مسئول امور ارزشیابی و پیش آرشیو اداره اسناد آستان قدس رضوی در این جلسه به جایگاه مساجد در هویت شهری به عنوان مرکز تبلور عالی‌ترین اشکال، خلاقیت، ذوق و سلیقه معماران مسلمان اشاره کرد.

زهرا فاطمی‌مقدم با اشاره به ساخت مسجد به عنوان نخستین بنا در کنار بقعه مبارک امام رضا (ع) افزود: مجموعه حرم مطهر رضوی خود یک مجموعه مذهبی است، اما در دوره‌های مختلف تاریخ شاهد ساخت مساجد در زوایای مختلف این مکان مقدس هستیم.

مسجد بالاسر

وی مسجد بالاسر در غرب مضجع مطهر و شمال غربی دارالسیاده را نخستین بنایی عنوان کرد که در کنار مرقد مطهر امام(ع) بنا شده و قدیمی‌ترین سند آن مربوط به سال ۱۰۱۲ هجری قمری است.

زهرا فاطمی‌مقدم تصریح کرد: بیشتر اسناد مرتبط با این مسجد به پرداخت حقوق افراد شاغل در مسجد در دوره‌های مختلف، تعمیرات بنا، تامین روشنایی به همراه تهیه قالی و فرش برای مفروش کردن آن اشاره کرده است.

مسجد گوهرشاد

وی از مسجد گوهرشاد به عنوان مهم‌ترین مسجد حرم و بلکه مشهد نام برد که تمامی کاردکرد‌هایی که در مورد مساجد گفته شد در آن متبلور شده است.

به گفته وی از این مسجد در اسناد به نام‌های مسجد جامع، مسجد جامع کبیر، مسجد جامع ارض اقدس و مسجد گوهرشاد یاد شده و بیشترین حجم و تعداد اسناد مرتبط با مساجد نیز با محوریت مسجد گوهرشاد است که حدود ۲۵۰۰ برگ سند را در بر می‌گیرد و قدیمی‌ترین آن مربوط به سال ۱۰۱۰ هجری قمری است. 

مسجد پشت سر

فاطمی مقدم مسجد پشت سر که در اسناد با عنوان پشت سر مبارک به آن اشاره شده را از دیگر مساجد حرم مطهر رضوی دانست که قدیمی‌ترین سند مربوط به آن را متعلق به سال ۱۱۵۶ هجری قمری و دوره افشاریه عنوان کرد. 

مسجد ریاض

 وی همچنین از مسجد ریاض در شمال شرقی روضه منوّره که به مسجد زنانه نیز معروف است از دیگر مساجد داخل حرم مطهر رضوی یاد کرد که امروزه تبدیل به رواق «دارالفیض» شده‌است.

فاطمی مقدم گفت: حضور بانوان زائر در حرم مطهر رضوی متولیان حرم را ملزم به ایجاد فضا‌های زیارتی و عبادی مجزا برای آن‌ها کرد که این مسجد از جمله آن به شمار می‌رود و قدیمی‌ترین سند مربوط به آن به ۱۲۵۵ و دوره قاجاریه تعلق دارد. 

مسجد پیرزن

وی به مسجدی با عنوان مسجد پیرزن اشاره کرد و گفت: تا سال ۱۳۳۶ در وسط صحن مسجد جامع گوهرشاد سکویی قرار داشته که از اواخر دوره قاجار به آن مسجد پیرزن گفته می شد. 

این کارشناس ادامه داد: دو نقشه در اواخر دوره قاجار از مجموعه حرم و مسجد جامع تهیه شده که نام مسجد پیرزن در آن دیده می‌شود.

حجت الاسلام والمسلمین مجتبی مهدوی ارفع، مدیر مرکز رسیدگی به امور مساجد خراسان رضوی، سخنران این مراسم، احیای مساجد را در مسیر آبادانی فرهنگی و اجتماعی عنوان کرد که به دست مومنین اتفاق می‌افتد.

وی با اشاره به تکرار واژه مسجد و مساجد در قرآن که بیانگر اهمیت این مکان مقدس در اسلام است گفت: مساجد در مسیر تمدن‌سازی اسلامی نقش تاثیر گذاری دارد که باید از آن بهره برد.

مهدوی ارفع به سخنی از امام خمینی (ره) اشاره کرد که بعد از به ثمر رسیدن انقلاب خطاب به بچه‌های انقلابی می‌فرمایند:... فکر نکنید انقلاب به پیروزی رسید و دیگر به مساجد کاری نداریم، ما انقلاب کردیم برای مدیریت مسجد و انقلاب کردیم تا با مساجد کشور را اداره کنیم.

وی با اشاره به این جملات به تبیین جایگاه کنونی مساجد در کشور پرداخت و گفت: اگر مساجد کیفیت واقعی خود را بیابند هزینه‌های مادی و معنوی بسیاری از دوش مردم، مسئولان و نظام اسلامی برداشته خواهد شد.