این گورستان قدیمی شهر در خیابان اراک و در ضلع غربی حرم مطهر کریمه اهل بیت سلام الله علیها با مساحتی ۴/۵ هکتاری، عرصه وسیعی از پیرامون مرکز شهر را در برمی‌گیرد، پهنه عظیمی که این روزها بار دیده نشدن حقوق شهروندان و زائران بانوی کرامت سلام الله علیها برای داشتن فضای باز و مطلوب شهری را به دوش می کشد.
در یک سال گذشته برای مالکان ۱۳۲ مغازه اطراف قبرستان نو، رفتن و دل کندن از جایی که نمایی نزدیک از حرم مطهر با کسب و کارشان گره خورده بود دشوار و پر غصه به نظر می رسید اما انگیزه ای برای همکاری با مدیریت شهری در جریان تملک پروژه،ایجاد فضایی زیباتر و مطلوب‌تر برای شهروندان و زائران در ضلع غربی حرم مطهر شد.
شهرداری قم با تعریف پروژه بهسازی قبرستان نو و در قالب طرح تملک این ۱۳۲ باب مغازه اعم از تعمیرگاه خودرو، تعویض روغنی یا لوازم یدکی که به لحاظ ترافیکی و بصری در وضعیتی نامطلوب بودند تلاش کرد تا این فضای شهری ۴/۵ هکتاری در اختیار شهروندان و زائران قرار گیرد.
اما پس از تخریب آخرین بنا از این ۱۳۲ مغازه ،مخالفت هایی از سوی متولی این قبرستان یعنی اداره کل اوقاف و امور خیریه استان قم و برخی مبنی بر حفظ نشدن حرمت قبور مشاهیر و علمای دینی ، سرنوشت این قبرستان را در اختیار تصمیم‌گیران بالادستی قرار داده است.
وی افزود: از مجموع ۱۳۲ مغازه تنها ۶ ملک ماده هشت شده که سه مورد آن به اجبار و به علت ورثه ای بودن و مشکلات قانونی ماده هشت شده است.
مدیر منطقه هفت شهرداری قم با تا کید بر اینکه ساماندهی قبرستان نو ازجمله ۱۰ پروژه ستاد بازآفرینی است، ادامه داد: در سال‌های گذشته حدود ۱۳۴ مغازه در اطراف قبرستان نو ساخته شده است و حدود ۵ هکتار فضای باز شهری معروف به قبرستان نو در پشت مغازه‌ها وجود دارد،که در صورت اجرای این پروژه این فضا در اطراف حرم مطهر به‌صورت باغمزار در اختیار عموم شهروندان و زائران قرار می‌گیرد.
مدیر منطقه هفت شهرداری قم با اشاره به اینکه پروژه تملک از ابتدای سال گذشته کلید خورده است ،گفت: حفظ فضای آرامستان قبرستان نو و بهسازی مقابر مشاهیر در این محدوده از شاخصه‌های مهم این پروژه است و درعین‌حال باز شدن این فضای شهری گامی در جهت ایجاد امنیت برای ساکنین منطقه و ایجاد فضایی مطلوب و زیبا برای زائران کریمه اهل‌بیت (س) خواهد بود.
وی با اشاره به بلاتکلیفی ساماندهی قبرستان وادی السلام عنوان کرد: دطی سال‌های گذشته بودجه‌هایی برای ساماندهی این قبرستان در نظر گرفته‌شده بود که این بودجه قطع شد و این آمادگی در مدیریت شهری وجود دارد که با تعامل و کسب تکلیف کار ساماندهی این قبرستان را اجرایی کند.
حجت‌الاسلام حسین دلاوری،رئیس اداره بهره‌وری موقوفات و امور خیریه استان قم در گفتگو با خبرنگار ما مشکلات طرح ساماندهی قبرستان نو را مورد توجه قرار داد و گفت: در حال انجام اقدامات و طرح اولیه بازسازی این قبرستان هستیم.
وی با اشاره به اینکه زمین و فضای قبرستان نو حدودا ۵ هکتار است، ادامه داد: بسیاری از علما و مشاهیر بزرگ در این قبرستان مدفون هستند و حفظ حرمت مزار بسیار حائز اهمیت است.
