حمل و نقل از مهم‌ترین عوامل در رشد و توسعه کشور‌ها به شمار می‌آید. تا جایی که برخی اقتصاددانان معتقدند هیچ اقتصاد پیشرفته‌ای بدون توسل بـه شبکه حمل و نقل مدرن قادر به ادامه فعالیت نیست و فعالیت‌های حمل و نقل از جملـه فعالیت‌های اساسی و زیربنایی رشد اقتصادی و لازمه تحول جامعه محسوب می‌شود.

براساس این گزارش حمل و نقل ریلی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین روش‌های جابه جایی مسافر و کالا از محبوبیت زیادی در دنیا برخوردار است که به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردی از جمله صرفه جویی در مصرف انرژی، سازگاری با محیط زیست و توسعه پایدار، کاهش هزینه ها، امنیت بیشتر نسبت به سایر شقوق حمل و نقل و... با استقبال بیشتری برای ترانزیت مواجه شده و دولت‌ها نیز سیاست‌های خود را در جهت تقویت حمل و نقل ریلی در پیش می‌گیرند.

صنعت حمل و نقل ریلی از شاخص‌های عمده توسعه یافتگی کشور‌ها محسوب می‌شود و میزان خطوط موجود نسبت به جمعیت کشور از عواملی است که در طبقه بندی کشور‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد.

براساس این گزارش  طبق قانون برنامه هفتم  باید میزان سهم حمل بار در بخش حمل ونقل ریلی به ۳۰ درصد و در بخش حمل مسافر به ۲۰ درصد برسد که طبق اعلام سبحان نظری رئیس انجمن شرکت‌های حمل ونقل ریلی سهم حمل بار در این بخش ریز ۱۰ درصد است که باید توجه به این موضوع دولت و مسئولان حمل ونقل ریلی در دستور کار خود قرار دهند.

طبق جدیدترین آمار‌های حمل ونقل ریلی کشور در  حال حاضر در  ١۵ هزار کیلومتر ریل، ٣١ هزار واگن باری وجود دارد که از این میزان هم تنها ٣٣٠ دستگاه لوکوموتیو باری فعالیت دارند.

ارائه مشوق‌هایی برای حضور بخش خصوصی در صنعت ریلی 

حمل بار از طریق ریل همواره مورد توجه و تاکید ویژه وزیر راه وشهرسازی بوده است به طوری که  مهرداد  بذرپاش وزیر راه و شهرسازی در حاشیه یازدهمین نمایشگاه حمل‌ونقل ریلی گفت: باید با ارائه مشوق‌هایی جابه‌جایی کالا‌ها را از بخش جاده‌ای به بخش ریلی منتقل کنیم که آثار و منافع قابل‌توجهی برای کشور به دنبال خواهد داشت.  توسعه حمل کالا از طریق شبکه ریلی نه‌ تنها افزایش ایمنی جاده‌ها و در نتیجه کاهش سوانح جاده‌ای و کاهش تعداد جان‌باختگان حوادث جاده‌ای را به همراه خواهد داشت، بلکه زمینه‌های رشد اقتصادی را نیز فراهم می‌کند.  

وی با بیان اینکه در زمینه توسعه ناوگان با منع واردات مواجه بودیم، گفت: مطابق توافق انجام شده با وزارت صنعت معدن و تجارت مقرر شد چنانچه تولیدات داخلی پاسخگوی نیاز‌ها نبود، از طریق واردات اقدام شود.

بذرپاش در ادامه با تأکید بر ضرورت افزایش سرعت سیر قطار‌های باری در کشور، توضیح داد: سرعت سیر کالا‌ها در شبکه ریلی باید افزایش پیدا کند که این موضوع به سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی نیاز دارد و با وجود محدودیت‌های منابع دولت، این مهم با مشارکت بخش خصوصی امکان‌پذیر خواهد بود.  

