در  نشست «مشکلات کتابخوانی نابینایان» حسن عبدلی مسئول بخش نابینایان کتابخانه عمومی آیت‌الله خامنه‌ای قم با بیان اینکه تولید کتاب بریل در ایران متولی ندارد، گفت: مجتمع توانبخشی نابینایان رودکی در تهران زیر نظر سازمان بهزیستی کشور کار تولید کتاب بریل را انجام می‌دهد. سالانه در کشور بیش از ۱۰۰هزار عنوان کتاب منتشر می‌شود، اما تنها ۱۰درصد آن‌ها تبدیل به کتاب بریل می‌شود و سهم کتابخوان‌های نابینا بسیار اندک و زیر صد عنوان کتاب است.

عبدلی ادامه داد: کتابخانه عمومی آیت الله خامنه اى در قم ۵۲ عضو کودک نابینا دارد که به کتاب‌های بریل نیاز دارند. مدارس ابتدایی برای این کودکان به این نوع از کتاب‌ها نیاز جدی دارند. ما در این مرکز برای این کودکان کتاب تولید می‌کنیم و میل، علاقه و اشتیاقشان را برای تولید کتاب می‌بینیم. همچنین کتاب‌هایی با تصویر برجسته تولید کردیم که با استقبال چشم‌گیری مواجه شد؛ بنابراین این نوع فعالیت‌ها را در سطح کشور گسترش دادیم.

مسئول بخش نابینایان کتابخانه عمومی آیت‌الله خامنه‌ای قم ادامه داد: کار تولید کتاب برای نابینایان را از سال ۱۳۸۷ شروع کردیم و تاکنون بیش از ۳۰۰ عنوان کتاب تولید و در اختیار نابینایان کتابخوان قرار داده‌ایم. هزینه تولید کتاب‌های بریل دو برابر کتاب‌های چاپی است و به کاغذ‌های خاصی برای تولید نیاز دارد. در این مرکز ۵۵۰ نفر عضو کتابخانه هستند که از این تعداد بیش از ۵۰ نفر کودکان را تشکیل می‌دهند؛ تعداد زیادی از اعضای نابینا در این مرکز در مقاطع مختلف علمی در حال تحصیل هستند. از جمله ۱۰ نفر، در مقطع دکتری مشغولند و از کتاب‌های موجود در این مرکز استفاده می‌کنند. استقبال خوب است، اما با توجه به نیاز مراجعه‌کننده، کتاب‌های ما محدود و ناچیز است. از کودک شش ساله تا فرد ۷۰ ساله به این کتابخانه مراجعه می‌کنند. این افراد همه اهل مطالعه و کتابخوان هستند. کتاب‌های صوتی این مرکز برای علاقه‌مندان از طریق شیوه‌های مختلف در سراسر کشور ارسال می‌شود.

وی پیشنهاد کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کارگروهی در این وزارتخانه یا معاونت‌های زیرمجموعه خود تشکیل دهد تا تولید کتاب بریل برای نابینایان با سرعت بیشتری جلو برود. از سازمان بهزیستی کشور به علت پراکندگی فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند نمی‌توانیم توقع یک کار تخصصی در حوزه کتاب را داشته باشیم. اما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی اصلی تولید کتاب در کشور می‌تواند در این زمینه پیشگام شود. سازمان بهزیستی باید از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه مطالبه‌گری کند تا نیاز‌های مددجویان این سازمان برطرف شود.

عبدلی با اشاره به استقبال نویسندگان به انتشار کتاب بریل گفت: تعدادی از کتاب‌ها با حضور نویسندگان و با اجازه آن‌ها به کتاب بریل تبدیل می‌شوند. حتی رونمایی این کتاب‌ها هم با حضور نویسندگان آن برگزار می‌شود. پنج عنوان کتاب مصطفی رحماندوست با حضور این نویسنده رونمایی شد و قول دادند می‌توانیم همه کتاب‌هایشان را به کتاب بریل تبدیل کنیم.

