باشگاه خبرنگاران جوان - خراسان جنوبی با داشتن طبیعت منحصر به‌ فرد و درآمیخته با کویرهای شگفت انگیز، آثار تاریخی ارزشمند و فرهنگ اصیل، مقصدی بکر برای گردشگران و طبیعت‌گردانی هست که به دنبال آرامش، ماجراجویی و کشف ناشناخته‌ها هستند.

اقلیم جغرافیایی، طبیعت متنوع و آداب و رسوم غنی موجب شده است تا بخشی از روستاهای این استان نیز در گروه جاذبه‌های قابل توجه گردشگری قرار گیرد، گردشگران می‌توانند با سفر به روستاهای این استان چند صباحی به دور از دود و سر و صدای شهرها، از باغ‌ها و کوچه باغ‌های زیبای روستاهای هدف گردشگری این استان دیدن کرده و در خانه‌های کاهگلی در کنار آتش و چای زغالی، شب خود را به صبح زیبا و هوای دل انگیز روستا گره بزنند.

در دل دشت‌ها و کوهستان‌های این استان کویری، روستاهایی با طبیعت بکر، معماری اصیل و فرهنگی غنی وجود دارد که بازدید از آن‌ها خاطره‌ای شگفت‌انگیز برای مسافران به جا می‌گذارد. زیبایی نه تنها در طبیعت این روستاها، بلکه در قلب مردمانش هم جریان دارد چراکه مهمان نوازی شاخصه اصلی مردمان محلی بوده و هم نشینی و هم کلامی با مردمان این دیار نیز تجربه‌ای متفاوت از زیبایی و اصالت را برای مسافران و گردشگران به یادگار خواهد گذاشت.

در سال‌های اخیر با رشد و توسعه گردشگری در کشور، روستاها به عنوان پایگاه‌های اصلی گردشگری، طبیعت‌گردی، بوم‌گردی و مقصدهای گردشگری جذاب شناخته شده‌اند.

اکنون هزار و ۷۷۸ روستا در خراسان جنوبی وجود دارد که ۹۶۷ روستا دارای دهیاری است، در واقع بنا بر آمار موجود ۴۰ درصد جمعیت حدود ۸۰۰ هزار نفری این استان در روستاها ساکن هستند.

در سال‌های اخیر با ارزیابی‌های انجام شده و بررسی شاخص‌هایی همچون توسعه فیزیکی و کالبدی روستا، زیرساخت‌ها، امکانات رفاهی، احیای سنت‌ها، آیین‌ها و آثار تاریخی، ۱۴ روستای خراسان جنوبی از جمله افین زیرکوه، فورگ درمیان، خور خوسف، کریمو سرایان، باغستان فردوس، خرو، اصفهک، ازمیغان، نایبند، سرند، ملوند، پیرحاجات طبس، ماخونیک و چنشت سربیشه روستاهای هدف گردشگری معرفی شدند.

این روستاها دارای بافت‌های تاریخی ارزشمند، آثار تاریخی و فرهنگی شاخص، آداب و رسوم منحصر به فرد، چشم‌اندازهای طبیعی، تفرجگاه‌ها، مزارع و آبشارها هستند که در ذیل به معرفی مختصری از گنجینه‌های پنهان روستاهای هدف گردشگری این استان زیبا می‌پردازیم.

افین نگین گردشگری کویر، پایتخت زرشک دنیا

روستای افین که در فاصله ٨٥ کیلومتری جنوب شرق شهر قاین و ١٨ کیلومتری شمال شهر زهان شهرستان زیرکوه واقع شده از مراکز مهم تاریخی استان محسوب می‌شود که وجود آثار تاریخی و بناهای ارزشمند آن نشان می‌دهد سبقه آن به قبل از اسلام برمی‌گردد.

این روستا چندین اثر تاریخی از جمله مسجد جامع، قلعه، بافت تاریخی، کاروانسرا، آسیاب‌های آبی، برج‌ها و حوض‌ها و مجموعه‌ای از جاذبه‌های تاریخی مربوط به دوران سلجوقی را در دل خود گنجانده است.

همچنین یکی از جاذبه‌های گردشگری بی نظیر این روستا علاوه بر قرار گرفتن در حاشیه ارتفاعات، دیدن اماکن سرسبز و باغستان‌های آن است، باغستانی به طول ۱۵ کیلومتر که نمایی از درختچه‌های بی شمار زرشک در آن خودنمایی می‌کند که در هر چهار فصل سال، بسیار زیبا و دلنشین است.

