مادر با آرامش مسعود را صدا می‌کند، اما او با عصبانیت و فریاد جواب می‌دهد: «دست از سرم بردارید!»

گوشه اتاق کز کرده و غرق در افکار منفی و کسل کننده خود است و انگار کشتی زندگی‌اش به گل نشسته و راه فراری برای نجات وجود ندارد! گاه به بیرون از پنجره نگاه می‌کند و به ساختمان‌های بلند آنسوی پنجره خیره می‌شود و گاه غرق صفحات اینستاگرام و کانال‌های تلگرامی گوشی همراه.

این حال و روز نه چند روزه، بلکه چند ماهه مسعود است و هر روز مثل قطعه یخی در میان گرمای خورشید آب می‌شود. بار‌ها پدر و مادرش او را نصحیت کرده و خواسته‌اند برای درمان به روان پزشکی مراجعه کند، اما هربار مسعود به این درخواست واکنش تندی نشان داده است و گفته من هیچ مشکلی ندارم و مگر روانی هستم! می‌خواهم چند وقتی با خودم باشم!

 از وقتی که از قبولی در کنکور در رشته پزشکی وامانده است، غصه خوردن کار روز و شبش شده و هرروز دلمردگی و خمودگی، بیشتر روح و جسمش را درگیر می‌کند.

بله! این حال و روز بسیاری از افراد جامعه به ویژه نوجوانان و جوانانی است که در اثر فشار‌ها و تنش‌های روزانه در زمینه‌های تحصیلی، شغلی، ازدواج و ... دچار استرس و اضطراب‌های طاقت فرسا می‌شوند، اما بسیاری از آن‌ها به دلیل ترس از انگ خوردن به عنوان بیمار روانی از رفتن به مطب روان پزشک و مشاوره با روان شناس خودداری کرده و عمری با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند و پیامد‌های منفی آن را تحمل می‌کنند.

امروز روز جهانی سلامت روان است؛ روزی که قرار است شاخک‌های جامعه و مسؤؤلان نسبت به روان مردم و جامعه حساس شود. 

موضوع سلامت روان یکی از مهمترین موضوعات فردی و اجتماعی هر انسان در هر جامعه‌ای است؛ خواه این فرد در جامعه مدرن و صنعتی زندگی کند یا فرد در جامعه‌ای با حداقل‌ترین امکانات گذران عمر کند.

حدود ۲۰ درصد جامعه ایران دچار مشکلات مربوط به روان هستند

به گفته علی فتحی آشتیانی، رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره حدود ۲۰ درصد جامعه ایران دچار مشکلات مربوط به روان هستند.

تهدید سلامت روان فرد و به مخاطره افتادن آن علاوه بر آسیب‌های زیاد روانی، باعث بروز بیماری‌های جسمی متعددی می‌شود؛ به شکلی که بسیاری از مردم با شکایت از وضع جسمی خود نزد طبیب می‌روند، اما پس از بررسی دقیق مشخص می‌شود علت اصلی بروز این ناخوش احوالی آسیب دیدن روح و روان فرد است. 

سلامت روانی به عنوان وضعیتی توصیف می‌شود که در آن وجوه متعددی از زندگی فرد کارکردی مطلوب دارند؛ به طوری که فرد انسانی احساس شادی کند و از وضع خود و از رابطه‌اش در جامعه با دیگران خرسند باشد. در ایجاد سلامت روان یا در مقابل، تهدید سلامت روان علل متعددی دخیل هستند.

حدود ۳۰ درصد مردم در معرض ابتلا به نوعی از اختلالات روان هستند

سید وحید شریعت، رئیس انجمن روانپزشکان ایران اظهارداشت: حدود ۳۰ درصد مردم در معرض ابتلا به نوعی از اختلالات روانی هستند که نسبت به مطالعات گذشته روند افزایشی داشته است که یک درصد ابتلای آن مربوط به دوران پسا کرونا است.

