خراسان جنوبی در زمره استان‌های خشک و بیابانی کشور قرار دارد و شرایط اقلیم منحصر به‌ فرد این استان باعث شده تا امکان کشت محصولات کم آب‌بر و مقاوم به شوری مانند عناب فراهم شود و نقش به سزایی در اقتصاد منطقه داشته باشند.

عناب، محصولی کم‌آب‌بر است که با آب و هوای خشک منطقه خو گرفته و خراسان جنوبی با ۹۷ درصد تولید عناب ایران، رتبه نخست سطح زیرکشت و تولید این محصول در کشور را به خود اختصاص داده است.

کارشناسان گیاهان دارویی معتقدند میوه عناب بیش از ۴۰۰ سال است که به دلیل خواص دارویی در مناطق مختلف این استان کشت می‌شود.

باغات عناب خراسان جنوبی به‌ویژه در شهرستان‌های خوسف، سربیشه، بیرجند و درمیان به‌صورت یکدست قابل مشاهده است و درآمد اصلی تعداد زیادی از روستائیان منطقه را تشکیل می‌دهد.

هم اکنون عناب در خراسان جنوبی تبدیل به یک محصول مزیت‌دار شده که چون جزو محصولات دارویی نیز به شمار می‌آید، توجه به رونق کشت و فرآوری‌های مرتبط با آن بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود و کارشناسان معتقدند می‌توان از این محصول با برنامه‌ریزی‌های صحیح در جهت توسعه اقتصادی استان گام‌های بزرگی برداشت.

بنا بر اعلام سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم اکنون سطح زیرکشت عناب در این استان بیش از چهار هزار و ۷۰۰ هکتار است و سالانه به‌طور میانگین هفت هزار و ۵۰۰ تن محصول از این سطح برداشت می‌شود.

فعالیت بیش از ۹ هزار بهره‌بردار عناب در خراسان جنوبی

۹ هزار و ۵۰۰ بهره‌بردار در زمینه تولید عناب در خراسان جنوبی فعالیت دارند و حدود ۴۵ درصد اشتغال استان در بخش کشاورزی به‌ویژه محصولات راهبردی (زرشک، عناب و زعفران) فعال است. همچنین توسعه صادرات این محصولات در دستور کار متولیان قرار دارد.

مرغوبیت عناب خراسان جنوبی چنان است که ۲ رقم عناب سیوجان و ماژان ثبت ملی شده است و حرف اول را در کشور می‌زنند.

از مجموع سطح زیرکشت و تولید عناب خراسان جنوبی، ۸۰۰ هکتار با ۴۵۰ بهره‌بردار فقط مربوط به روستای سیوجان در شهرستان خوسف است.

هر سال از اواسط تابستان فصل برداشت عناب در اکثر شهر‌ها و روستا‌های خراسان جنوبی آغاز می‌شود و کشاورزان این خطه کویری و مرزی مشغول برداشت یاقوت سرخ می‌شوند.

از آنجایی که محصول عناب به‌شدت تحت تأثیر وزش باد و گرمای شدید قرار می‌گیرد، این عوامل می‌تواند در زمان نارس بودن عناب، به باغداران خسارت‌هایی را تحمیل کند.

موضوعی که در سال‌های اخیر با تشدید خشکسالی و افزایش باد‌های ۱۲۰ روزه سیستان یاقوت سرخ را نیز تحت تأثیر قرار داده و تنها در امسال ۲۰ میلیارد تومان خسارت به عناب‌کاران خراسان جنوبی وارد کرده است.

همه این موارد در کنار دست درازی دلالان به محصول عناب سبب شده تا در سال‌های اخیر بر توسعه صنایع تبدیلی و فرآوری این محصول توجه ویژه لحاظ شود و در سال تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین مورد تأکید قرار گرفته است.