رئیس اداره بهره‌وری موقوفات و امور خیریه استان قم با بیان اینکه شهرداری پروژه ای را با عنوان تبدیل قبرستان نو به باغ مزار تعریف کرده است.اظهار کرد: روزانه تلفن‌های مردمی زیادی مبنی بر مخالفت با تبدیل شدن قبرستان به باغ مزار داریم چرا که احتمال وجود دارد که با تبدیل قبرستان نو به باغمزار حرمت قبور مشاهیر و علما حفظ نشود.
وی با تاکید بر اینکه شهر قم حساسیت‌های ویژه خود را دارد،گفت:صاحبان قبور در مراجعات متعدد این درخواست را داشتند که فقط به ساماندهی کف و حجره‌های قبور بپردازیم و مانند بقیه بقاع متبرکه باقی بماند.
تجربه ناموفق در قبرستان وادی السلام
رئیس اداره بهره‌وری موقوفات و امور خیریه قم گفت: ما در قبرستان نو فضای سبز داریم و درختکاری توسط سازمان اوقاف به میزان کافی انجام داده است. شهرداری و دیگر دستگاه‌ها یک تجربه ناموفقی را در وادی السلام اجرایی کردند.
وی افزود: در سال های گذشته شهرداری و دیگر دستگاه‌ها فعالیتی را با عنوان تبدیل وادی السلام به باغ مزار شروع و نیمه کاره رها کردند؛ امروز شاهد آن هستیم که این مکان تبدیل به تجمع معتادان و بزهکاران شده است. گزارشات متعدد به دستگاه‌های نظارتی و اجتماعی و همچنین فضای مجازی داده می‌شود.
وی افزود: به شهرداری اعلام آمادگی کرده‌ایم تا وادی السلام را به یک مجموعه فرهنگی تبدیل کنیم که هم حرمت قبور حفظ شود و هم به عنوان یک فضای اجتماعی و فرهنگی مورد استفاده قرار بگیرد. چندین‌بار در محل وادی السلام مصالح را انبار کردیم تا کار را شروع کنیم؛ اما دوستان شهرداری مانع اینکار شدند و حتی مصالح ما را جمع آوری کردند. در مکاتبات دلیل خاصی را ارائه ندادند و مانع هستند. ما در حال پیگیری هستیم تا وادی السلام و قبرستان نو را با همراهی دستگاه‌ها مربوطه ساماندهی کنیم.
اوقاف متولی موقوفه قبرستان نو است
رئیس اداره بهره‌وری موقوفات و امور خیریه استان قم بیان کرد: ما نمی‌توانیم موضوعات مرتبط به شهر را یک جانبه حل کنیم. مجموعه ۵ هکتاری قبرستان نو دارای سند وقفی و در اختیار اداره اوقاف و امور خیریه قرار دارد؛ اوقاف متولی این موقوفه است. چنانچه بخواهد طرح و برنامه‌ای در این منطقه اجرایی شود، پیش از آن باید با مالک تماس حاصل شده و طرحی را در جلسات مصوب کنیم که مورد رضایت طرفین و مردم باشد.
نمی توان قبرستان را تبدیل به پارک کرد
رئیس اداره بهره‌وری موقوفات و بقاع متبرکه اداره کل اوقاف و امور خیریه قم بیان کرد: همانطور که مستحضرید، ما در قبرستان نو قبر‌های جدید داریم. ما نمی‌توانیم این قبرستان را تبدیل به پارک کنیم و تجمعات افراد مختلف را شاهد باشیم. طبیعتا در این صورت نارضایتی مردم را خواهیم داشت.
تملک مغازه های اطراف قبرستان نو در راستای جلوگیری از ترافیک بود
وی در ادامه گفت:تملک مغازه های اطراف قبرستان نو در راستای جلوگیری ازترافیک بوده و ربطی به ایجاد باغ مزار ندارد.
دفن جدید در قبرستان نو مانعی ندارد
دلاوری در پاسخ به این سوال که آیا قبر جدیدی در قبرستان نو می‌فروشید، عنوان کرد: خیر ما قبر جدیدی نمی‌فروشیم؛ منتهی مانعی هم در این موضوع وجود ندارد. یک برهه زمانی در شورای برنامه‌ریزی فروش قبر ممنوع شد؛ اما اداره کل اوقاف و امور خیریه استان رأیی را در دیوان عدالت اداری مبنی بر عدم ممانعت دفن علیه شهرداری و شورای برنامه‌ریزی گرفت، که از آن زمان دفن جدید مانعی ندارد.