بر اساس منابع موجود افین نخستین زادگاه درخت زرشک ایران بوده و اقتصاد مردمان این روستا از سالیان دور بر مبنای کشاورزی و محصول شاخص آن یعنی زرشک بوده است، بیشترین زرشک بی‌دانه تولیدی کشور و جهان در روستای افین به ثمر می‌رسد.

از طرفی در شرق و غرب روستای افین دو رودخانه دائمی با ماهی‌های مختلف و متنوع وجود دارد، جنگل گز صورتی از دیگر جاذبه‌های این روستا بوده که به زیبایی‌های منحصر به فرد آن می‌افزاید.

فورگ روستایی با بافتی کهن و تاریخی

روستای فورگ از توابع شهرستان درمیان در فاصله ۱۰۷ کیلومتری جنوبی شرقی شهر بیرجند قرار دارد. قلعه تاریخی و مشهور فورگ به همراه چشم‌اندازها و جاذبه‌های طبیعی روستای مذکور، آن را در ردیف روستاهای پررونق گردشگری قرار داده است.

این روستا بر روی کوه و دور تا دور قلعه‌ای بزرگ شکل گرفته که به قلعهٔ فورگ مشهور است. قلعه فورگ بعد از قلعه الموت مهمترین مقر حضور فدائیان اسماعیلیه بوده است.

دژ فورگ یکی از دست‌نخورده‌ترین دژهای ایران است، آن را در نیمه دوم سده دوازدهم قمری ساخته‌اند، در سالیانی که نادرشاه افشار بر ایران فرمان می‌راند. این دژ بر روی صخره‌ای طبیعی برپا شده است.

کوچه‌های تنگ، ساباط‌های بیشمار، معماری کوهستانی، معماری پلکانی با مصالح سنگ وخشت و آجر، ایوان، ورودی‌های تعریف شده از ویژگی‌های خاص این روستای زیبا است.

فورگ بافتی کهن دارد و ازآن‌رو که سازه‌ها و خانه‌هایش در دامنه کوه ساخته شده‌اند، شکل پلکانی پیدا کرده است. کوچه‌های روستای فورگ باریک و تنگ است؛ نه آن اندازه که گذر از آنها دشوار باشد. کوچه‌ها را به آن شکل ساخته‌اند تا سایه دیوارهای بلندش تابش تند خورشید را بگیرد. افزون بر اینکه ساباط‌هایی که در جای‌جای کوچه‌ها برآورده‌اند، دمی آسودن و گریز از گرمای روز را شدنی می‌سازد.

پیرامون فورگ دشت‌های پهناوری از باغستان‌های درختان سرخ‌رنگ زرشک است. فورگ را با زرشک بی‌دانه ممتازش می‌شناسند.

ماخونیک سرزمین لی‌لی پوت‌ها

روستای ماخونیک در ۱۲۵ کیلومتری جنوب شرقی بیرجند، در ۷۸ کیلومتری سربیشه و در دهستان دُرح واقع شده است. روستای ماخونیک با کشور همسایه‌ افغانستان حدود ۳۵ کیلومتر فاصله دارد.

ماخونیک روستایی عجیب و جذاب در خراسان جنوبی و جز هفت روستا و دهکده عجیب در جهان است که قدمت آن به صدها سال پیش برمی‌گردد. بیشتر ساکنان این دهکده مرموز که به عنوان سرزمین لی‌لی پوت‌ها شناخته می‌شود افراد قد کوتاه هستند و دلیل این امر ازدواج‌های فامیلی و رژیم غذایی نامناسب اجداد این افراد است، معماری خانه‌های روستا نیز برای افرادی با قدی کوتاه مناسب است.

با این وجود هیچ مدرک تاریخی مکتوبی درباره این روستا به جز سفرنامه کرونل چارلز ادوارد پیت که به خراسان و سیستان سفره کرده بود وجود ندارد، وی در آن سفرنامه حدود دو قرن پیش روستای ماخونیک را در دوران حکومت قاجار و ناصرالدین شاه توصیف کرده است. با این حال، طبق گزارش‌های باستان شناسان، دهکده باستانی ماخونیک سرزمین تمدن آراتتا بوده و گفته می‌شود که انسان های کوتوله نیز از ۶ هزار سال قبل از میلاد مسیح در این منطقه وجود داشته‌اند که دلیل این گفته‌ها نیز بر اساس مستندات کشف شده است. در سال ۲۰۰۵ یافتن یک کوتوله مومیایی ۲۵ سانتی متری در منطقه نیز این ادعا را بیش از پیش تأیید کرده است.

