امروزه موزه‌ها دیگر مکانی صرف برای نمایش آثار و یا انباری برای نگهداری دستاورد‌های مادی و معنوی بشر نیستند و در کنار وظایفی، چون جمع آوری، نگهداری و نمایش باید به دنبال اهداف پژوهشی و آموزشی هم باشند. شناخت میراث مادی و معنوی جوامع انسانی برای تداوم فرهنگ آن‌ها ارزشمند است و موزه‌ها نقش مهم و اساسی در حفظ تداوم فرهنگی و مشخص کردن ارزش‌ها در جوامع انسانی دارند؛ بنابراین موزه‌ها صرفا مجموعه آثاری در دل خود نهفته ندارند بلکه به انتقال مفاهیم و پیام‌های زندگی بشری از نسلی به نسلی دیگر مشغولند.

بر مبنای تعریفی که ایکوم از موزه می‌دهد؛ موزه عبارت است از مکان جمع آوری؛ نگه‌داری؛ مطالعه؛ بررسی کردن و بـه نمایش گذاشتن نعمت‌های فرهنگی یا طبیعی بـه منظور آموزش؛ پژوهش و ارزش دادن بـه این مجموعه‌ها و لذت بردن از آن ها.

موزهج نام تپه‌ای در آتن بود

نام موزه از لغت فرانسوی Musee گرفته شده و بـه معنی مکانی است که مجموعه بزرگی از آثار باستانی و صنعتی و چیز‌های گرانبها را در آن بـه معرض نمایش می‌گذارند و دانشمندان، پژوهشگران، هنرمندان و… از آن استفاده می‌کنند. کلمه موزه را فرانسویان از لغت یونانی گرفته‌اند موزه نام تپه‌ای در آتن بود.

امروزه در کشور‌های مختلف جهان موزه‌های متعدد آثار باستانی، مردم شناسی، طبیعی، حیوانات و وحوش مجموعه تاریخی آن کشور‌ها را بازگو می‌کند. فرهنگ و تمدن هر قوم و ملتی از طریق اشیاء و وسایلی که در موزه‌ها جمع‌آوری شده؛ شناخته می‌شود. یکی از راه‌های شناخت اقوام گذشته و آشنایی با نحوه زندگی آنها، از طریق موزه‌ها به دانش آموزان و دانشجویان آموزش داده می‌شود.

۲۸ اردیبهشت روز جهانی موزه

روز جهانی موزه در تاریخ ۱۸ می‌مصادف با ۲۸ اردیبهشت‌ماه گرامی داشته می‌شود، هدف از این روز ارتقای آگاهی جامعه از این واقعیت است که موزه‌ها نقش مهمی در تبادلات فرهنگی، تعاملات اجتماعی و صلح میان مردم دارند.

 هر ساله شورای بین‌المللی موزه‌ها در آستانه سال نو میلادی با انتخاب یک شعار مشخص، سعی دارد توجه متخصصان، کارکنان موزه و همچنین مردم را به موضوعی قابل توجه جلب کند. شعار روز جهانی موزه در سال ۲۰۲۳ «موزه‌ها، پایداری و به‌زیستی» در نظر گرفته شده که در واقع تاکیدی است بر اینکه موزه‌ها می‌توانند به صورت مداوم تغییراتی مثبت در جوامع ایجاد کنند و در دستیابی به توسعه پایدار اثرگذار باشند.

ایران ۸۰۰ موزه دارد

سید احمد محیط طباطبایی رئیس ایکوم ایران درباره پوستر و شعار روز جهانی موزه در سال ۲۰۲۳ که توسط شورای بین‌المللی موزه‌ها (ICOM) با عنوان «موزه‌ها، پایداری و بهزیستی» اعلام شده بیان کرد: در برنامه آینده موزه‌ها گفته شده بود یکی از موضوعات آن‌ها این است که حتی ساختمان موزه هم باید به پایداری محیط و اجتماعی که به آن تعلق دارد کمک کند یعنی نمی‌توان گفت موزه علم باش، ولی نسبت به سیستم انرژی خورشیدی و پاک بی تفاوت باشید. موزه باید الگویی از رفتار جامعه پایدار امروزش باشد.

ایران امروز دارای ۸۰۰ موزه است که در چشم انداز پیش­رو، به ۱۰۰۰ موزه خواهد رسید. موزه ها و اماکن تاریخی، با تنوع بخشی به خدمات فرهنگی، ایجاد زیر ساخت های مناسب و برگزاری بالغ بر۵۰۰۰ رویداد فرهنگی در سال گذشته میزبان و پذیرای اشتیاق بازدید­کنندگان در این مکان­‌ها بوده اند.

موزه‌گردی در ردیف گردشگری فرهنگی

عیسی عزیزنژاد، رئیس موزه مردم‌شناسی ارومیه درباره اهمیت موزه‌ها اینگونه می‌گوید: در بین مقاصدی که از سوی آژانس‌های خدمات مسافرتی برای گردشگران پیشنهاد می‌شود، موزه‌ها نیز قرار دارند در واقع برای عموم گردشگران، بازدید از موزه در ردیف گشت‌وگذار از مراکز خرید، تفرجگاه‌ها و دیگر جا‌های دیدنی مقصد قرار می‌گیرد و چه بسا از نظر زمانی نیز آن را در اولویت آخر قرار دهند.

عزیز نژاد معتقد است: در دسته‌بندی انواع گردشگری شاید بتوان بازدید از موزه‌ها را در ردیف گردشگری فرهنگی عنوان کرد هرچند که این تعریف ناکافی است، زیرا که گردشگری فرهنگی بیشتر اشاره به آشنایی با فرهنگ، آیین‌ها و مراسم جامعه محلی دارد در حالی که آثار موجود در ویترین موزه‌های یک شهر را نمی‌توان به‌صورت ۱۰۰ درصدی محصول ابداعات و اختراعات آبا و اجداد ساکنان فعلی قلمداد کرد، زیرا که تاریخ سرزمین‌ها همواره دستخوش رفت‌وآمد‌ها و تاثیر و تاثرات فرهنگی بوده است.