هیچ چیز به اندازه رضایت از پاک کردن خاک، عرق و کثیفی از یک روز طولانی نیست. کمی صابون و کف در تمیز نگه داشتن ما نقش بسزایی دارد، اما انسان‌ها قبل از اختراع صابون مدرن چگونه خود را می‌شستند؟

صابون فرمولی بسیار ساده و سابقه طولانی دارد. اما برای قرن ها، آب وسیله اصلی حمام بود. به عنوان مثال، در تمدن دره سند - فرهنگی که در بخش‌هایی از پاکستان، هند و افغانستان کنونی از ۲۶۰۰ تا ۱۹۰۰ قبل از میلاد رشد کرده است، وجود حمام بزرگ در موهنجودارو، یکی از اولین حمام‌های عمومی برای حمام کردن بخار بوده است.

جودیت ریدنر، مورخ دانشگاه ایالتی می‌سی سی پی به لایو ساینس گفت: قبل از اینکه صابون در بهداشت شخصی به جریان اصلی تبدیل شود، مردم زیادی بودند که بوی بدی می‌دادند.

اگرچه فرمولاسیون مدرن صابون حاوی بسیاری از مواد اضافی است، صابون پایه یک معجون نسبتاً ساده است. کریستین کنکول، شیمیدان دانشگاه ایالتی آلبانی گفت: صابون یک اسید چرب است، ترکیبی قلیایی که از محلول آب و یک چربی konkol تشکیل شده است که به عنوان یک ترکیب شیمیایی، مولکول‌های کثیف را احاطه می‌کند.

او توضیح داد: گیاهان؛ صفرای حیوانی؛ روغن ها؛ و لایه بردارها، مانند ماسه و خاکستر چوب، همه مواد اصلی این پاک کننده‌های اولیه بودند. این فرمول اساسی کلید صابون‌های پیشامدرن در تمدن‌های باستانی بود.

ست راسموسن، تاریخ‌دان شیمی‌دان در دانشگاه ایالتی داکوتای شمالی، می‌گوید: ردیابی اشکال باستانی صابون برای مورخان سخت است، زیرا یک مانع اصلی وجود دارد و آن اینکه «صابون تحلیل می‌رود.» ما می‌توانیم از تاریخ‌گذاری شیمیایی و باستان‌شناسی استفاده کنیم، اما این مستلزم آن است که نمونه‌ها از زمانی که برای اولین بار تولید شدند، تا کنون باقی مانده باشند.

قدیمی‌ترین سوابق مکتوب از مواد صابون مانند به حدود ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد در بین النهرین مربوط می‌شود. لوح‌های گلی نشان می‌دهند که سومری‌ها از آب و کربنات سدیم - نمک پودری مانند خاکستر گیاه - برای تمیز کردن خود و آبجو و آب داغ برای تمیز کردن زخم‌ها استفاده می‌کردند.

چند صد سال بعد، امپراتوری آکد در منطقه بین النهرین از ترکیبی از گیاهان مانند نخل خرما، مخروط کاج و گیاه بوته‌ای به نام گز استفاده کرد. چنین مخلوطی با مواد اولیه صابون امروزی سازگار است: یک ماده قلیایی، مانند گز، روغنی مانند خرما و یک ماده ساینده مانند مخروط کاج.

در واقع، ریدنر گفت: تفاوت چندانی بین صابون مدرن و صابون باستانی وجود ندارد. درواقع زمانی که علم مدرن در دوران باستان وجود نداشت مردم احتمالاً ناخواسته صابون درست می‌کردند. تمیز کردن یک ماهیتابه روغنی با خاکستر گیاهی در زیر حرارت بالا، برای مثال، مانند جوشاندن چربی‌های حیوانی با خاکستر چوب کارکرد صابون را داشته است.

مورخان این روش‌ها را در بابل و مصر باستان هم ردیابی کرده اند. راسموسن می‌گوید: ناترون (نوعی نمک)، خاک رس و سنگ صابون بر پایه تالک، مواد هستند که در بقایای آثار مصری‌ها به‌دست آمده است.

یونانیان و رومیان باستان رویکرد کمی متفاوت برای حمام کردن داشتند. پس از شستشو در آب، خود را در روغن زیتون معطر می‌کردند. سپس از یک ابزار منحنی به نام استریجیل برای خراش دادن باقیمانده خاک استفاده می‌کردند. راسموسن می‌گوید، این یکی از روش‌های رومیان باستان بوده که البته به نظر می‌رسد تکنیکی برای تمیز کردن نبوده بلکه یک روش ماسک زدن بوده باشد.

او گفت: اغلب اوقات، روغن‌ها دارای عصاره‌های گیاهی هستند که معطر می‌شوند؛ بنابراین در این دوره‌های زمانی از روغن‌ها به عنوان عطر استفاده می‌شد.

رایدنر تخمین می‌زند که تاریخ‌دانان کاملاً مطمئن نیستند که حمام کردن با صابون چه زمانی روتین‌تر شده است، اما در دنیای غرب، این امر خیلی دیرتر اتفاق افتاد - احتمالاً اوایل تا اواسط دهه ۱۸۰۰.

ریدنر گفت: برای اولین بار، چربی‌های ارزان قیمت به طور گسترده در دسترس قرار گرفتند. سپس، انقلاب صنعتی تولید صابون را از خانوار‌ها به کارخانه‌ها منتقل کرد. مهندسان شهر نیز به سمت «پاکسازی» جوامع مهاجر روی آوردند که این تغییر را نیز تسهیل کرد.

منبع: ایلنا