مسئول بخش نابینایان کتابخانه عمومی آیت‌الله خامنه‌ای قم درباره تبادل کتاب‌های بریل با سایر کتابخانه‌ها گفت: تبادل کتاب بریل به دلیل خاص بودن با تعدادی از مراکز نزدیک به استان انجام می‌شود. کتاب‌ها در هفتاد نسخه با مجوز اداره کل تأمین منابع کتابخانه‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور منتشر و از طریق شرکت ملی پست جمهوری اسلامی ایران به کتابخانه‌های فعال در حوزه نابینایان ارسال می‌شود.

عبدلی تاکید کرد: از ناشران و نویسندگان تقاضا داریم کتاب‌های فاخر، با ارزش و متناسب با نیاز نابینایان کشور را در اختیار ما قرار دهند و در این زمینه مشوق ما باشند تا بتوانیم نیاز‌های نابینایان به مطالعه کتاب را برطرف کنیم. موسساتی در استان‌های اصفهان، شیراز، تبریز، مشهد، تهران و... برای نابینایان فعالیت‌هایی انجام می‌دهند. همچنین کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز به این جمع پیوسته که برای ما جای امیدواری و خوشحالی دارد.

وی همچنین گفت: رسانه‌ها در زمینه تولید کتاب‌های بریل باید مشوق باشند و این کتاب‌ها را به جامعه معرفی کنند تا ناشران و نویسندگان با ما همکاری‌های بیشتر داشته باشند. مرکز تولید کتاب‌های بریل در کشور ما محدود است و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان بهزستی کشور با همکاری هم این مراکز را توسعه دهند تا فرآیند تولید کتاب بریل در همه استان‌های کشور انجام شود.

عبدلی در پایان به لحظه‌های تلخ و شیرین تولید کتاب بریل اشاره کرد و گفت: لحظه‌های شیرین در کار ما زیاد است؛ وقتی عضو جدیدی وارد کتابخانه می‌شود و از ما تقاضای کتاب می‌کند و می‌گوید همه کتاب‌های موجود را خوانده و به دنبال کتاب جدید است اگر کتاب جدیدی نداشته باشیم آن لحظه برای ما غم‌انگیزترین لحظه خواهد بود و همه متاسف می‌شویم که نمی‌توانیم نیاز‌های مطالعه آن‌ها را برآورده کنیم. امیدوارم شاهد روزی باشیم که نابینایان بدون دغدغه کتاب‌های مورد نیاز خود را تهیه و بخوانند و نیاز‌های مطالعاتی آن‌ها در دسترس باشد.

کودکان نابینا تفریحی به جز کتاب خواندن ندارند

در ادامه مریم رمضانی با اشاره به مشکلات تولید کتاب بریل در کشور گفت: تولید انبوه کتاب بریل در کشور ما نیاز به چاپگر‌های بزرگی دارد که در کشور ما موجود نیستند و تهیه آن‌ها پروسه و فرآیند طولانی دارد. اما در چند سال اخیر یک شرکت در استان اصفهان موفق شد این چاپگر‌ها را بومی‌سازی و به تولید برساند. کتابخانه عمومی آیت‌الله خامنه‌ای با سه دستگاه چاپگر بریل مشغول به فعالیت است و عمده فعالیت‌های ما رفع نیاز‌های اطلاعاتی نابینایان است.

وی درباره فرآیند تولید کتاب بریل توضیح داد و گفت: فایل word کتاب‌های چاپی باید بر اساس رسم‌الخط کودکان نابینا اصلاح و وارد فرآیند چاپ شوند. تعدادی از ناشران به دلایلی از دراختیار قرار دادن این فایل خودداری می‌کنند و این اتفاق فرآیند کار ما را طولانی‌تر می‌کند چرا که ناچاریم فایل کتاب‌ها را مجددا تایپ کنیم. توقع داریم ناشران با ما همراهی بیشتری داشته باشند. در این زمینه و برای رفع این مشکل، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با تعدادی از ناشران وارد مذاکره شده تا ناشران با ما همکاری بیشتری داشته باشند.

