امروزه گسترش فضای مجازی و نرم‌افزار‌های گوناگون زندگی را برای جوامع بسیار آسان‌تر از گذشته کرده است، برقراری ارتباط با افراد در هر گوشه از دنیا، جمع‌آوری سریع اطلاعات موردنیاز، دسترسی به اخبار به روز و... تنها موارد محدودی از ظرفیت‌های این فضا هستند، اما گاهی نیز فضای مجازی به تهدیدی برای سلامت روان جامعه تبدیل می‌شود.

بیشتربخوانید

• آداب و رسوم اشرار در فضای مجازی

درکنار تمامی مزیت‌های فضای مجازی و گسترش اینترنت معایبی نیز وجود دارد، استفاده و فعالیت ناصحیح برخی افراد در فضای مجازی و نرم‌افزار‌هایی همچون اینستاگرام می‌تواند سلامت روان کاربران را در معرض خطر قرار دهد.

اراذل و اوباش موضوع جدیدی نیست و از زمان‌های گذشته در برخی محلات افرادی وجود داشتند که مریدانی را در اطراف خود جمع می‌کردند و به انجام رفتار‌های خارج از عرف همچون ایجاد درگیری، چاقوکشی و... پرداخته و درمجموع آرامش را از مردم منطقه سلب می‌کردند، اما فعالیت این افراد تنها به همان محلات محدود می‌شد و تعداد افرادی که توسط آن‌ها مورد آزار و اذیت قرار می‌گرفتند نیز تاحدودی کم بود.

امروزه متاسفانه فعالیت اراذل و اوباش به فضای مجازی و اینستاگرام کشیده شده است، این افراد از رفتار‌های ناهنجار خود فیلم تهیه کرده و در صفحات مجازی به اشتراک می‌گذارند و نکته تلخ ماجرا تعداد بالای دنبال‌کنندگان آن‌ها است، امروزه فضای مجازی کاربران بسیاری از کودکان تا بزرگسالان دارد و بنابراین می‌توان گفت فعالیت اراذل و اوباش از چند محله شهر به یک فضای گسترده رسیده است و همین موضوع نیز منجر شده رفتار‌های آن‌ها افراد بیشتری را مورد آزار و اذیت قرار دهد.

در فضای مجازی یک نوع قدرت نابرابر وجود دارد

یزدان یگانگی_ کارشناس فضای مجازی در چهارمحال و بختیاری در گفتگو با ایسنا درخصوص فعالیت اراذل و اوباش در فضای مجازی و اثرات منفی این موضوع، اظهار کرد: فضای مجازی امروزه نیازمند داشتن یک حکمرانی است و اگر ما نتوانیم در آینده‌ای نزدیک این حکمرانی را تشکیل دهیم مشکلات زیادی گریبان‌گیر ما خواهد شد.

وی با بیان اینکه امروزه فضای مجازی درواقع به زندگی دوم انسان‌ها تبدیل شده است و به همین جهت لازم است برای آن یک سبک زندگی مشخص تعریف شود، افزود: درواقع این فضا باید در حوزه علوم انسانی دیده شود چراکه امروزه مردم جامعه در این فضا درحال زندگی هستند و حتی اشتغال برخی افراد وارد فضای مجازی شده است.

این کارشناس فضای مجازی با اشاره به موضوعی تحت عنوان "قلدری مجازی"، ادامه داد: زمانی که مفهوم قلدری در کنار فضای مجازی قرار می‌گیرد درواقع منظور نوعی رفتار پرخاشگرانه است که افرادی با استفاده از این رفتار‌ها سعی می‌کنند دیگران را تحت تاثیر خود قرار دهند و آن‌ها را دچار آسیب کنند.

یگانگی عنوان کرد: قلدری در فضای سایبری گاهی به صورت مستقیم و گاهی نیز به شکل غیرمستقیم رخ می‌دهد، در نوع مستقیم قلدری فرد به صراحت دیگران را با استفاده از ارسال پیام، ویدئو و... مورد خطاب قرار می‌دهد و آن‌ها را به صورت مستقیم مورد تهدید قرار می‌دهد، در نوع غیرمستقیم قلدری مجازی افراد در برنامه‌های گوناگون اعم از اینستاگرام، تلگرام، واتساپ و... اقدام به بروز رفتار‌های پرخاشگرانه و تهدید دیگران می‌کنند.

وی اضافه کرد: قلدری یا پرخاشگری سایبری خصوصیاتی دارد که یکی از آن‌ها تکرار است، زمانی که یک مسئله به صورت مداوم تکرار شده و از حالت مزاح یا سرگرمی خارج شود به تهدید و آسیب تبدیل می‌شود برای مثال زمانی که فردی به صورت تلفنی برای شخص دیگری مزاحمت ایجاد می‌کند و این موضوع تنها یک بار رخ دهد تهدیدی برای فرد مقابل محسوب نمی‌شود، اما اگر همین مزاحمت تکرار شود به یک رفتار پرخاشگرانه و تهدیدآمیز تبدیل می‌شود.

