هر ساله حجم زیادی از گردشگران با سفر به سربیشه، عمق تاریخ را نظاره می‌کنند و تصاویری زیبایی از مناطقی اعم از باغ مود، غار چنشت، خانه یاوری، چشمه آب ترش به یادگار می‌برند.

از نظر تاریخی سربیشه یکی از کهن‌ترین مناطق استان خراسان جنوبی محسوب می‌شود؛ قدمت شهرستان سربیشه به زمان زرتشتیان بر می‌گردد؛ محوطه‌ها، تپه‌های باستانی، قلعه و خانه‌های قدیمی، همچنین غارها و روستاهای تاریخی نشان گر سابقه تمدن طولانی در این دیار است.

ماخونیک، سرزمین لی لی پوت های ایران

ماخونیک، روستایی با زیباترین عجایب دنیا در اطراف شهرستان سربیشه واقع شده که به سرزمین لی لی پوت های ایران شهرت دارد.

در برخی اسناد قدیمی که تاریخ نگارش آنها به ۳۰۰ سال قبل می‌رسد، نام روستا ماخونیک ذکر شده است که مرکب از دو جز ماد و خنیک است؛ ماد در زبان پهلوی و پارسی باستان به ماه تبدیل شده که یکی از معانی آن شهر و مملکت است و در مجموع به‌نام شهر ماخونیک است؛ درباره این روستا هیچ سابقه تاریخی مکتوبی وجود ندارد و فقط کلنل چارلز ادوار دبیت در کتاب سفرنامه خراسان و سیستان در دوره ناصرالدین شاه به توصیف منطقه ماخونیک پرداخته است.

مردم ماخونیک تا ۵۰ سال پیش، چای نمی‌نوشیدند، شکار نمی‌کردند و اصلاً گوشت هم نمی‌خوردند و هنوز سیگار نمی‌کشند؛ مردم ماخونیک این قبیل کارها را گناه می‌دانستند، ورود تلویزیون به این روستا به معنای ورود شیطان بود و اهالی تا چند سال پیش به تلویزیون می‌گفتند شیطان، آن‌ها هرگز اجازه نمی‌دادند کودکان پای صفحه تلویزیون بنشینند و جادو شوند.

ماخونیک روستایی محصور شده در کوه‌هایی بدون علف در ناحیه‌ای دور از دسترس و جایی که می‌شود قرن‌ها بدون دیده شدن زندگی کرد و از نظرها ناپدید ماند.

چیزی که در نگاه اول در روستای ماخونیک خراسان جنوبی توجه گردشگران را به خود جلب و بیشتر از هرچیزی آن‌ها را شگفت زده می‌کند سبک معماری خانه‌های این روستا است چرا که خانه‌های ماخونیک بسیار کوچک و هرکدام حاوی یک اتاق ۱۰ یا ۱۲ متری هستند که با سنگ و خاک ساخته شده و سقف آن با شاخ و برگ درختان پوشیده شده و این خانه‌ها اغلب به جز یک در ورودی کوتاه هیچ منفذی رو به بیرون ندارند.

در روستای ماخونیک نه تنها نحوه زندگی که محل سکونت نیز ساده و ابتدایی است بلکه خانه‌های روستاییان نیز دارای شکل هندسی خاصی نیست و تمام امکانات زندگی دریک اتاق جای گرفته است.

چشمه آب ترش سربیشه

مجموعه آب‌درمانی آبترش در فاصله ۳۴ کیلومتری شمال غرب شهر سربیشه قرار گرفته و دسترسی به این مکان از طریق جاده اصلی سربیشه به بیرجند و سپس جاده فرعی به سمت شمال به طول ۱۹ کیلومتر امکانپذیر است.

این جاذبه خدادادی و طبیعی به لحاظ داشتن آب معدنی و شرایط محیطی بکر و زیرساخت مناسب، یکی از مناطق شاخص گردشگری در سربیشه است.

آب ترش از شکاف سنگ‌های آندزیت بازالت از زمین خارج می‌شود و بالا بودن مقدار گاز دی‌اکسیدکربن و سیلیس نشان‌دهنده منشأ عمیق آب این چشمه است؛ بسیاری از افراد این آب را به دلیل خاصیت درمانی، مرهمی برای درد مفاصل می‌دانند و عده‌ای هم از آن به عنوان یکی از شگفتی‌های هستی در زمین یاد می‌کنند.

خانه یاوری سربیشه

خانه یاوری از دیگر بناهای تاریخی سربیشه بوده که در داخل شهر سربیشه درمیان اراضی کشاورزی بر فراز تپه‌ای بلند و در جوار بقایای قلعه کهنه سربیشه قرار گرفته است.

سردر ورودی، هشتی، دالان ارتباطی، حیاط مرکزی یا میانسرا، ایوان‌ها، اتاق‌های متعدد، مطبخ و انبار. در داخل مطبخ هنوز عناصری نظیر اجاق، تنور و هیزم خانه از مهمترین عناصر معماری این میراث دیرینه است.

بیشتر بخوانید

• ماخونیک،سرزمین لی لی پوت های ایران
• مسجد جامع افین شاهکار معماری سلجوقیان درشرق ایران
• غار‌های طبیعی تا سرزمین لی‌لی پوت‌ها آماده پذیرش گردشگران

در کنار مطبخ پستویی وجود دارد که هنوز کندوک‌های مخصوص ذخیره آذوقه و غلات (خمره‌های بزرگ گلی) در آن به چشم می‌خورد.