بهسازی قبرستان نو قم با حفظ حرمت تمام
علیرضا خاکی،مدیرعامل سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی اطراف حرم حضرت معصومه (س) در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به آخرین وضعیت پروژه ساماندهی قبرستان نو گفت: در این پروژه هیچ تخریبی صورت نمی‌گیرد و حرمت تمام قبور حفظ می‌شود.وی افزود: طراحی قبرستان نو از سال ۱۴۰۲ شروع شده و تملک آن توسط سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی اطراف حرم و سپس شهرداری منطقه هفت صورت گرفته است.
خاکی با بیان اینکه قبرستان نو قرار است به باغ‌موزه مشاهیر قم تبدیل شود اضافه کرد: این آرامستان ظرفیت بسیار خوبی برای مراجعه زائران و گردشگران دارد و اگر هرکدام از این مشاهیر و بزرگان به‌تنهایی در هر شهری بودند محوریت توسعه گردشگری آن شهر محسوب می‌شدند.
مدیرعامل سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی اطراف حرم حضرت معصومه (س) با تأکید بر اینکه فضای اطراف حرم مطهر نیازمند فضای شهری و فضاهای مطلوب زائران است، گفت: در طول ۵۰ سال گذشته بعد از باغ ملی هیچ فضای شهری در کنار حرم ایجاد نشده است، هرچند آرام‌سازی خیابان ارم کمی این مشکل را برطرف می‌کند اما لازم است که فضای پنج هکتاری قبرستان نو بهسازی شده و برای تردد عموم مناسب شود.
خاکی ادامه داد: هدف از این بازآفرینی معرفی مشاهیر و بزرگان این منطقه است که با حفظ شأن تمامی قبور و جایگاه افراد صورت خواهد گرفت.
مدیرعامل سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی اطراف حرم مطهر با تا کید بر اینکه به هیچ وجه بحث تخریب مطرح نیست و به دنبال بهسازی هستیم، افزود: نگاه این است که سنگ قبرها حفظ شود و هم‌سطح سازی صورت گیرد.
وی با بیان اینکه برخی قبور مورد هتک حرمت قرار گرفته و خالی شده‌اند، اضافه کرد: در بسیاری از بقعه‌ها سقف‌ها ریزش کرده، برخی قبور نشست داشته است.
مدیرعامل سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی اطراف حرم حضرت معصومه (س) با اشاره به وقوع برخی آسیب‌های اجتماعی در این محدوده، ابراز کرد: فضاهای محصور به این دلیل که امکان نظارت اجتماعی در آن‌ها وجود ندارد، همواره از سوی گروه‌های پرخطر در معرض آسیب هستند.
وی با بیان اینکه هدف از این اقدامات ساخت آب‌نما و اتفاقاتی ازاین‌دست به معنای بوستان سازی نیست، ادامه داد: درواقع مناسب‌سازی به معنی ساخت نیمکت، آبخوری، وضوخانه و راه دسترسی به حرم مطهر است تا رفت‌وآمد مردم تسهیل شود.
باغ مزار شدن قبرستان نو در انتظار تصمیم مسئولان استانی و ملی
درحالی که پروژه عمران و بهسازی وادی السلام در سایه نبود بودجه بلاتکلیف و بر زمین مانده مانده، سخن از ایجاد باغ مزار جدید دیگری در قم به میان آمده است.
مدیریت شهری برای تملک مغازه های اظراف قبرستان نو ۶۰۰ میلیارد تومان از منابع مختلف هزینه کرده است تا بتواند با بهسازی این قبرستان با ایجاد ارتباط بیشتر این محدوده با فضاهای اطراف، محیط مطلوب‌تری در اطراف حرم مطهر برای زائران و مجاوران فراهم کنند. آن چه قابل توجه است این مقدار تملک آن هم در شرایط سخت اقتصادی، برای رسیدن به مقصدنهایی همچنان در انتظار تصمیم مسئولان استانی و ملی است.
حالا باید دید این فضای شهری بالاخره در اختیار شهروندان و زائران کریمه اهل بیت سلام الله علیها قرار می گیرد یا همچون گذشته گورستانی محصور بلاتکلیف و دست نخورده باقی خواهد ماند.
گزارش از زهره شعبانی
