجان» دختری با درک و فهم بالا و مستقل گرفته که در کشاکش سختی‌های روزگار خود ساخته و قوی می‌شود تا پسرعمویش «قربان» که تا اینجای سریال به بله قربان گویی زیرآب زن تبدیل شده است، فردی گماشته که با تملق و مجیزگویی سعی در پیشبرد اهداف خود دارد. 

او در پاسخ به میلی جاه طلبانه حاضر شد چشم بر روی عشق زندگی خود ببندد و نه تنها به سوجان که حتی به «طلا» (که دل به سادگی و صفای کلامش داده است) هم خیانت کند.

«مادر جان» با بازی ثریا قاسمی، مادربزرگی دانا و آگاه به زمانه است. او در موقعیت‌های مختلف در نقش یک حامی، راهنما و سنگ صبور برای دیگران ظاهر می‌شود. با دخترش «حوا» (حدیث نیکرو، بازیگر نام آشنای گیلانی) و دامادش «اسفندیار گیلانی» که مردی پاکدست و نیکنام است زندگی می‌کند.

عموی سوجان و پدر قربان (با بازی مهران رجبی) که «اسکندر» نام دارد برعکس برادرش فردی طماع و فرصت طلب است و همسرش «زیبا» (با بازی هنرمندانه بازیگر توانمند استان، شیرین محسنی) هم زنی پول پرست و تندخو است که رفته رفته در موقعیت‌های مختلف نقاب از چهره آنها برداشته می‌شود.

داستان شخصیت‌های دیگری هم دارد؛ «سهراب»، یک جوان غیور و وفادار روستایی، برادرش «جاوید»، فردی با احساس و بی ریا و «فرانک» همسر جاوید که زنی ساده و زلال است. «نجمه»، خواهر این دو برادر و همسرش «غلام»، کدخدای خودخوانده روستا!

روستای گُل تپه سریال سوجان، اربابی خبیث و فریبکار دارد به نام «خسرو خان» (با ایفای نقش خوب و متفاوتِ سید مهرداد ضیایی) که اهالی محل و البته بینندگان سریال می‌خواهند که سر به تنش نباشد؛ بس که زورگو، قاتل و پلید است.

«انیس» دختری داغدار و خشمگین است که در قسمت‌های اولیه سریال پدر و مادرش (مصطفی و مرضیه) یکی یکی به دست خسرو خان و همسرش (شهین) کشته شدند، بنابراین او که طی قضایایی به راز این جنایت‌ها پی برده است قصد انتقام گرفتن از آنها را دارد.

پرویز، بهاره، ستاره، سوسن، طلا و ثریا جفرودی، سرهنگ فرزاد منفرد، حشمت خان جفرودی و ... هم هر یک نقش‌هایی از این سریال به کارگردانی حسین تبریزی، تهیه‌کنندگی مهدی کریمی و میثم آهنگری و نویسندگی فریدون حسن‌پور را به خود اختصاص داده‌اند.

روایت اشک‌ها و لبخند‌های گیلانیان

سریال «سوجان» مجموعه‌ای مملو از اشک‌ها و لبخند‌های مردمان گیلان زمین در طول سالیان گذشته است. سریالی که آداب و رسوم و آیین‌های عروسی، عزا، تولد، مرگ، سال نو، زیارت رفتن‌ها، چاووشی خواندن، کُشتی، لافندبازی آن روزگار را روایت می‌کند.

از یاوری‌ها، روی آتش غذا پختن‌ها، دوشادوش هم کار کردن در شالیزار‌ها و باغ‌های چای، کمبودها، نداشتن‌ها، غم‌ها و غصه‌ها و حسرت‌ها، قرض و قوله‌های کشاورزان، دعوا‌ها بر سر زمین و آب آن دوره تاریخی در گیلان گرفته تا قمار، دزدی، اعتیاد، دروغ، خیانت، کلاهبرداری، درس و دانشگاه، سربازی، کار، بیکاری و ... که موضوع تمام دوران‌ها و جوامع دیگر هم است.

زیبایی‌های طبیعت گیلان؛ تالاب‌ها، آب بندان‌ها، آبشارها، آسمان، آب، هوا، باران، رودخانه، درخت، پروانه، گنجشک، سنجاقک، گل، هنر‌های سنتی و صنایع دستی استان، لباس‌های رنگی، سقف‌های شیروانی، غذا‌های محلی متنوع، لهجه شیرین، نجابت، صبوری و همیشه میزبان بودن مردمان این سرزمین هم که جای خود دارد. 

