کنجد محصولی کم‌آب‌بر و مناسب اقلیم خوزستان
عضو هیات علمی گروه زراعت دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به کاهش مصرف آب با کشت کنجد گفت: مصرف آب در کنجد یک چهارم مصرف آب برنج است و درآمد کنجد تقریبا با درآمد برنج مساوی است و گاهی می‌تواند ۳ تا ۴ برابر درآمد کشت برنج باشد.
محمدرضا سیاهپوش می گوید: طبیعتا در فصل پاییز در بیشتر مناطق کشور شاهد بارش‌های پاییزه هستیم و انتظار بر این است که بارش‌های پاییز و زمستان بتواند نیاز آبی محصولات پاییزه را تا حدودی تامین کند.
او افزود: ما در منطقه‌ای خشک و نیمه خشک جهان زندگی می‌کنیم. اگر در قطب شمال بودیم اولین دغدغه، سرما بود اما اکنون، دغدغه اول باید بحث آب باشد و باید به اقلیم توجه ویژه داشت چون می‌تواند مشکل‌ساز باشد.
الگوی کشت فصل تابستان، مربوط به دهه‌های گذشته است
عضو هیات علمی گروه زراعت دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: برای کشت تابستانه برخلاف کشت پاییزه انتظار بارش نداریم و باید نیاز محصولات کشاورزی به آب از طریق منابع موجود تامین شود و بیشترین مشکلات مربوط به آبیاری نیز در این فصل است. الگوی کشت فصل تابستان، مربوط به دهه‌های گذشته است. یعنی در الگوی کشت هیچ تغییری لحاظ نشده و عمده محصولات کشت شده در تابستان شامل ذرت، برنج، کنجد و صیفی‌جات است.
سیاهپوش عنوان کرد: ذرت گیاهی غیربومی است و در طول زمان از آمریکای جنوبی به ایران رسیده است. این گیاه اکنون در حال کشت است اما مناسب با اقلیم خشک و نیمه خشک کشور نیست. باید در این حوزه سیاست‌گذاری لازم اتخاذ شود و مطالعات علمی انجام شود.
وی عنوان کرد: دومین محصولی که در سال‌های اخیر از جمله در خوزستان به صورت گسترده کشت می‌شود، برنج است. بسیاری از کشاورزان تمایل زیادی به کشت برنج دارند چون سود و درآمد بالایی به ارمغان می‌آورد. با توجه به اینکه امرار معاش کشاورز از این کار است، طبیعتا به دنبال کشت محصولاتی است که بیشترین درآمد را داشته باشد. اما همه می‌دانیم که این محصول نیاز به آب بسیار زیادی دارد. مصرف آب برنج چندین برابر محصولات زراعی دیگر است و بر اساس آمار به صورت متوسط ۳۰ تا ۴۰ هزار متر مکعب آب برای یک هکتار برنج مصرف می‌شود.
استاد کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز ادامه داد: مصرف آب محصولاتی همچون برنج و ذرت چندین برابر دیگر محصولات کشاورزی است. مصرف آب در برنج ۳ تا ۴ برابر مصرف آب کنجد است. با توجه به اینکه کنجد نیاز به نور زیاد و گرما دارد، مناسب اقلیم خشک و نیمه خشک از جمله خوزستان است و از سویی سود خوبی برای کشاورزان دارد. کنجد می‌تواند در کاهش مصرف آب بسیار موثر باشد.
تولید گونه مقاوم کنجد که نیاز به برداشت با دست ندارد
وی با اشاره به یکی از چالش‌های کشت کنجد در استان گفت: یکی از چالش‌های برداشت کنجد این است که مکانیزه نیست. به این معنا که برداشت آن با کمباین نیست بلکه دستی است. نحوه برداشت کنجد نیز به گونه‌ای است که وقتی هنوز سبز است باید برداشت شود چون اگر گیاه به مرحله خشک شدن برسد، کپسول آن باز می‌شود و تمام دانه‌های کنجد می‌ریزد و از بین می‌رود. کنجدکاران می‌دانند که این محصول به صورت سبز و با دست برداشت می‌شود و سپس در محیطی خشک قرار داده می‌شود تا قابل استفاده باشد. این یکی از چالش‌های این محصول است که زحمت و تلاش زیادی نیاز دارد و برای کشاورز هزینه در بردارد. بنابراین کشاورزان تمایل زیادی برای کشت این محصول ندارند و به صورت محدود کشت می‌شود.
این عضو هیات علمی عنوان کرد: اخیرا، طی همکاری تحقیقاتی با شرکت کشت و صنعت شهید رجایی، کنجد مقاوم تولید و چهار رقم ثبت تجاری شد. تمام مراحل علمی و تجاری‌سازی گونه مقاوم کنجد که نیاز به برداشت با دست ندارد، در بهترین مراکز انجام و مجوز آن صادر شد. این نمونه جدید می‌تواند در الگوی کشت وارد شود.
وی ادامه داد: در گونه جدید کنجد، برداشت این محصول به صورت کاملا مکانیزه است و می‌توان این گیاه را در چند هزار هکتار کاشت و مانند دیگر محصولات کشاورزی به صورت مکانیزه برداشت کرد. از سویی، مصرف آب در کنجد یک چهارم مصرف آب برنج است و درآمد کنجد تقریبا با درآمد برنج مساوی است و گاهی می‌تواند سه تا چهار برابر درآمد کشت برنج باشد. با وارد کردن کنجد در الگوی کشت دیگر نمی‌توان کشاورزان را در فصل تابستان به دلیل محدودیت‌های منابع آبی، از کشت منع کرد، در حالی که امرار معاش کشاورزان از این طریق است.
وارد کردن کنجد در الگوی کشت استان، نیاز به همت و حمایت مدیران دارد
سیاهپوش تاکید کرد: برآورد انجام‌شده توسط سازمان آب و برق این است که اگر ۱۰۰ هزار هکتار به کشت برنج اختصاص داده نشود، در حدود ۲.۵ میلیارد متر مکعب آب در فصل تابستان صرفه‌جویی خواهد شد. وارد کردن کنجد در الگوی کشت استان، نیاز به همت و حمایت مدیران دارد. در ادامه دولت باید برای کشت کنجد حمایت کند.
وی گفت: پروژه ترویجی که قرار بود این محصول را معرفی کند، پس از گذشت دو سال و نیم همچنان روی زمین باقی مانده است و به دلایل مختلف از انجام آن سر باز زده‌اند. در این زمینه پتانسیل لازم توسط شرکت‌های دانش‌بنیان، فناوران و نهادهای مردمی فراهم می‌شود، اما نیاز به حمایت دارند؛ در صورت حمایت نشدن، این ظرفیت‌ها از بین خواهند رفت.
نیاز به معرفی الگوی کشت جدید تابستانه
عضو هیات علمی گروه زراعت دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: در کشت محصولات تابستانه می‌توان الگوی کشت جدید معرفی کرد تا بهره‌وری افزایش یابد. می‌توان گیاهان بومی را در الگوی کشت وارد کرد اما متاسفانه توجه لازم انجام نشده است. نمی‌توان الگوی کشت واقعی را از پشت میز مرتفع کرد بلکه باید در مزرعه و با نظر متخصصان انجام شود.
