ال‌نینو یکی از چرخه‌های مشهور آب و هوایی جهان  و به معنی پسربچه ای است که هر ۲تا ۷ سال یک‌بار باعث ایجاد ناهنجاری‌های بزرگی در آب و هوای سراسر سیّارهٔ زمین می‌شود از جمله این ناهنجاری‌ها می‌توان به سیلاب‌های ناگهانی، خشک‌الی، قحطی و اپیدمی اشاره کرد.

ال‌نینو چیست؟

ال‌نینو معمولاً هر ۲ تا ۷ سال رخ می‌دهد؛ بااین‌حال، تناوب دقیق آن نامشخص و غیرقابل‌پیش‌بینی است. این پدیده می‌تواند تا چند ماه و در مواردی حتی تا یک یا دو سال ادامه پیدا کند. اختلاف‌نظر‌ها در مورد آثار تغییر اقلیم بر شدت وقایع ال‌نینو بسیار است و نمی‌توان حکمی قطعی دراین‌باره داد؛ هرچند به‌نظر می‌رسد که افزایش دمای جهانی می‌تواند باعث افزایش فرکانس رویداد‌های ال‌نینو و لانینا شود.

درون اقیانوس، تجمع هوای گرم در نواحی شرقی اقیانوس آرام باعث لایه‌ای‌شدن پروفیل دما در اقیانوس می‌شود. درنتیجه حرکت مواد مغذی از اعماق به سطح متوقف می‌شود. به‌این‌ترتیب جمعیت آبزیان در لایه‌های بالاتر به‌دلیل مهاجرت به نواحی خنک‌تر یا افزایش مرگ‌ومیر کاهش می‌یابد.

از طرف دیگر، آب‌های سرد حامل مواد غذایی در مناطق دیگر اقیانوس، مخصوصاً حوالی قطب جنوب یا سواحل شرق آسیا، افزایش پیدا می‌کنند. به‌این‌ترتیب جمعیت آبزیان این مناطق به‌طور غیرطبیعی افزایش پیدا می‌کند.

روی زمین، در سواحل غربی قاره آمریکا، افزایش رطوبت و دمای هوا منجر به باران‌های سیل‌آسا و طوفان می‌شود. این طوفان‌ها و سیل‌ها موجب آسیب‌های فراوان به محیط‌زیست و مناطق شهری خواهند شد. سیل‌ها به‌ویژه تأثیر منفی زیادی روی منابع آب سطحی دارند.

با افزایش رسوب‌برداری روان‌آب‌ها از مناطق روستایی و شهری، آلودگی‌هایی که در این مناطق وجود دارند، مخصوصاً آلاینده‌های صنعتی و کشاورزی، به‌سرعت در یک حوضه آبی پخش و روانه رودخانه‌ها، دریاچه‌ه‌ها و اقیانوس‌ها می‌شوند.

از آنجایی که پدیده ال‌نینو جهت جریان‌های آب‌و‌هوایی را تغییر می‌دهد، این افزایش رطوبت و بارش در مناطق شرق اقیانوس آرام به‌معنی کاهش رطوبت و بارش در مناطق شرق و حتی میانه آسیاست. در هنگام وقوع ال‌نینو، این مناطق با خشکسالی‌ها و افزایش دمای بسیار زیاد مواجه می‌شوند. کاهش بارش به کاهش ذخایر آب سطحی می‌انجامد.

بیشتربخوانید

• پاییز بی برف و باران/ زمستان کم‌کاری خزان را جبران می‌کند؟

اثرات ال‌نینو

این پدیده از طرفی باعث افزایش غلظت آلاینده‌ها در آب‌های سطحی شده و از طرف دیگر استخراج منابع آب زیرزمینی را افزایش می‌دهد. درنتیجه امکان وقوع پدیده‌هایی همچون فرونشست زمین و کاهش ظرفیت سفره‌های آب زیرزمینی (در اثر کاهش تخلخل خاک پس از فرونشست) بالا می‌رود. در این صورت، بارش‌های آینده، منجر به افزایش سیل در این مناطق و هدر‌رفتن آب باران می‌شود.

پدیده ال‌نینو می‌تواند به مدت چندین ماه یا حتی ۱ تا ۲ سال ادامه پیدا کند. پس از مدتی با ازبین‌رفتن عوامل ایجاد این پدیده، جریان‌های اقیانوسی دوباره به حالت متعادل خود بازمی‌گردند. بااین‌حال، این امکان وجود دارد که پس از وقوع ال‌نینو، پدیده لانینا، به‌معنی دختربچه رخ دهد.