وزیر راه و شهرسازی با اشاره به این که در این زمینه چاره‌ای جزء ورود بخش خصوصی نداریم و به این منظور در حال طراحی مکانیزم‌های تشویقی هستیم، گفت: در بخش توسعه ناوگان مشوق‌هایی در قالب تهاتر نفت و همچنین تسهیلات بانکی به‌منظور توسعه ناوگان بخش خصوصی تدارک‌دیده‌شده است که در همین راستا شاهد افتتاح تعدادی از واگن‌ها در ماه‌های گذشته بودیم.  

وی ادامه داد: خوشبختانه در حوزه واگن‌های باری کمبود خاصی در کشور وجود ندارد و با این‌حال وزارت راه و شهرسازی به دنبال واگذاری بخش باری راه‌آهن به بخش خصوصی است؛ چرا که این بخش علاوه بر سودآوری برای بخش خصوصی می‌تواند پیامد‌های بسیار مثبتی را برای کشور به همراه داشته باشد.

بهره برداری از ۳هزار واگن نو باری در کشور 

همچنین در این زمینه میعاد صالحی مدیرعامل شرکت راه آهن  با بیان اینکه در حال حاضر ٣١ هزار واگن باری در ناوگان وجود دارد گفت:  در دو سال گذشته  ٣ هزار واگن نو تولید و بهره‌برداری شده است که در این راستا در  تولید واگن باری و نوسازی این ناوگان رکورد زدیم در نتیجه در تولید ناوگان باری نیاز به واردات واگن نداریم.

وی  با بیان اینکه  در ١٠ سال گذشته به دلیل عدم تمرکز در این حوزه با معضل کمبود لوکوموتیو باری مواجه شدیم، گفت: ناوگان لوکوموتیو باری موجود هم عمر بالایی دارند و عمر این ناوگان به ٣٠ سال می‌رسد گفت:  از سوی دیگر قطعات لوکوموتیو از جمله قطعات های‌تک و تولید خارج هستند که مشمول تحریم می‌شوند و تامین مالی ویژه‌ای می‌خواهد.  

صالحی با بیان اینکه می‌دانیم که تولید لوکوموتیو چند سال طول می‌کشد و با روش‌های متفاوت لوکوموتیو‌های سنگین باری آماده به کار را افزایش می‌دهیم، گفت: در این زمینه از ظرفیت بخش خصوصی سالم استفاده می‌کنیم.

وی افزود: در حال حاضر ١٠٠ لوکوموتیو با شرایط متوقف طولانی مدت داریم که طبق قانون برنامه هفتم و بودجه و در راستای مردمی سازی اقتصاد، ۵٠ دستگاه لوکوموتیو در خرداد ماه تک به تک در مزایده به بخش خصوصی واگذار می‌شوند.  همچنین ٢٠ دستگاه لوکوموتیو از طریق روش آر او تی واگذار خواهد شد. باید توجه داشت لوکوموتیو باری نرخ سود بالایی دارد و برای بخش خصوصی جذاب است.

موانع واردات ناوگان ریلی مسافری رفع می‌شود

براساس این گزارش یکی دیگر از بخش‌های مهم حمل ونقل ریلی کشور مربوط به حوزه مسافری است که در چند سال گذشته باتوجه به افزایش میزان تقاضا در بسیاری از ایام به ویژه ایام پیک سال شاهد ایجاد صف‌های طولانی برای گرفتن بلیت قطار هستیم که در این زمینه مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی در پاسخ به سوال باشگاه خبرنگاران در خصوص رفع این مشکل گفت: کمبود بلیت قطار به دلیل افزایش میزان تقاضا بوده است که امیدواریم با تامین واگن مسافری و آزاد شدن واردات واگن بتوانیم میزان عرضه و تقاضا را در این بخش متعادل کنیم.

وی همچنین از توافق با وزارت صمت برای رفع موانع واردات واگن مسافری خبر داد و افزود: اگر ظرفیت داخلی جواب ندهد از ظرفیت واردات استفاده خواهیم کرد.

