زهرا مغدانی کارشناس ارشد علوم تغذیه دانشکده تغذیه و علوم غذایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز اظهار کرد: دیابت یک بیماری مزمن است که در بین بزرگسالان و کودکان در سراسر جهان به ابعاد اپیدمی رسیده است.

او ادامه داد: دیابت کنترل نشده عواقب جدی بسیاری از جمله بیماری قلبی، بیماری کلیوی، نابینایی و سایر عوارض را به همراه دارد.

مغدانی تصریح کرد: نکته مهم این است که مصرف برخی مواد غذایی می‌تواند سطح قند خون و انسولین را افزایش داده و التهاب را بیشتر کند که این مورد ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های دیگری در کنار دیابت را افزایش دهد.

مصرف کربوهیدرات در بیماران مبتلا به دیابت چگونه باید باشد؟

او گفت: کربوهیدرات ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها درشت مغذی‌هایی هستند که انرژی بدن را تامین می‌کنند. در میان آن ها، کربوهیدرات‌ها بیشترین تأثیر را بر قند خون دارد. این به این دلیل است که کربوهیدرات به قند یا گلوکز تجزیه می‌شود و در جریان خون جذب می‌شود.

کارشناس ارشد علوم تغذیه دانشکده تغذیه و علوم غذایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز ادامه داد: البته فیبر‌های غذایی کربوهیدرات‌هایی هستند که جذب نمی‌شوند و فواید زیادی نیز برای کنترل وزن و قند خون دارند. هنگامی که افراد مبتلا به دیابت در یک زمان بیش از حد کربوهیدرات مصرف می‌کنند، سطح قند خون آن‌ها می‌تواند به سطوح خطرناکی افزایش یابد.

او اضافه کرد: با گذشت زمان، سطوح بالای قند خون می‌تواند به اعصاب و رگ‌های خونی بدن آسیب برساند، که ممکن است زمینه را برای بیماری قلبی، بیماری کلیوی و سایر بیماری‌های جدی سلامت فراهم کند. مصرف کمتر کربوهیدرات می‌تواند به جلوگیری از افزایش قند خون کمک کند و خطر عوارض دیابت را تا حد زیادی کاهش دهد.

کدام مواد غذایی در بیماران مبتلا به دیابت محدود شود؟

نوشابه‌ها و نوشیدنی‌های حاوی شکر افزوده

مغدانی بیان کرد: نوشابه و نوشیدنی‌های شیرین شده سرشار از کربوهیدرات است و باعث افزایش قند خون می‌شود. همچنین این نوشیدنی‌ها سرشار از «فروکتوز» است که به شدت با مقاومت به انسولین و دیابت ارتباط دارد.

او تصریح کرد: در واقع مطالعات نشان می‌دهد که مصرف نوشیدنی‌های شیرین شده با قند ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های مرتبط با دیابت مانند بیماری کبد چرب را افزایش دهد.

اسید چرب ترانس

کارشناس ارشد علوم تغذیه دانشکده تغذیه و علوم غذایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز افزود: اسید چرب ترانس با افزودن هیدروژن به اسید‌های چرب غیراشباع برای پایدارتر کردن ایجاد می‌شود. (روغن‌های هیدروژنه) چربی‌های ترانس در مارگارین، کره بادام زمینی، شکلات‌ها و کره‌های مغزی صبحانه، خامه‌ها و اغلب غذا‌های آماده منجمد یافت می‌شود.

او ادامه داد: علاوه بر این، تولیدکنندگان مواد غذایی اغلب اسید‌های چرب ترانس را به بیسکویت، کلوچه و سایر محصولات پخته شده اضافه می‌کنند تا به افزایش ماندگاری محصول کمک کند. اگرچه چربی‌های ترانس به طور مستقیم سطح قند خون را افزایش نمی‌دهد، اما با افزایش التهاب، مقاومت به انسولین و چربی شکم و همچنین کاهش سطح کلسترول خوب HDL و اختلال در عملکرد شریانی مرتبط است که همه این موارد افراد را در معرض افزایش خطر بیماری‌های قلبی عروقی قرار می‌دهد.

