باشگاه خبرنگاران جوان؛ فاطمه کربلایی - رسول جلیلی، عضو شورای عالی فضای مجازی در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری در زمینه حکمرانی فضای مجازی و فیلترینگ مطرح کرد: «مصوبه شورا لازم الاجرا است. وقتی تصویب و تبدیل به مصوبه شد، همه قطعا آن را قبول داریم و باید به اجرای آن کمک کنیم. اما آیا باید بدون پیش شرط و مذاکره با این ۲ سکو به ویژه واتساپ که امریکایی است، آن‌ها را رفع محدودیت کنیم؟»

رسول جلیلی ادامه داد: « برای همه آحاد جامعه موضوع حکمرانی قانونمند فضای مجازی یک موضوع جدی است، به این دلیل که همه امور فرهنگی، اقتصادی و آموزشی مردم با فضای مجازی مرتبط شده و اگر همه تحت حکمرانی قانونمند نباشند، مردم ضرر می‌کنند. ما تجربیات چندگانه‌ای با سکو‌هایی که حکمرانیشان دست دشمن بوده داشته‌ایم. یک مورد هم پیجر‌هایی بود که در لبنان آن اتفاق عجیب و غریب را شکل داد یا سال ۹۸ یک فرمان، یک اپلیکیشن را از روی گوشی میلیون‌ها ایرانی حذف کرد و این اتفاق دست هیچکس نبود. این‌ها نشان می‌دهند تصمیم را ما نمی‌گیریم صاحب سکو و حکمرانی فضای مجازی می‌گیرد.»

نیاز به یک تعریف واحد برای ایجاد حکمرانی

حمید فتاحی، معاون وزیر و رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نیز در این باره مطرح کرد:« اگر بتوانیم یک تعریف واحد برای حکمرانی فضای مجازی داشته باشیم، خروجی‌های واحد هم مورد قبول همه خواهند بود. حکمرانی تردیدناپذیر است؛ چه در فضای مجازی و چه حقیقی به یک حکمرانی خوب نیازمند هستیم.»

معاون وزیر ارتباطات با اشاره به صحبت‌های رسول جلیلی گفت: « تمام مواردی که ایشان دغدغه دارند، درست است؛ اما صرف این که از فیلترینگ استفاده کنیم، به حکمرانی قانونمند در فضای مجازی نمی‌رسیم. دیدیم که در مدت اعمال محدودیت‌ها هم این اتفاق رخ نداد. یکی از مولفه‌های حکمرانی توجه به نظر مردم و کاربران است. اگر به این مولفه مهم توجه نکنیم، معمولا به نتیجه لازم نخواهیم رسید و پدیده‌ای به وجود می‌آید که همه ناراضی می‌شوند. آمار‌های فنی نشان می‌دهند که میزان دسترسی‌ مردم حتی با محدودیت‌ها چقدر بوده است.»

رسول جلیلی، عضو شورای عالی فضای مجازی در پاسخ به سوال مجری مبنی بر این که آیا امکان حذف محتواهای نامناسب از اپلیکیشن‌های خارجی وجود دارد؛ پاسخ داد:« قطعا چنین چیزی ممکن نیست.»

خروج کلان داده و عدم امکان پیگیری، مسئله استفاده از اپلیکیشن‌های خارجی

مهدی انجیدنی، مدیرعامل ویراستی و مخالف رفع فیلترینگ در گفت‌وگوی تصویری با برنامه گفت:« صحبت از مخالفت با رفع فیلترینگ نیست؛ صحبت از اعمال قوانین بین المللی در حوزه فضای مجازی است. در سراسر دنیا کشور‌ها قوانینی را برای حضور کسب و کار‌های خارجی در کشورشان وضع کرده اند. حتی کشور‌های کوچک و ضعیف‌تر هم این قانون گذاری را دارند. برای مثال اگر کسی بخواهد درباره  جبهه مقاومت در واتساپ چیزی بنویسد یا بفرستد، این اپیلیکشن محتوا را حذف می‌کند و ما حتی در همین حد هم نمی‌توانیم پیگیری کنیم.»

مهدی انجیدنی اضافه کرد: «مهم‌ترین دغدغه‌ای که کشور‌های جهان در حوزه حضور کسب و کارها‌ی خارجی دارند، موضوع کلان داده است. کلان داده عظیمی که از کشور خارج می‌شود و دست یک شرکت آمریکایی قرار می‌گیرد، هم مطرح است. چه تدبیری برای این موضوع اندیشیده شده است؟»

فیلترشکن‌ها خروج کلان داده و حملات سایبری را افزایش می‌دهند

معاون وزیر ارتباطات در این باره بیان کرد:« در حال حاضر که کاربران از طریق ابزار‌های فیلترشکن به اپلیکیشن‌ها متصل می‌شوند، این نگرانی‌ها دوچندان می‌شود.  فضایی به وجود آمده که بیش از ۸۰ درصد کاربران از این نرم افزار‌ها با فیلترشکن استفاده می‌کنند. این فیلترشکن‌ها امکان دسترسی‌های غیرقابل مدیریت بیشتر را هم فراهم می کنند که اهداف آن‌ها مشخص نیست. حتی می‌تواند آلودگی‌هایی که بر روی گوشی‌ها به وجود می‌آیند، مرتبط با همین فیلترشکن‌ها باشد.»

رسول جلیلی با بیان این‌که کسی مدافع وضع موجود نیست، گفت: «وضع موجود واقعاً نگران کننده است؛ از این جهت که ما یک بخش مقابله با فیلترشکن را رها کردیم. جرم انگاری رخ نداد، فیلترشکن فروش و قاچاق کننده دستگیر می‌شوند، پیگیری می‌شود، می‌روند دادگاه؛ اما قاضی نمی‌تواند حکم بدهد. یعنی کوتاهی از جانب مجلس و دولت‌ها بوده است.»

