بسیاری از اینفلوئنسرها، ورزشکاران و افراد عادی، در کمال رضایت از رژیم غذایی کتوژنیک، کتون‌زا یا به‌اصطلاح «کتو» پیروی می‌کنند. رژیم کتو با کاهش کربوهیدرات‌ها و افزایش چربی در کنار پروتئین کافی، به بهبود سوخت‌و‌ساز بدن و در نهایت، به کاهش سریع وزن می‌انجامد.

با این حال، مطالعه‌ای جدید می‌گوید حذف قند و انباشتن بدن از خوراکی‌های چرب، ممکن است عوارض خطرناکی را به دنبال داشته باشد. محققان در مطالعه‌ای که به‌تازگی در مجله‌ی ساینس ادونسز منتشر شده، گزارش دادند که موش‌ها پس از تغذیه با نوع خاصی از رژیم کتو، دچار تراکم سلول‌های پیر در اندام‌های خود شدند.

سلول‌های پیر معمولاً با افزایش سن در بدن ما به وجود می‌آیند و می‌توانند عملکرد بافت‌ها را مختل کنند. با این حال، دنبال‌کنندگان رژیم کتو ممکن است علاقه‌ای به کنار‌گذاشتن رژیم غذایی کم‌قند خود نداشته باشند. مطالعه، همچنین نشان می‌دهد که وقتی موش‌ها به طور منظم از این رژیم غذایی فاصله می‌گرفتند، هیچ افزایشی در سلول‌های پیر مشاهده نمی‌شد.

نتایج مطالعه ثابت نمی‌کند که انواع مختلف رژیم‌های کتوژنیک برای تمامی افراد مضر هستند، اما شواهد مهمی را به عوارض بالقوه‌ی این رژیم غذایی می‌افزاید. در واقع، مطالعه می‌گوید ما باید محتاطانه‌تر عمل کنیم و وقتی صحبت از رژیم غذایی به میان می‌آید، دقت بیشتری داشته باشیم.

کاهش مصرف کربوهیدرات‌ها، بدن را وادار می‌کند که چربی‌ها را بسوزاند

منطق پشت رژیم کتو این است که کاهش مصرف کربوهیدرات‌ها (مولکول‌های ذخیره‌کننده‌ی انرژی و سوخت بدن)، بدن را وادار می‌کند که در عوض، چربی‌ها را بسوزاند. کبد برای تغذیه‌ی سلول‌هایی که معمولاً از کربوهیدرات‌ها استفاده می‌کنند، مولکول‌هایی را تولید می‌کند که «کتون» نامیده می‌شوند و از این رو، رژیم غذایی نیز به عنوان «کتوژنیک» یا کتون‌زا شناخته می‌شود. رژیم کتوژنیک در دهه ۱۹۲۰، با هدف درمان صرع در کودکان ابداع شد و بسیاری از کودکان مبتلا به این بیماری عصبی، همچنان از این رژیم پیروی می‌کنند.

اما محبوبیت رژیم‌های کتوژنیک در میان افرادی که به دنبال کاهش وزن، کاهش قند خون، بهبود عملکرد ورزشی یا دیگر مزایای آن هستند، رو به افزایش است. رژیم کتو معمولاً ۷۰ تا ۸۰ درصد از کالری مورد نیاز بدن را از چربی و تنها ۵ تا ۱۰ درصد را از کربوهیدرات‌ها تأمین می‌کند. افراد با پیروی از رژیم کتو، وزن کم می‌کنند و آزمایشات بالینی، مزایای احتمالی این رژیم را در بیماری‌هایی مانند آلزایمر نیز نشان می‌دهند.

اما هدف محققان از مطالعه‌ی اخیر، جستجوی پیامد‌های آسیب‌زای رژیم کتو نبود. دیوید گیوس، انکولوژیست پرتودرمانی و همکارانش در مرکز علوم درمانی دانشگاه تگزاس، در حال بررسی آثار رژیم کتو بر پی۵۳، پروتئینی قوی و حائز اهمیت در درمان سرطان بودند.