شیوع بیش از ۲۰ درصدی افسردگی در جامعه 

شریعت با بیان اینکه اضطراب ۳۳ درصد و افسردگی بیش از ۲۰ درصد در جامعه شیوع یافته، ادامه داد: افرادی که عزیزان خود را در دوران کرونا از دست دادند یا مبتلا به این بیماری شدند بیشتر دچار اختلالات روانی شدند.

اختلالات روان در استان تهران۳۷ درصد است

شریعت میزان افسردگی را در زنان، افراد بیکار شده و بیسواد بیشتر برشمرد و ادامه داد: بر اساس مطالعات کشوری، شیوع اختلالات روانی در استان تهران۳۷ درصد بوده که دلایل مختلف در بروز آن نقش دارد.

رئیس انجمن روانپزشکان ایران گفت: برای سلامت روان مهمترین عوامل، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی هستند و در حیطه وظایف وزارت بهداشت نیست؛ اشتغال و مسکن و سرمایه اجتماعی مهمترین مولفه‌ها برای افزایش امید و نشاط در جامعه می‌شود و در ارتقای سلامت روان بسیار موثر هستند.

در عین حال خدمات آموزش و پیشگیری در زمینه خودمراقبتی، توانمندسازی در زمینه پیشگیری از بروز اختلالات روانپزشکی، اختلال اعتیاد، خودکشی و توانمندسازی در زمینه مهارت زندگی، مهارت فرزندپروری از جمله اصول و مولفه‌های مهم و محوری در موضوع پیشگیری از بروز اختلالات روان است.

مجید صادقی، رئیس سابق انجمن روانپزشکان ایران با اشاره به نقش‌های متفاوت اختلالات روان در افراد، گفت: مشکلات روان بسته به شرایط و و وضعیت دارد و خط کشی دقیقی نداریم و عوامل اجتماعی در آن دخالت دارد.

بسیاری افراد دچار اختلال روان با علائم جسمی به پزشک مراجعه می‌کنند

وی ادامه داد:‌خیلی افراد دارای علائم روانی با علائم جسمی به روانپزشک مراجعه می‌کنند. بیماری روان وقتی وضعیت جسمی آن بروز می‌کند حساس می‌شود؛ در نتیجه ترجیح داده می‌شود فرد دچار اختلال روانی ابتدا به روانپزشک مراجعه کند و تشخیص و جهت درمان باید توسط روانپزشک انجام گیرد.

موضوع سلامت روان نه تنها مورد توجه متولیان و متخصصان سلامت روان جامعه است بلکه در تعالیم اسلامی نیز به آن توجه شده است. حضرت علی (ع) در این زمینه می‌فرماید: «در تمام کار‌ها خویشتن را به خدا بسپار که خود را به پناهگاهی مطمئن و نیرومند سپرده‌ای؛ به واقع تکیه کردن به یک قدرت متعالی آرامش بخش بشر است و چه قدرتی بالاتر از خداوند متعال».

در تعالیم اسلام همواره برای آسودگی و آرامش بیشتر به انسان‌ها به واگذاری نتیجه امور به خداوند که مهمترین عامل برای رفع اضطراب و افسردگی است، توصیه شده است؛ به عبارتی ما مامور به وظیفه هستیم نه اسیر نتیجه و آن چه خداوند برای ما به عنوان نتیجه مقرر فرماید با حکمت و عدالت او آمیخته خواهند بود. 

۶۰ درصد ایرانی‌ها از وجود اختلال روان خود اطلاع نداشتند

غلامرضا حاجتی، دبیر اجرایی سی و نهمین کنگره روانپزشکی ایران گفت:طی پیمایشی که صورت گرفته ۶۰ درصد ایرانی‌ها از وجود اختلال روان خود اطلاع نداشتند.

وی ادامه داد: در سطح پیشگیری آموزش روان به مردم باید صورت گیرد که این انجمن برنامه‌ای را طراحی کرده است.

داشتن سلامت روان و احساس آرامش و نشاط، معلول عواملی همچون تأمین نیاز‌های فردی و اجتماعی مانند شغل مناسب، تأمین معاش روزانه، ازدواج، تحصیل و امنیت اجتماعی و اقتصادی و... است.