خانه‌های روستا از سنگ، خشت و آجر برپا شده‌اند. خانه‌هایی که دارای شکل هندسی خاصی نبوده و تمام امکانات زندگی در یک اتاق جای گرفته، تقریبا حالت پلکانی دارد و جالب‌تر آن است که مسجد در ماخونیک چنان مرکزیت دارد که درِ ورودی همه خانه‌ها در هر سوی روستا در بافت قدیم به ‌روی مسجد باز می‌شوند.

در روزگار امروز، غالب اهالی جز معدودی به خانه‌های تازه‌ساز رفته‌اند و بقیه خانه‌ها متروکه شده‌اند، مگر خانه کدخدای روستا که برای نمونه به همان شکل حفظ می‌شود، خانه‌ای که پنج نسل در آن زیست کرده‌اند.

چنشت بهشت رنگارنگ ایران

روستای چنشت از توابع شهرستان سربیشه در ۶۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی قرار گرفته است.

روستای مذکور به دلیل مورفولوژی خاص و موقعیت جغرافیایی آن و هم چنین داشتن مردمی با آداب و رسوم ویژه، وجود امامزاده سید حامد علوی و دو غار معروف، کلکسیونی از انواع جاذبه‌های گردشگری را در خود جای داده و در اغلب ایام سال میزبان گردشگران داخلی و خارجی زیادی است.

لباس مردم این روستا از نوع خاصی است که کمتر در نقاط دیگر یافت می‌شود، لباس زنان چنشت در نوع خود یک جاذبه است، از رنگ‌های شاد و متنوع تشکیل شده و شامل سه قسمت چارقد قرمز یا آبی گلدار، کلاه نقره‌ای و نقره دوزی شده و پیراهن زنانه به رنگ‌های سبز و قرمز یا آبی است.

مردم روستای چنشت به ویژه زنان و دختران اغلب از پوشاک محلی و سنتی استفاده می‌کنند دختران چنشتی از لباس‌های بلندی مانند دامن پاچین‌، قبای بلند، روسری، سربند و شلیته‌های خراسانی استفاده می‌کنند.

تنوع رنگ در لباس‌های محلی مردم روستا جلوه خاصی به آنها می‌بخشد به طوری که به روستا لقب سرزمین رنگ‌ها داده‌اند.

روستای چنشت به نسبت سایر روستاهای خراسان جنوبی، کمتر دچار تحولات و تغییرات فرهنگی شده و فرهنگ روستایی آن محفوظ مانده است.

خور سرزمین سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی

روستای هدف گردشگری خور از توابع شهرستان خوسف و در ۸۵ کیلومتری غرب شهرستان بیرجند در مسیر بیرجند – طبس - یزد در بستر دشتی از سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی واقع شده است.

وجود آثار معماری با ارزشی از جمله بافت تاریخی و منحصر به فرد به همراه قلعه‌ها، برج‌ها، مساجد قدیمی و انواع بادگیرها چشم انداز تاریخی زیبایی به روستا داده است. در ضمن قرار گرفتن در حاشیه کویر لوت ایران از دیگر مزایای این روستا است.

خُور یک روستای متراکم با معابر باریک است که خانه‌های آن با سقف‌های گنبدی و از خشت و گل ساخته شده، پلان خانه‌ها نیز متاثر از معماری اقلیم گرم و خشک به صورت حیاط مرکزی و دالان و هشتی بوده و به دنبال حلقه چاه‌های قنات گسترش یافته‌ است.

از شاخصه‌های بارز و مهم این روستای کویری می‌توان به بادگیرهای یکطرفه و بدون ساقه مختص این اقلیم اشاره کرد که برای جلوگیری از ورود خاک ساخته شده و دورنمای زیبایی و جلوه متفاوتی به روستا داده است.