مراحل ساخت سریال سوجان چگونه گذشت؟

باشگاه خبرنگاران اولین خبر از ساخت این سریال را به تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۹۶ منتشر کرد، مدیرکل وقت صدا و سیمای مرکز گیلان در این خبر گفته بود: سریال ۳۰۰ قسمتی «مادر سوجان» در ۶ فصل ۵۰ قسمتی با موضوع قبل از انقلاب اسلامی تا زمان کنونی ساخته خواهد شد، این سریال یکی از پروژ‌ه‌های این مرکز است که به مفاهیم فرهنگی و اجتماعی استان می‌پردازد.

گذشت تا ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۷ که معاون وقت امور استان‌های صدا و سیما در گفت‌وگویی اعلام کرد: در حال حاضر مرحله پیش تولید سریال ۳۰۰ قسمتی «مادر سوجان» به کارگردانی فریدون حسن‌پور از سر گرفته شده، سیناپس ۵۰ قسمت از سریال آماده و ۱۴ قسمت از فیلمنامه نیز نوشته شده است. طبق برنامه‌ریزی‌ها قرار است تولید این مجموعه از مهر ماه آغاز شود. این کار فصل‌بندی شده است و ۵۰ قسمت آن در قالب فصل اول راهی آنتن می‌شود.

خبر بعدی درباره ساخت این سریال ۳۱ تیر ۱۴۰۰ از قول مدیرکل وقت صدا و سیمای مرکز گیلان به این ترتیب منتشر شد: سریال «سوجان» طرح بزرگی است که در چند فصل تولید خواهد شد و فصل نخست این سریال در ۶۳ قسمت با نویسندگی فریدون حسن پور، تهیه کنندگی مهدی کریمی و کارگردانی حسین تبریزی به روی آنتن خواهد رفت.

داستان این سریال که با محوریت شخصیت مقاوم زن ایرانی و اهمیت نهاد خانواده ساخته خواهد شد، قصه زندگی «سوجان»، دختری گیلانی از دوره نوجوانی، جوانی تا دوران مادری و مادربزرگی اوست و در خلال مرور داستان زندگی او، بخش‌های مهمی از تاریخ معاصر ایران و گیلان روایت می‌شود.

۱۶ مرداد ۱۴۰۲ هم خبری از بازدید معاون امور استان‌های رسانه ملی و مدیرکل صدا و سیمای مرکز گیلان از مراحل تولید سریال «مادر سوجان» در سیاهکل منتشر کردیم. پس از آن بازدید رئیس سازمان صدا و سیما و استاندار وقت گیلان از مراحل تولید این سریال در شهرستان سیاهکل را به تاریخ ۱۴ مهر ۱۴۰۲ منعکس کردیم.

تا اینکه بالاخره نخستین تصاویر از سریال مادر سوجان در تاریخ ۱۸ شهریور ۱۴۰۳ منتشر شد با این توضیح که سریال اواخر پاییز روی آنتن می‌رود. خبر پخش از شبکه یک سیما هم در تاریخ ۱۲ آبان امسال با این مضمون منتشر شد: سریال خانوادگی و عاشقانه «سوجان» از شنبه ۱۹ آبان هر شب ساعت ۲۲:۱۵ روی آنتن شبکه یک تلویزیون می‌رود.

گفته‌های برخی از عوامل دست اندرکار سریال سوجان

حسین تبریزی، کارگردان سریال سوجان در گفت‌وگویی این سریال را دارای گروه بازیگری گسترده‌ای دانست و گفت: حدود ۶۰ تا ۶۵ بازیگر ثابت در طول کار حضور داشتند و در کنار این تعداد زیاد بازیگر، سعی شد داستان به خوبی به مخاطب منتقل شود. 

او با بیان اینکه نیمی از بازیگران سریال از چهره‌های ملی و شناخته شده انتخاب شده‌اند و باقی از میان بازیگران تئاتر گیلان و تهران و بازیگران محلی این استان برگزیده شدند، افزود: در بخش‌هایی از داستان که به پیش می‌رود، بیشتر به زندگی خانواده‌ها و وقایع منطقه‌ای و روستایی پرداخته می‌شود و در فواصل مختلف قهرمان‌های متفاوتی داریم. 

