در بسیاری از افسانه‌ها از شهاب باران‌ها و سقوط شهاب سنگ‌ها روی زمین، به عنوان خشم خدایان بر مردم یاد می‌شد. شهاب باران یا همان بارش‌های شهابی در بیشتر موارد در آسمان فقط به صورت عبور شهاب سنگ‌ها و سوختنشان در جو دیده می‌شوند و در افسانه‌ها این عبور را به منزله جنگ میان خدایان و یا سربازان آن‌ها می‌دانستند.

همچنین بارش‌های شهابی را به صورت پرتاب گوی‌های آتشین به هم می‌پنداشتند و شهاب سنگ‌هایی که از آسمان در نتیجه سوختن می‌افتادند را به منزله خون سوخته و جامد خدایان و قدیسان می‌خواندند. البته که در این میان از این سنگ‌ها، گردنبند و انگشتر برای رفع بلا و عاملی برای شجاعت در جنگ می‌ساختند.

در افسانه سرایی رومانیایی ها، شهاب باران را عبور اژدهایان از آسمان می‌انگاشتند و در زمان عبور این شهاب سنگ‌ها تمام شمع‌ها و روشنایی‌های خود را خاموش می‌کردند تا مبادا یکی از اژدهایان آن‌ها را ببیند و به آن‌ها حمله کند. مردم همچنین بر این باور بودند که اژدهایان تنها یک بار در سال از آسمان عبور می‌کنند.

اما این‌ها همان بارش شهابی بودند و هستند که با گسترش و توسعه علم نجوم، کشف منبع آنها، بیشتر مورد تحقیق و بررسی قرار گرفتند.

در واقع بارش شهابی، پدیده آسمانی است که در هنگام عبور زمین و پیمودن مسیر مداری خود از وارد توده بقایای عبور دنباله‌دار‌ها یا سیارک‌ها می‌شود و در این مواجهه تعداد زیادی شهاب‌واره در جو زمین می‌سوزند و ما آن‌ها را به صورت بارش شهابی در آسمان شب مشاهده می‌کنیم.

دنباله‌دارها، اجرامی از جنس یخ و سنگ و گرد و غبار هستند که از مکان‌های دوری در منظومه شمسی نشأت می‌گیرند و با نزدیک شدن به خورشید شروع به تبخیر می‌کنند و توده‌ای از ذرات را در مسیرشان بر جای می‌گذارند. این توده‌ها اغلب ذرات ریزی به اندازه سر سنجاق هستند که به آن‌ها «شهاب‌واره» می‌گویند.

این برخورد‌ها موجب می‌شود که در طول سال شاهد بارش‌های شهابی باشیم. نام بارش‌های شهابی سالیانه نیز بر اساس صورت فلکی آن‌ها تعیین می‌شود.

برخی بارش‌های شهابی مشهور به این شرح است:

آسمان ایران میزبان سه بارش‌های تا پایان سال خواهد بود

برخی از این بارش‌ها در ایران قابل مشاهده است. مشاهده این بارش‌ها بستگی به فاز ماه دارد هر چه فاز ما بیشتر و به سمت ماه بدر برود شانس مشاهده این بارش‌ها کاهش خواهد یابد. از آن جمله می‌توان به بارش‌های شهابی برساووشی، جباری و جوزایی اشاره کرد.

۱-بارش‌شهابی شلیاقی

بارش شهابی شلیاقی هر ساله در اوایل اردیبهشت ماه به اوج بارش خود می‌رسد. این بارش شهابی کم است، ولی اگر رصدگران مناطق تاریک قرار گیرند، در صورت نبود ماه در آسمان می‌توان شهاب‌های کم نور آن را شکار کنند.

صورت فلکی شلیاق که کانون این بارش است در اوایل اردیبهشت ماه در سمت شمال شرق آسمان قابل مشاهده است.

۲-بارش شهابی پی‌کشتیدمی

این بارش شهابی که هرساله در اوایل اردیبهشت به اوج بارش می‌رسد، ناشی از عبور زمین از مدار یک دنباله‌دار است. این بارش چندان چشمگیر نیست و نورباران این بارش در صورت فلکی کَشتیدُم قرار دارد.

