ربیع الاول، سومین ماه قمری است و از فرخنده‌ترین ماه‌ها به شمار می‌آید چراکه ماه جشن و سرور اهل بیت عصمت و طهارت (ع) است.

گفته می‌شود کلمه ربیع از ربع گرفته شده و به معنی چهار است و عرب به فصل بهار که در حقیقت، یک چهارم سال است، ربیع می‌گفته و مسعودی نوشته است: سالی که این نامگذاری انجام شده مقارن با فصل بهار بوده است.

در ماه ربیع الاول، وقایع مهمی رخ داده اند که از آن جمله می‌توان به واقعه مهم لیلة المبیت، هجرت پیامبر اکرم (ص) از مکه به مدینه، ولادت حضرت محمد (ص) و امام جعفر صادق (ع)، ازدواج حضرت رسول اکرم (ص) با حضرت خدیجه (س)، آغاز امامت حضرت مهدی (عج) و هلاکت یزید بن معاویه اشاره کرد.

از دیگر وقایع ماه ربیع الاول، غزوه بنی نضیر، صلح امام حسن مجتبی (ع) با معاویه، شهادت امام حسن عسکری (ع)، رحلت عبدالمطلب و... هستند.

شب اول ماه ربیع الاول؛ لیلة المبیت

به شب اول ربیع الاول، لیلة المبیت گفته می‌شود چراکه یکی از حوادث تاریخی اسلام در این شب رخ داده است.

در سال سیزدهم بعثت بود که حضرت محمد (ص) قصد داشتند از مکه عازم مدینه شوند و به همین دلیل در «غار ثور» پنهان شدند و بدنبال آن، حضرت علی (ع) برای اغفال کردن دشمنان، شجاعانه در بستر حضرت رسول (ص) خوابیدند و مشرکان قریش هم که خانه حضرت محمد (ص) را محاصره کرده بودند، گمان می‌کردند ایشان در بستر آرمیده اند و تا صبح منتظر ماندند و صبح که قصد داشتند با شمشیرهایشان به پیامبر اکرم (ص) حمله کنند و ایشان را به قتل برسانند با حضور حضرت علی (ع) در بستر حضرت محمد (ص) روبرو شدند و در این فرصت، ایشان توانستند از آفت مشرکان قریش در امان بمانند و در همین جا و موقعیت‌های دیگر، حضرت علی (ع) برادری، عشق و علاقه خود به پیامبر اکرم (ص) را نشان دادند.

از اینرو، آیه ۲۰۷ سوره مبارکه بقره، «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَئُوفٌ بِالْعِبادِ؛» «بعضی از مردمِ (با ایمان و فداکار) جان خود را در برابر خشنودی خدا می‌فروشند؛ و خداوند نسبت به بندگان مهربان است.» برای امیرمومنان (ع) نازل شد و به همین دلیل، سال هجرت پیامبر اکرم (ص)، مبدأ تاریخ مسلمانان به شمار می‌رود.