عمران خان با ورود به سیاست در کشوری مانند پاکستان که ساختار سیاسی و ژئوپلیتیکی آن به دست کشور‌های غربی به ویژه آمریکا در حال تغییر و تحول بود، به دنبال شکل دهی و سازمان دهی اساسی در تعاریف و چارچوب‌های سیاسی بود، اما موانع زیادی را در سر راه خود پشت سر گذاشت و در نهایت با مخالفت گروه‌های اپوزیسیون از ادامه حرکت خود بازداشته شد. برای روشن شدن چرایی این روند نیاز است ساختار سیاسی، جایگاه احزاب و نیز روابط خارجی پاکستان  بررسی شود.

پاکستان همواره کشوری بوده که در مسیر سیاسی با چالش‌ها و پستی بلندی‌های زیادی چه در روابط و تصمیم‌های داخلی و چه در ارتباطات بین المللی خود مواجه بوده است. حزب حاکم و دولت روی کار مدام تلاش کرده است تا اکثریت پارلمانی را از آنِ خود نگه دارد و برای رسیدن به این منظور از تمامی ابزار و روش‌های ممکن استفاده کرده است.

احزاب بزرگ پاکستان و رقابت سیاسی آنان

در چند دهه گذشته نظام سیاسی پاکستان براساس دو حزب بزرگ "مسلم لیگ" و "مردم" اداره شده است که اولی در دستان خانواده سرمایه دار "شریف" و دومی متعلق به خاندان "بوتو" بوده است. این دو رقیب در تمامی مبارزات سیاسی و چالش‌های ژئوپلیتیکی مدام تلاش کردند با تشکیل ائتلاف‌های سیاسی خود را به جایگاه پیروز ماجرا نزدیک کنند و قدرت را در پاکستان به دست گیرند که البته این تنش‌ها و کشمکش‌ها دهه هاست که پاکستان را بر موجی متلاطم از رویداد‌های سیاسی سوار کرده است. در این میان، اما حزب "مسلم لیگ" به دلیل حمایت استان پنجاب با جمعیتی قریب بر ۶۲ درصد جمعیت کل پاکستان همواره دست پیش را داشته است. حاکمیت نظامی و قضایی در پاکستان همواره به دنبال حمایت از حزب راستگرای "مسلم لیگ" بوده، اما در مقاطعی هم به اجبار نگاه عمومی به حزب "مردم" رضایت داده است. اما در برهه‌هایی از تاریخ پاکستان نارضایتی‌های سیاسی و عمدتاً مردمی خود را به صورت کودتای نظامی و انحلال پارلمان بروز داده است.

ورود عمران خان به دنیای سیاست و تاسیس حزبی مردمی

پس از ترور «بینظیر بوتو» و رویارویی نواز شریف و حزب او با حاکمیت و ورود ارتش به تصمیمات سیاسی جریانی سوم و عمدتاً نوظهور در پاکستان متولد شد که عمران خان قهرمان آن بود؛ ورزشکاری که پس از خداحافظی از ورزش کریکت با شعار مبارزه با فساد و گذر از احزاب سنتی و وابسته در پاکستان برای نجات کشورش قد علم کرد. در همان ابتدای امر عمران خان حزب "تحریک انصاف" را در سال ۱۹۹۶ تاسیس کرد و از این طریق بود که پا به دنیای سیاست گذاشت. اکثریت پاکستانی‌هایی که در طول این سال‌ها از چالش‌ها و دعوا‌های سیاسی به ستوه آمده بودند عمران خان را ناجی خود می‌دانستند. بعد‌ها هر چه شناخت مردمی از این چهره نوظهور در دنیای سیاست بیشتر شد به همان میزان هم عمران خان از حمایت‌های مردمی و پس از آن نظامی ارتش برخوردار شد تا جایی که در سال ۲۰۱۷ پس از اختلافات شدید میان ارتش و نواز شریف وی با حکم دیوان عالی پاکستان از قدرت برکنار شد و جبهه عمران خان که حالا حمایت تام ارتش را به همراه داشت قدرت بیشتری گرفت تا جایی که با کسب ۱۴۹ کرسی مجلس نهایتاً توانست دولت موردنظر خود را تشکیل دهد. دولتی که استقلال کشور و دستور نگرفتن از کشور‌های غربی به ویژه آمریکا از ارکان اصلی آن بود.

امیدواری مردم به سیاست های عمران خان برای نجات پاکستان

مردم پاکستان به دولت عمران خان علی رغم تمامی کم و کاست‌ها امیدوار بودندا ما همه گیری کرونا و مشکلات معیشتی و اقتصادی ناشی از این بیماری جهانی کمی از امید مردمی به توانایی عمران خان برای اداره کشور کاست. با این حال مردم او را ناجی کشورشان می‌دانستند و با اندگی تغییر در دیدگاه‌های سیاسی همراه و موافق وی بودند.

تشدید مشکلات اقتصادی با ادامه همه گیری کرونا و وقوع سیل فراگیر و ویرانگر در پاکستان و به موازات آن سوء استفاده کشور‌های غربی از آب گل آلودی که حالا فرصتی را برای آن‌ها فراهم کرده بود موجب تنش‌هایی در داخل میان احزاب پیشین با عمران خان شد. البته در این راه نباید بی تجربگی دولت عمران خان در استفاده از فرصت‌های طلایی را نیز نادیده گرفت. در این میان و با دخالت‌های آشکار کشور‌های غربی به ویژه آمریکا در امور داخلی پاکستان در دوران حساسی که این کشور در حال تجربه آن بود، عمران خان نتوانست رای اعتماد اکثریت پارلمان را به خود اختصاص دهد و در نهایت اولین نخست وزیری شد که با آراء پارلمانی از قدرت برکنار شد.

تظاهرات حامیان عمران خان از برکناری تا دستگیری وی

برکناری عمران خان از نخست وزیری پاکستان اما با اعتراضات شدید مردمی در کوچه و خیابان‌های شهرهای این گشور مواجه شد؛ مردمی که روی اراده سیاسی عمران خان حساب ویژه‌ای باز کرده بودند و حالا با توطئه‌هایی از درون و بیرون کشور راهی پیشروی این نخست وزیر ناتمام گذاشته شده بود.سه شنبه گذشته ارتش پاکستان عمران خان را بازداشت کرد و دادگاه دیوان محاسبات ملی پاکستان در حکمی ۸ روز بازداشت برای وی به اتهام فساد مالی تصویب کرد. انتشار این خبر و تصاویر آن موجب خشم هواداران وی و آمدن آنان به خیابان ها در اعتراض به این حکم شد، به گونه ای که ارتش برای مقابله با مردم وارد عمل شد و مقامات قضایی برای آرام کردن جامعه نظر خود را در این باره اعلام کردند و دادگاه عالی پاکستان روز پنجشنبه به آژانس ضد اختلاس دستور داد عمران خان را از بازداشت آزاد کند. 

با وجود چنین پایگاه مردمی برای عمران خان، کشورهای  غربی از تلاطم‌های ایجاد شده در پاکستان نهایت استفاده را کرده و به دنبال چیدن مهره‌های سیاسی مدنظر خود در این کشور است. اتفاقی که با تلاش برای حذف عمران خان از صحنه سیاسی شاید تا حدی پیش رفته باشد، اما برای قضاوت در مورد آن شاید هنوز خیلی زود باشد و باید منتظر روز‌های آینده و ورود احتمالی عمران خان به عرصه سیاسی پاکستان بود که دید چه سرنوشتی در نهایت می‌تواند این کلاف سر در گم را تا حدی از پیچیدگی فعلی رها کند.