مهدی انجیدنی درباره فیلترشکن‌ها گفت: «اگر به موضوع فیلترشکن‌ها توجه نکنیم، قطعاً یک آسیب بزرگ خواهیم دید. از نظر قانونی و فنی می‌شود کار‌هایی را انجام داد و جلوی بخش زیادی از این فیلترشکن‌ها را کاملاً گرفت.»

باز شدن اپلیکیشن‌های مسدود شده، استفاده از فیلترشکن را کم می‌کند یا نه؟

مدیرعامل ویراستی ادامه داد: «در کشورمان بخش زیادی از مشکلاتی که کاربران دارند، مربوط به وب سایت‌ها و سرویس دهنده‌های خارجی است که به دلیل تحریم آمریکا ایران را تحریم کرده‌اند. یعنی اگر همه پلتفرم‌های خارجی هم باز شوند، آمار استفاده از فیلترشکن در ایران کاهش پیدا نمی‌کند؛ چرا که بسیاری از سرویس دهنده‌های خارجی ایران را تحریم کردند و استفاده دوم از وی پی ان‌ها در ایران برای آن موضوع است. پس یعنی باز کردن سکو‌های خارجی هیچ تاثیری در کاهش استفاده از وی پی ان‌ها نخواهد داشت.»

مهدی انجیدنی اضافه کرد: «چند راهکار در این زمینه وجود دارد، اول بستن وی پی ان‌های غیرقانونی که از نظر فنی کاملاً شدنی است؛ دوم ارائه دادن وی پی ان‌های قانونی برای دور زدن تحریم‌ها علیه ایران، سوم، بستن اکثر سکو‌های خارجی که حاضر نیستند با ما همکاری کنند و حاضر نیستند قوانین حکمرانی ما را بپذیرند و همچنین بستن سیستم ارسال اس‌ام‌اس یا تماس آن‌ها که برای تایید احراز هویت شماره موبایل کاربران استفاده می‌شود. از این طریق حتی بدون فیلتر کردن، می‌شود به راحتی ورود کاربران به این سکو‌هایی که حاضر نیستند حکمرانی ما را قبول کنند را گرفت.»

حمید فتاحی در ادامه بیان کرد: «باید سنگ بنا‌ها و مبانی نظری و عملیمان با همدیگر یکی باشد تا بتوانیم تصمیم درست بگیریم. درباره کم نشدن استفاده از فیلترشکن‌ها که آقای انجیدنی گفتند، باید بگویم قبل از مسدود سازی پلتفرم تلگرام اگر والدینی روی گوشی فرزندشان ابزار وی پی ان و فیلترشکن می‌دیدند، این قدر این حرکت خارج از قاعده و قبیح بود که دچار اضطراب و نگرانی می‌شدند. امروز چه اتفاقی می‌افتد که والدین سراغ بچه‌ها و نوجوان‌ها می‌روند و درخواست فیلترشکن می‌کنند.»

رئیس سازمان تنظیم مقررات ادامه داد: «این یعنی نوجوان ما که در دنیا هم می‌بینیم قوانین سفت و سختی برایشان دارند، نه تنها به پلتفرم‌هایی که ما می‌گوییم این همه آسیب دارد، دسترسی دارد؛ بلکه به همه محتوای فضای مجازی دسترسی دارد.»

مذاکره، ممکن یا ناممکن؟

حمید فتاحی گفت: «مذاکره در دوره‌های گذشته با خیلی از پلتفرم‌های بین‌المللی انجام شده و آن‌ها هم سیاست‌هایی برای خودشان دارند. در مورد پلتفرم‌های آمریکایی به نظر می‌آید که راهی برای مذاکره با آن‌ها وجود نداشته باشد؛ اما سایر پلتفرم‌ها در چارچوب آن قواعد و سیاست‌هایی که دارند و همه دنیا و کشور‌های دیگر دنیا هم آن‌ها را پیاده سازی می‌کنند، امکان این موضوع به صورت مشخص وجود دارد.»

رسول جلیلی درباره مذاکره با سکو‌ها مطرح کرد: «چه آمریکایی و چه غیر آمریکایی، ما باید حداکثر تلاش را برای مذاکره بکنیم. استارلینک آمریکایی بود، اما ما از طریق یک نهاد بین‌المللی رفتیم و مذاکره کردیم. دولت چهاردهم وزارت ارتباطات در این زمینه آن فرایندی که در دولت سیزدهم طی شده را دنبال می‌کند.»

عضو شورای عالی فضای مجازی ادامه داد: «مسئله این است ما قبل از این که مذاکره کنیم با حرف غلطی که آن‌ها، چون مذاکره نمی‌کنند ما مذاکره نکنیم، باب مذاکره را بسته می‌دانیم. این اشکال دارد و از پیش موضوع را نشدنی تصور می‌کنیم. در صورتی که این چنین نیست، ما جمهوری اسلامی ایران هستیم.»

رسول جلیلی در پایان گفت: «ما باید به سه راهکار توجه داشته باشیم؛ یک این که سرویس بومی با کیفیت که عامل قدرت و عامل اقتدار ما باشد داشته باشیم. مورد دوم، مذاکره و تعامل با سرویسی است که به قانون ما پاسخگو باشد. هر کس پاسخگو است، قدمش روی چشم و اگر کسی به قانون ما پاسخگو نیست، حتماً باید با آن مقابله کنیم. مورد بعدی این است که اقداماتی که در مصوبه اخیر آمده باید اصرار کنیم، فرهنگ سازی کنیم تا همه یکپارچه اجرا شود؛ نه این که بخشی اجرا بشود و بخشی اجرا نشود.»