ایجاد صنایع تبدیلی راه توسعه روستا‌ها

مقام معظم رهبری تأکید دارند راه توسعه روستاها، ایجاد صنایع تبدیلی در خود روستاها است و علت تأکید آن است که ایجاد صنایع تبدیلی در روستا‌ها منجر به بازگشت ارزش افزوده محصولات کشاورزی به روستا و ایجاد اشتغال و درآمد بیشتر برای روستائیان می‌شود.

این اهمیت به‌ویژه در سال‌های اخیر در حوزه محصولات راهبردی بخش کشاورزی مورد توجه مسئولان خراسان جنوبی نیز قرار گرفته است.

بدون تردید صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی در جلوگیری از ضایعات محصولات کشاورزی، ایجاد ارزش افزوده در بخش کشاورزی، افزایش سطح درآمد روستاییان، بالا بردن بهره‌وری بخش کشاورزی و افزایش سهم اشتغال صنعتی در مناطق روستایی و نیز به عنوان جزئی از فرآیند توسعه روستایی ایفای نقش می‌کند.

مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در این باره گفت: تاکنون ۱۶ واحد بسته‌بندی عناب و ۶ واحد فرآروی این محصول با ظرفیت هزار و ۷۴۰ تن در استان راه‌اندازی شده است.

محمدعلی حسینی با بیان اینکه ۲۴ درصد عناب تولیدی استان فرآوری و ۱۳ درصد بسته‌بندی می‌شود افزود: در مجموع ۳۷ درصد این محصول براساس ظرفیت اسمی واحد‌های مذکور بسته‌بندی و فرآوری می‌شود.

مشکل عمده سرمایه‌گذاران/ جای خالی استاندارد بین‌المللی عناب

حسینی بیان کرد: برای ۳۳ واحد فرآوری و بسته‌بندی با ظرفیت سالانه پنج هزار و ۹۰۰ تن نیز مجوز صادر شده و این واحد‌ها در حال ساخت است.

مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: محصولاتی از قبیل پودر عناب، شیره عناب، کنسانتره، دمنوش، قرص و شربت در این استان تولید می‌شود.

بیشتر بخوانید

• خرید توافقی عناب تازه در شهرستان سربیشه
• آغاز عملیات اجرایی کارخانه فرآوری عناب در خوسف
• شکلات فراسودمند عناب رونمایی شد

وی عنوان کرد: یکی از مشکلات اصلی این است که استاندارد خاص بین‌المللی برای محصولات عناب نداریم و اداره استاندارد اقداماتی در دست اقدام دارد، اما فرآیند بسیار طولانی شده است.

حسینی گفت: براساس دستورالعمل سازمان غذا و دارو تا محصولی استاندارد نداشته باشد قادر به دریافت کد بهداشتی نیست. لذا تولیدکننده هنگام فروش محصول با مشکل مواجه می‌شود که این مسئله سبب شده برخی تولیدات مانند کنسانتره عناب با مشکل مواجه شود.

وی بر لزوم استاندارد فرآوری محصولات کشاورزی تأکید کرد و گفت: عناب تاکنون بیشتر به شکل تازه‌خوری یا به شکل آجیل مورد استفاده عموم قرار می‌گرفت، اما به دلیل نداشتن استاندارد بین‌المللی در زمینه فرآوری محصول با مشکل مواجهیم.

مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی اظهار کرد: اگر پروانه بهره‌برداری را برای این صنایع صادر کنیم در نهایت در حوزه دریافت کد بهداشتی غذا و دارو دچار مشکل می‌شوند.

وی گفت: در این زمینه جلسات متعددی با حضور اداره استاندارد برگزار شده، اما هنوز به نتیجه خاصی نرسیده و کماکان موضوع در حال پیگیری است.

حسینی با اشاره به حمایت‌های سازمان جهاد کشاورزی از فعالان صنایع تبدیلی و غذایی افزود: هم اکنون تسهیلات کم‌بهره ۱۲ درصد به تمامی واحد‌های صنایع تبدیلی پرداخت می‌شود.