البته به مخاطره انداخته شدن سلامت روان افراد فقط معلول عوامل یاد شده نیست، بلکه بخشی از آن نیز مربوط به شرایط نامناسب خانوادگی، گسست بین نسلی و عدم درک و فهم نسل گذشته و حال است.

در کنار این عوامل ذکر شده، عدم دانش سلامت روان و مهارت‌های لازم برای مقابله با شرایط خاص در زندگی روزانه و داشتن مهارت‌های مدیریت استرس و خشم و مقابله با آن در شرایط روحی نامناسب؛ جملگی عوامل مختلف در بروز مشکلات سلامت روان و تهدید کننده آن است.

عدم دانش سلامت روان و مهارت‌های لازم برای مقابله با شرایط خاص در زندگی روزانه و داشتن مهارت‌های مدیریت استرس و خشم و مقابله با آن در شرایط روحی نامناسب؛ جملگی عوامل مختلف در بروز مشکلات سلامت روان و تهدید کننده آن است.

حمید پیروی، دبیر اجرایی همایش تخصصی روز جهانی سلامت روان  با بیان اینکه اسکیزوفرنی تقریباً ۲۴ میلیون نفر یا ۱ نفر از هر ۳۰۰ نفر را در سراسر جهان مبتلا می‌کند، اظهار کرد: امید به زندگی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ۱۰ تا ۲۰ سال کمتر از جمعیت عمومی است.

وی با بیان اینکه اسکیزوفرنی با اختلالات قابل توجه در ادراک و تغییر در رفتار مشخص می‌شود، افزود: علائم ممکن است شامل هذیان‌های مداوم، توهمات، تفکر آشفته، رفتار بسیار آشفته یا بی‌قراری شدید باشد.

مسؤول مرکز مشاوره دانشگاه علوم پزشکی ایران خاطرنشان کرد: افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است مشکلات مداومی را در عملکرد شناختی خود تجربه کنند. با این حال، طیف وسیعی از گزینه‌های درمانی مؤثر از جمله دارو، آموزش روانی، مداخلات خانوادگی و توانبخشی «روانی – اجتماعی» وجود دارد.

۳ میلیون کودک و نوجوان در دنیا مبتلا به اختلالات خوردن

پیروی با اشاره به اختلالات خوردن به عنوان یکی دیگر از اختلالات سلامت روان، گفت: در سال ۲۰۱۹، ۱۴ میلیون نفر از جمله تقریباً ۳ میلیون کودک و نوجوان در جهان دچار اختلالات خوردن شدند. اختلالات خوردن، مانند بی‌اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی، شامل خوردن غیرعادی و اشتغال ذهنی به غذا و نگرانی‌های بارز در رابطه با وزن و شکل بدن است.
وی ادامه داد: علائم یا رفتارها، به خطر یا آسیب قابل توجه به سلامت، پریشانی قابل توجه یا اختلال قابل توجه در عملکرد منجر می‌شود. بی‌اشت‌هایی عصبی اغلب در دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود و با مرگ زودرس به علت عوارض پزشکی یا خودکشی همراه است.

مهمترین اختلالات روانی در جامعه 

مسؤول مرکز مشاوره دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به ۱۰ اکتبر ٢٠٢٣ مصادف با ١٨ مهر ١٤٠٢ روز جهانی سلامت روان، گفت: اسکیزوفرنی، اختلالات خوردن، اختلالات رفتار‌های مخرب و غیراجتماعی، اختلالات عصب رشدی و ... از اختلالات سلامت روان به شمار می‌روند.

نائب رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی خاطرنشان کرد: افراد مبتلا به پرخوری عصبی به طور قابل توجهی در معرض خطر مصرف مواد، خودکشی و عوارض سلامتی هستند. گزینه‌های درمانی موثری وجود دارد؛ از جمله درمان مبتنی بر خانواده و درمان مبتنی بر شناخت.