کارگردان سریال سوجان در خصوص استفاده از لهجه و گویش بومی گیلانی در سریال تصریح کرد: سعی کردیم که بازیگران به صورت طبیعی ته لهجه‌ای داشته باشند و از گویش کامل گیلکی فاصله گرفتیم، چون قصد داشتیم این سریال به صورت ملی از شبکه یک پخش شود. بنابراین به ته لهجه‌ای ملایم اکتفا کردیم که بتواند برای تمامی مخاطبان قابل‌فهم باشد.

تبریزی همچنین با اشاره به اینکه سریال سوجان داستان سه نسل از یک خانواده را به تصویر می‌کشد، تأکید کرد: ما در این سریال بیشتر به منزلت زن و مادر پرداختیم. نگاهمان به مادران و زنانی است که نقش مهمی در اعتلای خانواده دارند.

او در پاسخ به این مطلب که پخش تیزر ابتدایی سریال «سوجان» همراه با پخش آهنگ گیلکی، یاد سریال «پس از باران» را تداعی می‌کند، گفت: ما به نظام ارباب - رعیتی هم می‌پردازیم. همیشه چنین مسائلی در طول تاریخ وجود داشته است. نمی‌توان گفت کار ما شبیه «پس از باران» است ولی یک جورایی یادآور آن سریال زیبا هم است.

سیروس کفاش، مدیر فیلمبرداری سریال «سوجان» هم در گفت‌وگویی درباره سختی‌های تولید و ساخت دکور و بازسازی فضا‌های قدیمی به دلیل ساخت و ساز‌های وسیعی که در شمال صورت گرفته است، گفت: ما در «سوجان» خیلی دکورسازی داشتیم. یعنی هر جایی می‌رفتیم، باید دکور می‌زدیم. چون باید به دهه ۱۳۱۰ بر می‌گشتیم. در خطه شمال دوربین هر جا می‌چرخید، ویلا و برج‌های آن چنانی می‌دیدیم که برایمان معضل بود.

او در پاسخ به این سوال که آیا ساخت ۳۰۰ قسمت سریال «سوجان» عملی است؟ گفت: بله، عملی می‌شود. وقتی کاری مخاطب‌پسند باشد و مردم دوستش داشته باشند، چرا عملیاتی نشود؟! این کار ۳۰۰ قسمتش نوشته شده است. الان «سوجان» سریالی است که همه رده سنی مردم می‌توانند آن را تماشا کنند.

میثم آهنگری، یکی از تهیه‌کنندگان سریال «سوجان» هم گفت: با ورود خانواده جفرودی به سریال و به واسطه اتفاقاتی که می‌افتد، بیننده دچار چالش می‌شود. من مطمئنم کمتر بیننده‌ای می‌تواند حدس درست بزند؛ بنابراین یک معمایی داخل قصه است که بسیار جذاب است. 

او در پاسخ به این سوال که از آنجایی که فریدون حسن‌پور فیلمنامه سریال را نوشته و پیش از آن تجربه نگارش «از یاد رفته» را داشت، آیا سرنوشت قربان هم مانند شخصیت اصلی این سریال می‌شود؟ توضیح داد: اگرچه قربان سر دو راهی قرار می‌گیرد ولی این اتفاق برای او نمی‌افتد. من می‌توانم قربان قصه‌مان را به امین حیایی در سریال «کلاه پهلوی» تشبیه کنم. مطمئنم از این به بعد بیننده بیشتر جذب می‌شود.

گفته‌های برخی از بازیگران سریال سوجان

علی مرادی، بازیگر نقش «قربان» در سریال تلویزیونی «سوجان» در گفت‌وگویی با بیان اینکه این نقش یک شخصیت خاکستری است که بیشتر به سمت منفی پیش می‌رود، گفت: شاید در ابتدا بسیاری از مخاطبان فکر کنند که شخصیت قربان منفی است، اما چیزی که باعث شد این شخصیت دوست داشتنی شود، پیچیدگی و فراز و فرودهایش است. قربان، اگرچه در موقعیت‌هایی نقش منفی ایفا می‌کند، اما چیزی درون شخصیتش وجود دارد که مخاطب به او علاقه‌مند می‌شود!

افشین غیاثی، بازیگر نقش «جاوید» در سریال سوجان هم در گفت‌و‌گو با برنامه سوتکای شبکه باران گفت: خیلی‌ها به خصوص در فضای مجازی از ما می‌خواهند لوکیشن سریال را به آنها معرفی کنیم تا به آنجا بروند، آن قدر که زیبا و سرسبز است.

