جایزه علوم اقتصادی نوبل به یک اقتصاددان ترکیه‌ای و ۲ اقتصاددان انگلیسی به نام‌های دارون عجم‌اغلو، سیمون جانسون و جیمز رابینسون برای تحقیق و بررسی در مورد «چگونگی شکل‌گیری نهاد‌ها و تاثیرگذاری بر رفاه» رسید.

برندگان این جایزه در تحقیقات نوآورانه‌ای در مورد اینکه چه چیزی در بلندمدت بر رونق اقتصادی کشور‌ها تاثیر می‌گذارد، مشارکت کرده‌اند. بینش آنها در مورد اینکه چگونه نهاد‌ها بر رفاه تاثیر می‌گذارند، نشان می‌دهد که کار برای حمایت از دموکراسی و نهاد‌های فراگیر راه مهمی در ارتقای توسعه اقتصادی است.

دارون عجم‌اغلو

این اقتصاددان ترکیه‌ای در ۳ سپتامبر ۱۹۶۷ در استانبول متولد شده و از سال ۱۹۹۳ در موسسه فناوری ماساچوست تدریس کرده است؛ وی مدال جان بیتس کلارک را در سال ۲۰۰۵ دریافت کرد و در سال ۲۰۱۹ به‌عنوان استاد موسسه در MIT انتخاب شد.

وی مدرک لیسانس خود را از دانشگاه یورک و دکترا خود را از دانشکده اقتصاد لندن دریافت کرده است.

عجم‌اوغلو بیشتر به‌خاطر کارش در زمینه اقتصاد سیاسی شناخته شده است. وی به همراه جانسون و رابینسون که همکاران قدیمی وی هستند صد‌ها مقاله تالیف کرده و به همراه رابینسون کتاب‌های «ریشه‌های اقتصادی دیکتاتوری و دموکراسی» در سال ۲۰۰۶ و «چرا ملت‌ها شکست می‌خورند» در سال ۲۰۱۲ را نوشته است. وی بار‌ها در مورد مسائل سیاسی، نابرابری اقتصادی و انواع سیاست‌های خاص اظهارنظر کرده است.

این اقتصاددان ارمنی‌تبار در فهرست «اقتصاددان‌های زنده و محبوب زیر ۶۰ سال» در سال ۲۰۱۱ در جایگاه سوم قرار گرفت و در سال ۲۰۱۵ به‌عنوان پراستنادترین اقتصاددان ۱۰ سال گذشته بر اساس داده‌های پژوهشی در اقتصاد انتخاب شد.

سیمون جانسون

این اقتصاددان انگلیسی در ۱۶ ژانویه ۱۹۶۳ متولد شده و مدرک لیسانس خود را از دانشگاه آکسفورد و فوق‌لیسانس و دکترا را از دانشگاه منچستر دریافت کرده است و در حال حاضر در موسسه فناوری ماساچوست و کمبریج فعالیت دارد.

وی استاد کارآفرینی رونالد کورتز در دانشکده مدیریت اسلون و عضو ارشد موسسه اقتصاد بین‌الملل پترسون است. جانسون از مارس ۲۰۰۷ تا پایان آگوست ۲۰۰۸ اقتصاددان ارشد صندوق بین‌المللی پول بوده است.

جیمز رابینسون

جیمز آلن رابینسون متولد ۱۹۶۰، اقتصاددان و دانشمند سیاسی بریتانیایی است. 

وی در حال حاضر استاد دانشگاه شیکاگو و مدیر موسسه پیرسون است. رابینسون در سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۵ در دانشگاه هاروارد و همچنین در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، دانشگاه کالیفرنیای جنوبی و دانشگاه ملبورن تدریس کرده است.

او با تمرکز بر نهاد‌های اقتصادی و سیاسی، چرایی تفاوت کشور‌ها را بررسی می‌کند. این اقتصاددان عجم‌اوغلو کتاب‌های در زمینه اقتصاد سیاسی به رشته تحریر درآورده است.

وی به تحقیقات در زمینه توسعه اقتصادی و سیاسی در بلندمدت به ویژه در آمریکای لاتین و جنوب صحرای آفریقا علاقه دارد.

تاریخچه نوبل اقتصاد

روند اعطای جایزه نوبل اقتصاد در هر سال به این ترتیب است که ابتدا متقاضیان جایزه نوبل در کمیته نوبل آکادمی علمی رویال سوئد ثبت‌نام می‌کنند و کمیته نوبل مسئول انتخاب کاندیدا‌ها از بین تمامی ثبت‌نام شوندگان است.

برنده یا برندگان نهایی جایزه نوبل اقتصاد با رای‌گیری اعضای کمیته نوبل انتخاب خواهند شد. تا سال ۲۰۱۶، به جز ۷ درصد برندگان این جایزه، باقی از آمریکای شمالی یا اروپای غربی بوده‌اند و تاکنون ۳ زن یکی در سال ۲۰۰۹ و یکی در سال ۲۰۱۹ و یکی در سال ۲۰۲۳ برندهٔ این جایزه شدند.

کمیته نوبل اقتصاد از سوی بانک سوئد اولین‌بار در سال ۱۹۶۸ نهادینه شد و اولین جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۶۹ به «رنجر فریچ» و «جان تینبرگن» به‌خاطر توسعه و کاربردی کردن مدل‌های پویا در تحلیل‌های اقتصادی داده شد.

از سال ۱۹۶۹ تا سال گذشته میلادی (۲۰۲۳)، ۵۵ جایزه نوبل علوم اقتصادی به ۹۲ فرد برگزیده اعطا شده است. تاکنون ۲۷ جایزه نوبل تنها به یک فرد اختصاص یافته و باقی به صورت گروهی بوده است. جوان‌ترین فرد دریافت‌کننده نوبل ۴۶ سال و پیرترین ۹۰ سال سن داشته است. متوسط سن دریافت‌کنندگان جایزه نوبل نیز ۶۷ سال بوده است.

جایزه نوبل سال گذشته به یک اقتصاددان آمریکایی به نام «کلودیا گلدن» از دانشگاه هاروارد برای تحقیق و بررسی در مورد «زنان در بازار کار» رسید.

سال ۲۰۱۳ یکی از کاندیدا‌های دریافت این جایزه؛ محمد هاشم پسران اقتصاددان ایرانی مقیم آمریکا بود؛ وی برای تحقیقات در «معیار‌های اقتصادسنجی در سری زمانی» به‌عنوان یکی از نامزد‌های دریافت این جایزه در آن سال معرفی شده بود.