مسئول سازمان فضای مجازی سراج در چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه در فضای مجازی یک نوع قدرت نابرابر وجود دارد، تصریح کرد: در دنیای حقیقی با توجه به وضعیت جسمی فرد مقابل می‌توان دریافت این شخص قصد انجام رفتار‌های پرخاشگرانه دارد، در فضای مجازی نوعی نابرابری وجود دارد یعنی ممکن است فرد از وضعیت جسمانی، مالی و حتی هوش خوبی برخوردار نباشد، اما با توجه به تولید محتوا‌های خود اقدام به زورگویی مجازی می‌کند.

یگانگی یادآور شد: برای مثال برخی افراد در نرم‌افزار اینستاگرام دنبال‌کنندگان بالایی دارند و همین موضوع به ابزار قدرتی برای آن‌ها تبدیل شده که فرد با استفاده از آن اقدام به زورگویی می‌کند؛ بنابراین باید مدیریت صحیح فضای مجازی در دستور کار قرار بگیرد تا بتوان از موضوعاتی همچون زورگویی و پرخاشگری در این فضا پیشگیری کرد.

وی با اشاره به فعالیت و حضور بالای نسل جوان ایرانی در فضای مجازی، خاطرنشان کرد: لازم است جوانان و نوجوانان مراقب باشند تا در دام افرادی که در فضای مجازی اقدام به زورگویی می‌کنند گرفتار نشوند، والدین نیز باید آگاهی‌های لازم را در این خصوص در اختیار فرزندان خود قرار دهند.

راهکار‌های پیشگیری از اوباش‌گری در فضای حقیقی و مجازی

عزیزالله آقابابایی، یک جامعه‌شناس  اظهار کرد: اوباش‌گری و مزاحمت معضل جدیدی نیست، اما آنچه که این روز‌ها خانواده‌ها و کارشناسان مسائل اجتماعی را بیشتر از گذشته نگران کرده روی آوردن برخی از جوانان و نوجوانان به کار‌های خلاف عرف و قانون است؛ پدیده اذیت و آزار، اخاذی، ایجاد مزاحمت‌های ناموسی و اجتماعی همچنین ایجاد ترس برای شهروندان در فضا‌های عمومی و فضای مجازی از نمونه‌های بارز جرم و کجروی است و برچسبی که به مجرمان این پدیده در مواردی الصاق می‌شود، "اراذل و اوباش" است.

وی افزود: در گذر از کوچه پس کوچه‌های شهر‌ها با افرادی روبه رو می‌شویم که با خالکوبی نقش‌های نامفهوم و خط‌هایی شبیه الفبای شرقی، چند زخم بازمانده از آثار چاقو و قمه در صورت، لباس‌های خاص و ریش‌هایی بلند به سبک داعش سعی دارند خود را از دیگر مردمان شهر متمایز کنند، البته اوباش‌گری در محله‌های مختلف و یا شهر‌ها با شمایل گوناگون رخ می‌دهد، اما وجه مشترک همه آن‌ها این است که فرد اوباش با انگشت‌نما شدن در یک محدوده جغرافیایی، بین گروه‌های نابهنجار برای خود نامی دست و پا کرده و با عربده‌کشی و مزاحمت‌های خیابانی، رعب و وحشت را در دل ساکنان محله‌های مختلف ایجاد می‌کند.

این جامعه‌شناس ادامه داد: رفتار‌های اراذل و اوباش آنقدر زشت و ناهنجار است که آموزش به محیط‌های خانوادگی، همسالان، هم‌نشینان و رفع فقر فرهنگی و عدم آگاهی در خصوص این پدیده ناهنجار اجتماعی می‌تواند، نقش پررنگی در جلوگیری یا حداقل کاهش این نوع برخورد‌های ناپسند از سوی اراذل و اوباش داشته باشد همچنین ضعف آگاهی مردم و قدرت قهریه در برخورد با این پدیده می‌تواند نقش عمده‌ای در بروز آشکارتر آن داشته باشد و پلیس به عنوان عنصر اصلی در برقراری نظم و امنیت اجتماعی باید حضوری فعال و پویا در این مهم ایفا کرده و بتواند با دست باز در این میان عمل کند.

آقابابایی با اشاره به علل و عوامل اجتماعی بروز جرم، عنوان کرد: تأثیر عوامل اجتماعی در ایجاد شخصیت بزهکار با توجه به عوامل فردی به عنوان زیربنای شخصیت، از اعتبار بسیاری برخوردار است؛ محیط شخصی بزهکار، فرهنگی که در آن رشد کرده و همچنین محیط اقتصادی از جمله عوامل انکار ناپذیرند در ارتکاب بزه هستند که باید مورد توجه قرار بگیرند.