مرجان متقی (اهل بندر انزلی) بازیگر نقش «فرانک» در سریال سوجان هم در این برنامه گفت: در وهله اول که برای تست بازیگری این سریال رفتم فکر نمی‌کردم برای این نقش انتخاب شوم، روز اول برای سه نقش دیگر آمادگی داشتم. وقتی به من زنگ زدند که بیا برای نقش فرانک صحبت کنیم اتفاق خوبی برای من رقم خورد، چون می‌دانستم این نقش یک چالش در بازیگری من خواهد بود.

نظرات برخی از بینندگان سریال سوجان

بینندگان این سریال از مردم جامعه تا کاربران فضای مجازی نظرات متفاوتی درباره سریال سوجان دارند. اوائل، پخش برخی آهنگ‌ها با صدای خوانندگان معروف گیلانی روی طبیعت زیبای این استان ذهن‌ها را به سمت سریال «پس از باران» برد. برخی گفتند: کپی آن سریال است و بعضی نیز مدام مقایسه اش کردند. 

داستان «بانو و امیرحسین» برای برخی چنگی به دل نمی‌زند، این گروه معتقدند: این بخش هیجان سریال سوجان را کم می‌کند و خیلی جذاب نیست. انتخاب فامیلی «گیلانی» برای قربان هم بدجور توی ذوق بینندگان گیلانی این سریال زده است. اینکه نام خانوادگی سوجان همین است را هم دلیل خوبی برای این انتخاب نمی‌دانند. 

مرگ و میر زیاد در سریال سوجان (به قولی هر یک قسمت در میان یا یکی می‌میرد یا کشته می‌شود) مورد نقد و اعتراض عده‌ای دیگر قرار گرفته است. برخی نیز به طراحی لباس بازیگران ایراد گرفته‌اند و می‌گویند: قصه در شرق گیلان اتفاق می‌افتد ولی لباس‌ها به اهالی غرب استان به ویژه مردم تالش شباهت دارد.

پایان سریال سوجان چگونه است؟

در مجموع می‌توان گفت: سریال سوجان رفته رفته به یکی از مجموعه‌های پربیننده تلویزیون در سال‌های اخیر تبدیل شد. این سریال در جامعه و همچنین فضای مجازی مورد توجه قرار گرفته، درباره آن حرف زده می‌شود؛ از دیالوگ‌های این مجموعه تلویزیونی گرفته تا اسامی و شخصیت‌های آن.

خانواده‌ها با اشتیاق پای تلویزیون می‌نشینند. طرفدارانی دارد که هر شب ساعتی را برای دیدنش وقت خالی می‌کنند، نشد تکرارش را می‌بینند یا در اینترنت تماشا می‌کنند. با تیتراژ و آهنگش خاطره می‌سازند و مواردی از این دست نشان دهنده مورد اقبال قرار گرفتن این سریال است. 

بماند که نتایج نظرسنجی مرکز تحقیقات صداوسیما هم نشان داده که سریال «سوجان» تاکنون در جذب مخاطب موفق بوده است و در صورت ادامه این روند، رکورد ۱۰ ساله مخاطبان سریال‌های شبکه یک سیما را خواهد شکست. 

 این سریال با تمام فراز و فرود‌هایی که تاکنون داشته است، به قسمت‌های پایانی فصل اول نزدیک می‌شود، تا اینجا طرفدارانی پیدا کرده و از محبوبیت برخوردار شده است و این ‌می‌تواند برای هر رسانه‌ای یک سرمایه باشد به خصوص برای تلویزیون.

برای همین قسمت آخر فصل اول سریال سوجان اهمیت زیادی دارد اینکه آیا می‌تواند رضایت مخاطبان را جلب کند تا همچنان طرفدار و خواهان تماشای ادامه آن باشند یا خیر؟ باید تا قسمت پایانی این سریال منتظر ماند و دید. 

ای مادر جان، مادر جان من

و اما بخشی از آهنگ تیتراژ پایانی سریال سوجان با صدای «حامد آیین»:

«چادرت پناه بغض و گریه‌های بی امونمه/ هرکجا عطر تو باشه اونجا مثل خونمه/ وقتی سایه ات رو سرم باشه دلم خوشبخته.

 تو دعات پشت سرم باشه خیالم تخته/‌ ای جان ماری جان مار، می‌ جان ماری جان مار».