 وزیر راه و شهرسازی در ادامه با اشاره به اینکه برخی صاحبان بار به دلیل ارزان‌تر بودن از واگن‌ها به عنوان انبار استفاده می‌کردند افزود: این کار به دلیل ارزان‌تر بودن نسبت به اجاره انبار صورت می‌گرفت و یکی از دلایل خواب کالا‌ها در بنادر بود. با تشکیل یک کارگروه ویژه در هماهنگی بین سازمان بنادر و دریانوردی، راه آهن و گمرک این مشکل تا حدودی برطرف شده است.

وی با بیان اینکه همکاری بین راه‌آهن و بخش خصوصی مورد توجه وزارت راه است گفت: این یک همکاری انتخابی نیست بلکه یک اجبار است. اگر بخش خصوصی وارد این صنعت نشود در حوزه زیرساخت و ناوگان توفیقی نخواهیم داشت.  بخش عمده‌ای از تقاضای بلیت قطار در مسیر تهران مشهد و بالعکس و مشهد سایر شهر‌ها است که سعی کرده ایم بخشی از این تقاضا‌ها را پاسخ دهیم.

وی افزود: روند کنترل قیمت بلیت در حال انجام است که البته برخی از شرکت‌های حمل ونقلی در تلاش هستند که قیمت‌ها تغییر کند.  بخش زیادی از دسترسی سخت به بلیت به دلیل افزایش حجم تقاضا است که در تلاش هستیم با تامین واگن مسافری و همچنین رایزنی با وزارت صمت برای واردات واگن بخشی از این نیاز‌ها تامین شود.

با توجه به آنکه بخش زیادی از صف‌های طولانی در حوزه حمل ونقل ریلی مسافری مربوط به کمبود ناوگان است مقرر شده که ۵۰۰ واگن مسافری به این بخش اضافه شود که در این زمینه میعاد صالحی مدیرعامل شرکت راه آهن در پاسخ به سوال باشگاه خبرنگاران گفت: در دولت سیزدهم ۵۰ واگن مسافری نو به ناوگان اضافه شده است و در بخش واگن مسافری، اولویت راه آهن تولید داخلی است.

وی با بیان اینکه در این راستا هدف‌گذاری برای ۵۰۰ واگن مسافری با تولیدکنندگان داخلی مذاکره کرده ایم گفت: هم اکنون ۳ تولیدکننده داخلی داریم که با آنها مذاکرات را انجام داده ایم.  بر این اساس تا ۱۵ ماه آینده ۱۰۰ دستگاه واگن مسافری وارد ناوگان ریلی خواهد شد و این روند تولید و نوسازی واگن مسافری همچنان بعد از ۱۵ ماه رشد خواهد یافت و ما به سرعت شاهد افزایش و تولید واگن خواهیم یافت.

وی با بیان اینکه همزمان با افزایش تعداد لوکوموتیو تعداد صندلی‌ها هم در این بخش افزایش می‌یابد به طوری که هر واگن دارای ۱۰ کوپه هست وهر کوپه‌ای هم در دارای ۴ صندلی است که با یک حساب و کتاب ساده تعداد صندلی‌های که عرضه می‌شود مشخص می‌شود که چه میزان چشم گیری صندلی عرضه خواهد شد.

طبق آمار‌ها هر قطار مسافری به طور میانگین توانایی حمل ۶۰۰ مسافر معادل ۱۵۰ خودروی سواری، ۶۰ دستگاه ون، ۳۰ مینی‌بوس یا ۱۵ اتوبوس را دارد.

 گفتنی است، در ایران نیز توسعه خطوط ریلی همواره یکی از اولویت‌های اصلی در امور زیربنایی و عمرانی کشور بوده که در دولت‌های مختلف مورد تاکید مکرر مقام معظم رهبری قرار گرفته است.  توسعه خطوط ریلی در کشوری مثل ایران با موقعیت خاص ژئوپولیتیک و وجود کریدور‌های مهم ارتباطی با افزایش ترانزیت به رشد درآمد‌های ارزی کشور نیز کمک می‌کند.

خبرنگار: محبوبه کباری