وی اضافه کرد: متاسفانه در چند سال اخیر افزایش مهاجرت به شهر‌ها منجر به رشد حاشیه‌نشینی شده است همچنین با ظهور فضای مجازی شاهد افزایش ارتباطات اراذل و اوباش در شبکه‌های اجتماعی، کری خوانی، مبارزه طلبی و جمع کردن مریدان و طرفداران جدید در قالب دنبال کننده و مخاطب در فضای مجازی هستیم که رفتار‌های خاص آنان، نمونه بارز ترویج خشونت و عادی‌سازی آن به شمار می‌رود و در این بین می‌توان به فعالیت تعدادی از اراذل و اوباش معروف، مجرم مشهور و سابقه‌دار اشاره کرد که به نوعی به «لات مجازی» مشهور شده‌اند.

این جامعه‌شناس تصریح کرد: بنابراین می‌توان گفت در جامعه ما تعداد لات‌های مجازی کم نیست که توسط نیروی انتظامی نیز شناخته‌شده هستند و حتی بار‌ها خبر دستگیری آن‌ها را منتشر کرده است، این افراد در شبکه‌های مجازی فعالیتی گسترده دارند؛ کلیپ می‌سازند، از رفتار‌های ناهنجار خود فیلم می‌گیرند و در اینستاگرام منتشر می‌کنند و متاسفانه افراد بسیاری نیز آن‌ها را یا به دلیل لذت بردن از کتک خوردن یک انسان است یا لذت قدرتمند بودن یک انسان دیگر دنبال می‌کنند، به هر دلیلی این افراد طرفداران مجازی بسیاری دارند که این نوع از توجه به چنین افرادی علت‌های روانشناسی اجتماعی دارد.

آقابابایی یادآور شد: البته یکی از دلایل توجه به لات‌های مجازی این است که این افراد متفاوت هستند و به نوعی در صنفی که دارند بهترینند، چنین موقعیتی باعث می‌شود این افراد فی‌نفسه جلب توجه کنند و دیده شوند این موضوع دقیقا مانند تمایل اشخاصی است که فیلم پلیسی، جنایی و اکشن تماشا می‌کنند با این تفاوت که می‌توانند یک درگیری را از طریق فضای مجازی به صورت واقعی مشاهده کنند.

وی با اشاره به اینکه محرومیت‌ها و مشکلات اقتصادی می‌تواند عامل محرکی برای افزایش پدیده اراذل و اوباش باشد، بیان کرد: اگر کسب‌وکار‌هایی که امنیت اقتصادی و سرمایه‌گذاری دارند در کشور وجود نداشته باشد و افراد به دلیل مشکلات متعدد مانند هزینه‌های بالای اجاره و... نتوانند مشاغل خود را حفظ کنند طبیعی است که فقر بعد از مدتی در زندگی‌شان ظهور و بروز بیشتری پیدا می‌کند و معمولاً یک عقده انتقام در این افراد تقویت می‌شود و خود را در قالب رفتار خشونت‌آمیز نشان می‌دهد البته این موضوع به تمامی افراد فقیر تعمیم داده نمی‌شود.

این جامعه‌شناس افزود: بنابراین با نامطلوب شدن شرایط اقتصادی باید منتظر افزایش جرائم به شکل‌های مختلف باشیم چه جرائمی که نوظهور هستند و چه جرائمی که بازپدید می‌شوند؛ یکی از اشکال این جرائم می‌تواند اعمال خشونت باشد که لات‌گری نیز یکی از مصادیق اعمال خشونت در جامعه محسوب می‌شود درواقع باید گفت فقر و جرم همیشه با یکدیگر رابطه داشته‌اند و کسی هم نمی‌تواند این رابطه را منکر شود به همین جهت نیز پیشوایان دینی ما می‌گویند فقر همسایه کفر است.

آقابابایی با اشاره به راهکار‌های پیشگیری از اوباش‌گری در فضای حقیقی و مجازی خاطرنشان کرد: افزایش هزینه جرم و وضع قوانین و مجازات‌های سنگین یکی از این راهکار‌ها است چرا که اصولا مجازات‌ها باید موجب شود تا مرتکب جرم به علت تحمل سختی و مشقت اعمال مجازات در آینده از ارتکاب جرم خودداری کند هر چه شدت قبح رفتار ارتکابی در نظر جامعه بیشتر باشد، مجازات تعیین شده نیز باید شدیدتر لحاظ شود، همچنین مدیریت فضای مجازی باید مبتنی بر قوانین و مبانی ارزشی کشور باشد که رسالت اولیه پیاده‌سازی این مهم بر عهده وزارت ارتباطات است یکی دیگر از موضوعات مهم این است که باید از لحاظ فنی این امکان وجود داشته باشد تا محتوای فضای مجازی فیلتر شده و اجازه داده نشود تا خلاف قانون مطالبی منتشر شود.

منبع: ایسنا