یکی از نقش‌های پی‌۵۳، سامان‌دهی پیرشدگی سلولی است. این پروتئین، سلول‌های تحت‌فشار و سرکش را مجبور می‌کند تا قبل از ایجاد مشکل، تقسیم‌شدن را متوقف کنند. سیستم ایمنی معمولاً سلول‌های پیر را از بین می‌برد. اما این سلول‌ها در صورت بقا، باعث ایجاد آسیب می‌شوند. برای مثال، اگر سلول‌های بنیادی دچار پیری شوند، می‌توانند توانایی ترمیم را در بافت‌ها تضعیف کنند. سلول‌های پیر نیز مولکول‌هایی را ترشح می‌کنند که می‌توانند باعث ایجاد التهاب و سایر اثرات آسیب‌زا شوند.

افزایش سطح پروتئین پی‌۵۳ در حیواناتی که رژیم کتو داشتند، نشانه پیرشدگی سلول‌ها بود

گیوس و همکارانش، زمانی به ارتباط رژیم کتو با پیرشدگی سلولی پی بردند که گروهی از موش‌ها را با نوعی از رژیم غذایی تقویت‌شده‌ی کتوژنیک تغذیه کردند. در این رژیم غذایی، حدود ۹۰ درصد کالری از چربی تامین می‌شد. گروهی دیگر از موش‌ها نیز به عنوان گروه کنترل، با غذا‌های چربی که فقط ۱۷ درصد از کالری موردنیازشان را تأمین می‌کرد، تغذیه شدند. پس از گذشت ۷ یا ۲۱ روز، محققان نمونه‌های بافت قلب، کلیه‌ها، کبد و مغز موش‌ها را تجزیه‌و‌تحلیل کردند.

محققان دریافتند که سطح پروتئین پی‌۵۳ در حیواناتی که رژیم کتو داشتند، افزایش یافت. همچنین، افزایش مولکول‌های دیگر نیز که نشان‌دهنده‌ی پیرشدگی سلول‌ها بود، مشاهده شد. اما محققان می‌خواستند بدانند که آیا با تغییر رژیم غذایی موش‌ها به رژیم غذایی عادی، سلول‌های پیر از بین می‌روند یا خیر. آزمایش نشان داد که پس از وقفه‌ای سه هفته‌ای در رژیم کتو، سطح سلول‌های پیر تقریباً به حالت عادی بازگشته بود.

گیوس و همکارانش همچنین اثرات پرهیز موقت از رژیم کتو، یا به‌اصطلاح «رژیم غذایی دوره‌ای» را بررسی کردند. تیم به مدت چهار روز موش‌ها را با غذایی پرچرب تغذیه کردند، سپس موش‌ها به مدت هفت روز غذای معمولی خوردند و این چرخه دو بار دیگر نیز تکرار شد. تجزیه‌و‌تحلیل اعضای بدن حیوانات نشان داد که سلول‌های آنها دچار پیرشدگی نمی‌شوند.

رژیم غذایی دوره‌ای، آثار آسیب را از بین می‌برد

محققان می‌گویند وقتی موش‌ها به رژیم غذایی عادی خود بازگشتند، سلول‌های پیر به سرعت ناپدید شدند و این شگفت‌انگیز است. سلول‌ها پس از پیرشدگی بهبود نمی‌یابند، بنابراین ممکن است که سلول‌های موش‌ها پیر نشده باشند. در عوض، سلول‌ها ممکن است دچار حالتی غیرفعال و مشابه پیرشدگی شده باشند که برگشت‌پذیر است.

البته پیرشدگی سلول‌ها، همیشه به معنای ناسالم‌بودن بافت نیست. به عنوان مثال، این سلول‌ها به بهبود زخم‌ها کمک می‌کنند. برخی محققان معتقدند که نمایش افزایش سلول‌های پیر، به تنهایی برای مضر بودن رژیم غذایی کافی نیست. همچنین، رژیم کتوژنیک انواع بسیاری دارد و انواع مختلف این رژیم، از نظر منابع چربی و پروتئین با یکدیگر تفاوت دارند. مطالعه‌ی جدید، فقط به بررسی تأثیر نوع خاصی از رژیم غذایی می‌پردازد. این بدین معنا نیست که نتیجه برای انواع مختلف رژیم‌های کتوژنیک صادق است.

اگرچه نتایج مطالعه در انسان تکرار نشده است، گیوس خاطرنشان می‌کند که یافته‌ها ممکن است درسی باشد برای افرادی که از رژیم‌های کتو پیروی می‌کنند. او می‌گوید: «ما نمی‌گوییم این رژیم غذایی بد است، اما احتمالاً گاهی باید از آن دست بکشید.»