۳-بارش شهابی اتا دلوی بارشی

منشا اتادلوی که شهاب‌های آن هر ساله در فصل بهار در آسمان شامگاهی خودنمایی می‌کند، دنباله‌دار "P" یا "هالی" است که معمولا هر ۷۸ سال یک بار به حضیض خود با خورشید می‌رسد.

۴-کاپا سیگنیدز (Kappa Cygnids):

این بارش شهابی جز بارش‌های جزیی به شمار می‌رود که در مرداد و شهریور هر سال همزمان با بارش شهابی برساوشی روی می‌دهد. نامگذاری این بارش به دلیل دنباله‌های شهابی است که از صورت فلکی ماکیان و ستاره کاپا ماکیان عبور می‌کند.

۵-بارش شهابی پرساوشی

یکی از معروف‌ترین بارش شهابی سالیانه، بارش شهابی پرساوشی است و دلیل خوش نامی این بارش شهابی تعداد شهاب‌هایی که در اوج بارش آن در مدت یک ساعت قادر به مشاهده آن هستیم. ZHR این بارش غالبا تا ۱۰۰ شهاب در ساعت نیز برآورد شده است. این بارش شهابی از توده ذرات برجای‌مانده از دنباله‌دار سوئیفت‌تاتل ایجاد می‌شود.

۶-بارش شهابی آلفا ارّابه رانی

کانون این بارش شهابی در نزدیکی ستاره آلفا ارابه‌ران (عیّوق) است. نرخ ساعتی سرسویی اوج این بارش معمولا ۱۰ شهاب است.

۷-بارش شهابی اژد‌هایی

بارش شهابی اژد‌هایی هرساله در اواسط مهرماه روی می‌دهد و بهترین شرایط برای رصد بارش شهاب‌های آن آسمان صاف و آلودگی نوری کم است.

۸-بارش شهابی جباری

سرعت میانگین این بارش شهابی نسبت به کره زمین در اوج بارش حدود ۶۶٫۲ کیلومتر بر ثانیه است که سرعت نسبتاً زیاد محسوب می‌شود، ولی شهاب‌های آن چندان روشن نیستند و در عوض از خود خاکستر بیشتری بر جا می‌گذارند.

۹-بارش شهابی ثوری

منشا بارش شهابی ثوری، بر اثر برخورد ذرات برجای مانده از دنباله‌دار اِنکه با جو زمین است، ولی از آنجایی که نقطه نورباران این بارش شهابی در صورت فلکی ثور قرار دارد، اخترشناسان سال‌ها پیش آن را بارش شهابی ثوری نامیدند و این نام تا به امروز باقی است.

۱۰-بارش شهابی اسدی

بارش شهابی اسدی یکی دیگر از بارش‌های مشهور آسمان شامگاهی پاییز است. شهاب‌های بارش اسدی از سریع‌ترین شهاب‌ها است و به همین دلیل است که از نظر ناظران زمینی اغلب آن‌ها به رنگ سفید دیده می‌شود.

۱۱-بارش شهابی جوزائی

شهرت بارش شهابی جوزایی، در بزرگ بودن بارش‌های آن است از این رو همزمان با اوج بارش در آذرماه، رصدگران زیادی را به سمت خود جلب می‌کند.

۱۲-بارش شهابی ربعی

در حدود ۵۰۰ سال پیش منجمان چینی بارش شهابی ربعی را شناسایی کردند. «ربعی» یکی از پربارترین بارش‌های شهابی سال با ZHR حدود۹۰ شهاب در سال است. این بارش معمولاً در روز ۱۱ دی‌ماه یا روز کریسمس آغاز می‌شود و در ۱۳ دی به اوج می‌رسد و در ۱۷ دی پایان می‌یابد. این بارش بر خلاف برخی از بارش‌های شهابی، چون پرساوشی بازه زمانی خیلی بلندی ندارد.

۳ بارش قابل رویت در ایران

برخی از این بارش‌ها در ایران قابل مشاهده است. مشاهده این بارش‌ها بستگی به فاز ماه دارد هر چه فاز ما بیشتر و به سمت ماه بدر برود شانس مشاهده این بارش‌ها کاهش خواهد یابد. از آن جمله می‌توان به بارش‌های شهابی پرساوشی، جباری و جوزایی اشاره کرد.

منبع: آنا