لانینا به پدیده‌ای گفته می‌شود که در آن جریان‌های اقیانوسی در جهت طبیعی خود (از شرق به غرب اقیانوس آرام) به‌طور غیرطبیعی شدت می‌گیرند. در این حالت می‌توان شاهد بارش‌های بسیار شدید و سیل‌آسا در نواحی شرق آسیا و خشکسالی‌های شدید در غرب قاره آمریکا بود.

پدیده ال‌نینو تنها در اقیانوس آرام رخ می‌دهد، اما آثار اقلیمی آن به‌حدی بزرگ هستند که می‌توانند به‌طور غیرمستقیم بر بسیاری از نواحی زمین تأثیر غیرمستقیم بگذارند. با‌این‌حال، سیستم آب‌وهوایی زمین به‌عنوان یک کل بسیار پیچیده‌تر از آن است که بتوان با مدل‌های اقلیمی که روابط پدیده‌ها را به‌صورت علت و معلول نشان می‌دهند، آثار ال‌نینو را روی نواحی مختلف کره زمین تعیین کرد.

با این توصیف، برای مثال، در اروپا می‌توان مشاهده کرد که با وقوع ال‌نینو بارش‌های موسمی افزایش می‌یابند؛ همچنین در هند و آسیای میانه، هنگام وقوع پدیده ال‌نینو شاهد خشکسالی‌های گسترده هستیم.

بررسی‌های آماری نشان می‌دهند که وقوع پدیده ال‌نینو می‌تواند باعث افزایش بارش‌های موسمی و بارش‌ها در فصول سرد در ایران شود. برعکس، در سال‌های لانینا، با کمبود بارش و حتی خشکسالی مواجه هستیم. برای مثال، انتظار می‌رود که امسال (۲۰۲۳) پس از یک دوره سه‌ساله لانینا، شاهد وقوع ال‌نینو باشیم و بارش‌ها در پاییز و زمستان افزایش یابند. اما دوباره باید در نظر داشت که چنین ارتباطی لزوماً نمی‌تواند میان وقوع ال‌نینو و بارش‌های ایران برقرار باشد.

از طرف دیگر، همان‌طور که اشاره شد، ال‌نینو باعث افزایش شدت بارش‌های خشکسالی‌ها در مناطق مختلف زمین می‌شود. یکی از مسائلی که باید در نظر داشت، این است که زیرساخت‌های آبی در کشور‌ها می‌توانند در برابر رویداد‌های بارشی شدیدتر از حد معمول عملکرد مناسبی از خود نشان ندهند.

تنها ال‌نینو بر آب و هوا موثر نیست

صادق ضیائیان رئیس سازمان ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران در رابطه با پدیده ال‌نینو گفت: ال‌نینو یکی از عوامل دور پیوند هست که بر روی آب و هوای ایران تاثیر دارد، دور پیوند‌های زیادی هستند که بر روی آب و هوای کشور تاثیر دارد.

وی ادامه داد: غیر از آن‌ها عوامل سینوپتیکی، دینامیکی و فیزیکی بر روی آب و هوای کشور اثر دارند. ال نینو در ۶۰ درصد مواقع یکی از عواملی است که در زمستان و پاییز باعث بارش فراوان شده است ودر ۴۰ درصد مواقع هیچ تاثیری بر روی آب و هوای کشور نداشته است.

امسال پاییز و زمستان کم بارش داریم

ضیائیان افزود: جو سیال است و باید همه عوامل موثر بر روی آن بررسی شود و تنها یک عامل نمی‌تواند موثر باشد. چون ال‌نینو تنها یکی از عوامل موثر است و زمانی که مثبت است تنها ۶۰ درصد باعث پر بارشی می‌شود.

رئیس سازمان ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران درباره بارش‌های زیاد به خاطر ال‌نینو گفت: امسال سالی است که ال‌نینو تاثیر زیادی بر منطقه ما ندارد و عوامل دیگر بیشتر اثرگذار هستند و ال‌نینو را بی‌تاثیر کرده‌اند که این عوامل باعث شده که پاییز و زمستان کم‌بارش داشته باشیم.

منبع: فارس