مقادیر زیاد برنج سفید، نان سفید و ماکارونی با آرد سفید

مغدانی با بیان اینکه نان سفید، ماکارونی و برنج سرشار از کربوهیدرات است و فیبر کمی دارد. این ترکیب می‌تواند منجر به افزایش سطح قند خون شود، تصریح کرد: از طرف دیگر، انتخاب غذا‌های پر فیبر و کامل ممکن است به کاهش پاسخ قند خون کمک کند. در نتیجه استفاده از نان‌های حاوی آرد کامل، نان‌های سبوسدار، ماکارونی سبوسدار و برنج قهوه‌ای توصیه می‌شود.

شکر و عسل

او اضافه کرد: افراد مبتلا به دیابت اغلب سعی می‌کنند مصرف شکر سفید و همچنین غذا‌هایی مانند آب نبات، شکلات، کلوچه و کیک را به کمترین میزان برسانند.

کارشناس ارشد علوم تغذیه دانشکده تغذیه و علوم غذایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز بیان کرد: با این حال باید بدانیم اشکال دیگر قند نیز می‌تواند باعث افزایش قند خون شود. این‌ها شامل شکر قهوه‌ای و قند‌های طبیعی مانند عسل نیز می‌شود. اگرچه عسل جزو قند‌های فرآوری شده نیست و ممکن است فواید زیادی داشته باشد، اما از نظر اثر روی قند خون، دست کم به اندازه شکر سفید (و حتی بیشتر) کربوهیدرات دارد!

میزان کربوهیدرات در هر یک قاشق غذاخوری از شکر و عسل: یک قاشق غذاخوری شکر سفید: ۱۲.۶ گرم کربوهیدرات
یک قاشق غذاخوری عسل: ۱۷.۳ گرم کربوهیدرات

میوه‌های خشک

او افزود: میوه منبع بسیار خوبی از چندین ویتامین و مواد معدنی مهم از جمله ویتامین C و پتاسیم است. هنگامی که میوه خشک می‌شود، این فرآیند منجر به از دست دادن آب می‌شود که با غلظت بیشتر این مواد مغذی همراه است، اما از سویی دیگر میزان قند آن نیز غلیظ‌تر می‌شود.

مغدانی تصریح کرد: فرد مبتلا به بیماری دیابت لازم نیست میوه را به طور کامل کنار بگذارد. چرا که مصرف میوه‌های تازه و کم قند، مانند توت‌های تازه یا یک سیب کوچک، می‌تواند مزایای سلامتی داشته باشد؛ در حالی که قند خون را در محدوده هدف نگه می‌دارد؛ بنابراین توصیه می‌شود بیماران مبتلا به دیابت در مورد مصرف مقدار و نوع میوه با متخصص تغذیه خود مشورت کنند.

آب میوه

او ادامه داد: اگرچه آب میوه اغلب به عنوان یک نوشیدنی سالم در نظر گرفته می‌شود، اما اثرات آن بر قند خون مانند نوشابه‌ها و سایر نوشیدنی‌های شیرین است.

کارشناس ارشد علوم تغذیه دانشکده تغذیه و علوم غذایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز بیان کرد: آب میوه اگر طبیعی باشد، به دلیل حجم زیاد قند و مقدار اندک فیبر، گزینه خوبی نسبت به خود میوه نیست. بهتر است میوه تازه و کامل مصرف شود.

او گفت: در مورد انواع آبمیوه صنعتی که حاوی شکر افزوده هستند، در برخی موارد آب میوه حتی قند و کربوهیدرات بیشتری نسبت به نوشابه دارد. یک جایگزین بسیار بهتر، لذت بردن از آب با یک تکه لیمو است که کمتر از یک گرم کربوهیدرات دارد و می‌توان گفت بدون کالری است.

مغدانی اضافه کرد: دانستن اینکه از کدام غذا‌ها باید در هنگام دیابت پرهیز کنیم، گاهی اوقات سخت به نظر می‌رسد. با این حال، پیروی از چند دستورالعمل می‌تواند این کار را آسان‌تر کند.

او افزود: اهداف اصلی باید شامل دوری از چربی‌های ناسالم، قند‌های مایع (به شکل آبمیوه و نوشابه)، غلات فرآوری شده و سایر غذا‌های حاوی کربوهیدرات‌های ساده شده باشد. پرهیز از غذا‌هایی که سطح قند خون را افزایش می‌دهد و مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهد، می‌تواند به حفظ سلامتی و کاهش خطر ابتلا به عوارض دیابت در آینده کمک کند. در این مورد می‌توان از متخصصان تغذیه مشاوره دریافت کرد.