پیروی با اشاره به اختلالات رفتار‌های مخرب و غیراجتماعی به عنوان نمونه دیگری از اختلالات سلامت روان، گفت: ۴۰ میلیون نفر، از جمله کودکان و نوجوانان، در سال ۲۰۱۹ با اختلال «سلوک - غیر اجتماعی» زندگی می‌کردند. این اختلال که به نام اختلال سلوک نیز شناخته می‌شود، یکی از دو اختلال رفتاری مخرب و اختلالات غیراجتماعی است و دیگری اختلال نافرمانی مقابله‌ای است.

تظاهر اختلالات غیراجتماعی با مشکلات رفتاری مداوم مانند سرپیچی یا نافرمانی

وی تصریح کرد: رفتار مخرب و اختلالات غیراجتماعی با مشکلات رفتاری مداوم مانند سرپیچی یا نافرمانی مداوم نسبت به رفتار‌هایی که دائماً حقوق اولیه دیگران یا هنجارها، یا قوانین اصلی متناسب با سن را نقض می‌کند، مشخص می‌شود.

دبیر اجرایی همایش تخصصی روز جهانی سلامت روان، افزود: آغاز اختلالات مخرب و غیراجتماعی معمولاً، هرچند نه همیشه، در دوران کودکی است. درمان‌های روان‌شناختی مؤثری وجود دارد که اغلب شامل والدین، مراقبان و معلمان می‌شود، شامل حل مسأله شناختی یا آموزش مهارت‌های اجتماعی است.

پیروی با اشاره به اختلالات عصب رشدی به عنوان نمونه دیگری از اختلالات سلامت روان، گفت: اختلالات عصبی رشدی، اختلالات رفتاری و شناختی هستند که در طول دوره رشد به وجود می‌آیند و شامل مشکلات قابل توجهی در کسب و اجرای عملکرد‌های فکری، حرکتی، زبانی یا اجتماعی خاص می‌شوند.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: اختلالات عصبی رشدی شامل اختلالات رشد فکری، اختلال طیف اوتیسم و اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) و ... است.

بیش‌فعالی، تأثیرگذار بر عملکرد تحصیلی، شغلی و یا اجتماعی

دبیر اجرایی همایش تخصصی روز جهانی سلامت روان با بیان اینکه ADHD با الگوی مداوم بی‌توجهی و یا «بیش‌فعالی – تکانشگری» مشخص می‌شود، تصریح کرد: این اختلال تأثیر منفی مستقیمی بر عملکرد تحصیلی، شغلی یا اجتماعی دارد. اختلالات رشد فکری با محدودیت‌های قابل توجهی در عملکرد فکری و رفتار انطباقی مشخص می‌شوند که به مشکلات مربوط به مهارت‌های مفهومی، اجتماعی، و عملی روزمره که در زندگی روزمره انجام می‌شود اشاره دارد.

پیروی با اشاره به اوتیسم نمونه دیگری از اختلال سلامت روان با بیان اینکه اختلال طیف اوتیسم (ASD) گروه متنوعی از شرایط را تشکیل می‌دهد، یادآور شد: این اختلال با درجاتی از مشکل در ارتباطات اجتماعی و تعامل اجتماعی متقابل و الگو‌های محدود، تکراری و غیرقابل انعطاف رفتار، علائق یا فعالیت‌ها مشخص می‌شود.

دقت کنیم! در کشورمان دستگاه‌های مختلفی در ساماندهی امور مربوط به سلامت روان نقش دارند؛ دستگاه‌هایی مانند وزارت بهداشت، آموزش و پرورش، وزارت ورزش و جوانان، بهزیستی، معاونت‌های فرهنگی و اجتماعی شهرداری‌ها و... در این میان، وزارت بهداشت به عنوان متولی اصلی سلامت روان، وظیفه رصد سلامت روان اقشار مختلف جامعه را برعهده دارد و برنامه ریزی و تدوین راهکار‌های مقابله با آسیب‌های روانی و اجتماعی از جمله وظایف ذاتی این وزارتخانه است، اما هدایت صحیح روان و اعصاب جامعه نیازمند فعالیت و تلاش و هم‌افزایی دستگاه‌های مختلف و مرتبط با مسائل اجتماعی است و تنها از عهده یک وزارتخانه بر نمی‌آید.

منبع: فارس