وی ادامه داد: از آنجایی که عناب از محصولات کشاورزی خاص استان است متقاضیان می‌توانند تا ۸۰ درصد سرمایه مورد نیاز را در قالب تسهیلات تأمین کنند.

همچنین شهریور امسال آئین شکرگزاری عناب با حضور جمعی از مسئولان و بهره‌برداران در قطب تولید این محصول یعنی روستای سیوجان برگزار شد.

معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان جنوبی در این آئین گفت: این قول را به مردم شهرستان خوسف می‌دهیم که در سطح مجموعه دستگاه‌های اداری و اقتصادی استان این هم‌افزایی و همگرایی وجود دارد برای اینکه بتوانیم در سالی که به نام تولید دانش‌بنیان مزین شده، خروجی خوبی از محصولات بگیریم و بتوانیم ارزش افزوده و زنجیره تولید خوبی در منطقه داشته باشیم.

اشرفی تأکید کرد: در زمینه تسهیلات برای محصولات دانش‌بنیان که بتوانند فرآوری خوبی داشته، در چرخه ارزش افزوده قرار گیرند و افزایش بهره‌وری در واحد سطح را داشته باشیم، همکاری می‌کنیم.

خرید توافقی عناب برای نخستین بار

جعفری رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم گفت: یکی از برنامه‌های حمایتی از کشاورزان استان خرید توافقی محصولات کشاورزی است که امسال برای نخستین بار خرید توافقی عناب انجام می‌شود.

او افزود: کد بورسی محصول عناب به همت صندوق حمایت از بخش کشاورزی دریافت شده و انبار بورسی نیز در خوسف در نظر گرفته شده است که امیدواریم بورس عناب فعال شود.

جعفری تصریح کرد: هم اکنون میانگین برداشت عناب در هکتار ۲.۵ تن است که این میزان باید به چهار تن و بیش از این افرایش پیدا کند.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با تأکید بر اینکه قیمت فعلی عناب با قیمت ورودی نهاده‌ها همخوانی ندارد گفت: بازاریابی و بازاررسانی محصول از اهمیت زیادی برخوردار است که باید حتما مورد توجه واقع شود.

او گفت: آنچه امروز مدنظر و در برنامه‌های مختلف پیگیر آن هستیم، این است که سه هدف افزایش بهره‌وری، بازاریابی و فرآوری را دنبال کرده و به آن برسیم.

تبدیل عناب به جزء جدایی ناپذیر فرهنگ خراسان جنوبی

عملیات اجرایی کارخانه بسته‌بندی و فرآوری خشکبار (عناب) سیوناب نیز شهریور امسال در روستای سیوجان آغاز شد که مورد استقبال اهالی این منطقه و کشاورزان قرار گرفت.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی بر ایجاد شهرک تخصصی عناب در روستای سیوجان تأکید کرد و برای تأمین اعتبار مورد نیاز برای تحقق این برنامه مهم از حوزه‌های متعدد قول مساعد داد.

کارشناسان بر این باورند که محصولات راهبردی خراسان جنوبی از جمله عناب، زرشک و زعفران به بخش جدایی‌ناپذیر از فرهنگ این استان تبدیل شده است و فقط نمی‌توان به عنوان محصولات شاخص از آن‌ها نام برد.

توسعه صنایع تبدیلی و فرآورده‌های حاصل از عناب می‌تواند اقتصاد منطقه را دگرگون کند. همچنین توجه به تولیدکنندگان این محصول ضریب ماندگاری مردم در روستا‌ها را افزایش می‌دهد.

برای حمایت از کشاورزان در قطب تولید این محصول مشوق‌هایی مانند تعیین استاندارد‌های بین‌المللی برای فرآوری، بیمه درختان در مقابل خسارت‌هایی از قبیل گرمازدگی و طوفان و ایجاد انبار یا بارگاه و سردخانه عناب مدنظر است.

منبع: ایرنا