تزئینات هندسی آجری در نمای ورودی، رخبام‌های حیاط و همچنین نقاشی‌های دیوار در اتاق‌های ضلع جنوبی تصویری زیبا در قاب نگاه هر بیننده ایجاد می‌کند؛ گویی تاریخ در لابه لای دیوارهایش ثابت مانده و کالبدش دستخوش تغییراتی نشده است.

ملاقات با تاریخ بر بلندای قلعه تاریخی اسفزار

قلعه اسفزار یکی از منحصربه‌فردترین اثرهای تاریخی شهرستان سربیشه در خراسان جنوبی است که در ایام نوروز آماده پذیرش گردشگران داخلی و خارجی است.

قلعه تاریخی اسفزار همچون نگینی بر تاج تاریخی شهرستان سربیشه بوده و برفراز تپه‌ای مشرف به روستای اسفزار قرار دارد.

این قلعه از جمله قلعه‌های خشتی و گلی با حصار خارجی و برج‌هایی در چهارگوشه بوده که به عنوان بنایی دفاعی در مقابل حمله مهاجمان و راهزنان بنا شده است.

قلعه اسفزار دارای بارو و چهار برج در چهار گوشه است و قدمت آن به اواخر صفویه تا اواخر قاجار برمی‌گردد.

چنشت، سرزمین رنگ‌های ایران

روستای چنشت به عنوان یکی از هفت روستای شگفت‌انگیز ایران به لحاظ پوشش محلی به سرزمین رنگ‌ها شهرت دارد و در ایام مختلف سال به ویژه نوروز با جاذبه‌های زیبای طبیعی، تاریخی و فرهنگی پذیرای گردشگران است.

چنشت در فاصله ۶۰ کیلومتری جنوب شرق شهرستان بیرجند و از توابع شهرستان سربیشه، به دلیل مورفولوژی خاص و موقعیت جغرافیایی آن و هم چنین داشتن مردمی با آداب و رسوم ویژه، وجود امامزاده سید حامد علوی و دو غار معروف، کلکسیونی از انواع جاذبه‌های گردشگری را در خود جای داده است که در اغلب ایام سال گردشگران زیادی از استان و خارج از استان را در خود جای می‌دهد.

استقرار روستا در منطقه میانکوهی، چشم‌انداز کوهستانی زیبا و جذابی به آن بخشیده است روستا در میان باغات گردو و دیگر میوه‌ها محصور شده است و مناظر زیبایی از تلفیق طبیعت و بافت مسکونی پدید آورده است. از دیگر جاذبه‌های مهم و طبیعی روستا می‌توان به غار چنشت و غار چهل چاه، مزار سید حامد علوی و بافت تاریخی چنشت اشاره کرد.

غار چنشت

شاید اسرارآمیزترین پدیده تاریخی بیرجند غار چنشت در روستای چنشت در ۶۰ کیلومتری جنوب شرقی بیرجند باشد؛ غار چنشت بر اساس متون تاریخی، ۶۱۴ سال پیش به وسیله سید محمد مشعشع کشف شده است.

غار چنشت، بیش از ۵۹ متر طول دارد و احتمال دارد که هزاران سال پیش در اثر زلزله، دو سمت کوه سر به هم نهاده و فضای متفاوتی ایجاد کرده است؛ این فضاها گاه عریض و با ارتفاع زیاد و گاه بسیار تنگ با ارتفاع کم هستند و عبور از آن‌ها به سختی انجام می‌گیرد؛ در این غار استخوان اجساد مردگان (در وضعیت‌های مختلف) و نیز آثار و نشانه متعددی از زندگی گذشتگان مانند سفال، چوب، پارچه، چرخ نخ و دیوارهای گچی مشاهده شده است.

غار چنشت در مجاورت بقعه امامزاده سید حامد علوی واقع شده است طبیعت بکر و سرسبز اطراف غار، نزدیکی آن به زیارتگاه و جذابیت تاریخی غار، موجب بازدید گردشگران بسیاری در ایام مختلف سال شده است مردم محلی در مورد این غار عقاید مذهبی ویژه‌ای دارند.

مزار بی بی زینب خاتون خواهر امام رضا (ع)

آستانه مبارکه بی بی زینب خاتون یکی از مشهورترین بقاع متبرکه خراسان‌جنوبی بوده که به سبب کرامات زیاد و قرار گرفتن در منطقه ییلاقی و خوش آب و هوا هر ساله پذیرای هزاران زائر از نقاط مختلف استان و استان‌های دیگر است.

بنا به شواهد تاریخی در آستانه مبارکه بی بی زینب خاتون، دختر امام موسی کاظم (ع) و خواهر گرامی امام رضا (ع) مدفون شده است که به دلیل قرارگیری در روستای کاهین شهرستان سربیشه در میان مردم استان خراسان جنوبی به مزار کاهی شناخته می‌شود.

بی بی زینب خاتون (س) دختر امام موسی کاظم (ع) و خواهر امام رضا (ع) است که بعد از گذر روستای کاهین، دارفانی را وداع گفتند و بر سر تپه‌ای مدفون شدند، امروز نیز آستانه مقدسه امامزاده بی بی زینب خاتون (س) در روستای کاهی (کاهین) بخش مود شهرستان سربیشه واقع شده است.

مزار کاهی بر فراز کوهی بلند در جوار روستای کاه‌ی و در ۵۲ کیلومتری شهر سربیشه و ۱۷ کیلومتری شهر مود از طریق جاده آسفالته ارتباط دارد، مزار در منطقه‌ای ییلاقی و سرسبز و خوش آب‌وهوا قرار دارد. نام اولیه این روستا کاهین بوده که به تدریج به کاهن و کاه‌ی تغییر یافته است.

منبع: مهر