رمضانی بیان کرد: کتاب‌های بریل در موضوعات مختلف کودک و نوجوان، شعر، دین و... تهیه می‌شوند؛ کتابی درباره حاج آقا مجتبی تهرانی به تازگی به کتاب بریل تبدیل شد. همچنین هشت کتاب سهراب سپهری، کتاب‌های جشنواره کتابخوانی رضوی، نشریه قرآنی سپیده آفرین به عنوان تنها نشریه قرآنی برای نابینایان و... به کتاب‌های بریل تبدیل شده‌اند. در کتابخانه آیت‌الله خامنه‌ای نزدیک به شش هزار نسخه کتاب بریل وجود دارد که دومین مخزن کتاب بریل بعد از مجتمع توانبخشی نابینایان رودکی است. اعضای این کتابخانه همه کتاب‌های تولید شده را مطالعه کرده‌اند؛ کودکان نابینا تفریحی به جز کتاب خواندن ندارند؛ بنابراین یا رادیو گوش می‌کنند یا کتاب می‌خوانند. کتاب‌های رمان به حدی خوانده شده که نقاط آن کم‌رنگ شده است. از یک طرف ناراحت هستیم که نمی‌توانیم تمام نیاز‌های این قشر کتابخوان جامعه را برطرف کنیم و از طرف دیگر خوشحالیم که این گروه افرادی بسیار کتابخوان هستند.

وی افزود: ۱۱۰هزار عنوان کتاب در کتابخانه آیت الله خامنه‌ای قم موجود است که از این تعداد تنها ۱۴ هزار عنوان آن به کتاب گویا تبدیل شده است؛ به عبارتی تنها ۱۰ درصد آن برای کودکان نابینا گویا شده است. به علت مشکلاتی که برای تولید کتاب بریل وجود دارد، کتاب‌های در دسترس در اولویت انتخاب قرار می‌گیرند. ملاک دیگر نیاز مخاطب و فاخر بودن کتاب‌ها است. همچنین حضور کتاب‌ها در فهرست جوایز ادبی برای ما اهمیت دارد.

رمضانی افزود: ناشران و نویسندگان با در اختیار قرار متن اصلی کتاب‌های خود می‌توانند به ما در تولید کتاب‌های بریل کمک کنند. داوطلبانی که تمایل دارند به افراد نابینا برای ارتقای سواد اطلاعاتی کمک کنند نیز می‌توانند در این مسیر همراه ما شوند. تولید کتاب بریل هزینه‌بر است و به ثمر رسیدن آن به تنهایی کار یک نهاد نیست بلکه باید به صورت جمعی این کار را پیش ببریم.

وی به ذکر خاطره‌ای از تولید کتاب بریل اشاره کرد و گفت: زمانی که تصویر شخصیت اصلی یک کتاب را به خط بریل و به شکل برجسته تبدیل کردیم دیدن شادی دختربچه‌ای که با لمس آن متوجه شکل آن شد، موتور محرک ما برای ادامه کار در این حوزه شد تا این لحظه‌های ناب را برای همه کودکان بسازیم.

رمضانی در پایان گفت: خط بریل برای کودکان اهمیت زیادی دارد؛ چرا که تمام دریافتشان از کلمه‌ها، شنیداری است و در املای کلمه‌ها ضعیف هستند. برای همین تا زمانی که بر روی خط بریل دست نکشند و آن را لمس نکنند نمی‌توانند با خط فارسی ارتباط برقرار کنند. عده‌ای ممکن است تصور کنند با ورود کتاب‌های صوتی و گویا، کتاب‌های بریل کم‌رنگ شده در حالی که این گونه نیست بلکه کتاب‌های بریل باید در دسترس کودکان قرار بگیرند.