همچنین یکی دیگر از مهمترین آثار تاریخی این روستا، قلعه آن است که از خشت ساخته شده و در مجاورت روستا قرار دارد. این قلعه، بر روی صخره‌ای به ارتفاع پنج تا ده متر به سبک و سیاق قلعه‌های بیابانی احداث شده و در اطراف آن به منظور تأمین امنیت خندق نیز حفر شده است.

آب انبار، حسینیه، حمام، خانه‌های قدیمی، آسیاب‌های آبی و گورهای گچی که بیشتر متعلق به دوره‌ صفویه از دیگر جاذبه‌های تاریخی این روستا محسوب می‌شود.

این روستای خراسان جنوبی همچنان بافت سنتی خود را حفظ کرده است و هنوز در این روستای کویری می‌توان بوی کاه گل را از خانه‌های قدیمی استشمام کرد و از تماشای بادگیرهای گلی لذت برد.

ویژگی‌های منحصر به فرد این روستای تاریخی سبب شد که خُور خوسف سال گذشته در لیست نامزدهای دهکده گردشگری سازمان جهانی گردشگری قرار گیرد.

دهسلم دروازه ورود به کویر لوت

دهسلم نام یکی از روستاهای شهرستان نهبندان در استان خراسان جنوبی است که ۳۵ کیلومتر تا کویر لوت فاصله دارد و به دلیل داشتن جاذبه‌های طبیعی یکی از زیباترین روستاهای کویری کشور محسوب می‌شود. درختان نخل سر به فلک کشیده، قنات‌های پر آب و همچنین خانه‌های قدیمی این روستا برای گردشگران جذابیت زیادی دارند.

از جاذبه‌های مهم گردشگری اطراف روستا می‌توان به قلعه قدیمی دهسلم، خانه‌های گنبدی و گلی روستا، دریاچه نمک، کویر لوت و رود شور اشاره کرد. اگرچه دهسلم دروازه ورود به کویر لوت است اما بواسطه دارا بودن قنات‌های پر آب و نخلستان‌های باشکوه چهره‌ای متفاوت با صحرای سوزان دارد.

وجود تپه‌های ماسه‌ای بی‌نظیر، کوه‌های مینیاتوری مریخی و ریگ یلان در کویر لوت باعث شده تا در میان کویرهای ایران، جزو بهترین و مهمترین کویرها بوده و کویر لوت در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت برسد.

روستای زیبای دهسلم به خاطر داشتن قنات‌هایی که هنوز دارای آب هستند جزو زیستگاه‌های جانوری مهم برای حیوانات کویری محسوب می‌شود.

با توجه به استقبال گردشگران از این روستای زیبا و کویری، اقامتگاه‌های بومگردی متعددی همچنین خانه‌های مردم محلی برای اسکان مسافران آماده شده‌ است.

کریمو عروس سرسبز کویر

روستای کریمو از توابع بخش مرکزی شهرستان سرایان در ۳۰ کیلومتری شمال شهر سرایان واقع شده و از روستاهای قدیمی و تاریخی خراسان جنوبی است. بافت قدیمی و بنای امامزاده سلطان کریم شاه از قدمت و پیشینه کهن روستا حکایت دارند.

جاذبه‌ها و قابلیت‌های گردشگری فراوان در روستای کریمو باعث شده است تا در سال ۱۳۸۴ به‌ عنوان نمونه گردشگری شناخته شود.

پیرامون چشمه علوی که از تفرجگاه‌های طبیعی است از زیباترین ییلاقات کریمو به شمار می‌آید.

از دیگر جاذبه‌های طبیعی این روستا می‌توان به مزرعه اسپید کوه، چشمه دراز، اکبر آباد، چشمه مسکی، دره کلگی، تک تودک و سیدک اشاره کرد.

ییلاقات مسیر جاده کریمو - سرایان نیز بسیار قابل‌توجه‌اند که عمده‌ترین آن‌ها شامل دره حسن آباد، رودهن، کلاته زرد، خال سفید، کلاته رجب، هورمچ سفلا و علیا، آمین و بوسی هستند.

آبشارهای دره سبزرود سرایان واقع در ۳۵ کیلومتری شمال شهرستان سرایان یکی از محل‌های بسیار دیدنی و ییلاقی است که برای کوه‌پیمایی و صخره‌نوردی مکان مناسبی محسوب می‌شود. این دره ۳۰ آبشار کوچک و بزرگ دارد.

غار اژدها یا بتون از دیگر جاذبه‌های این روستاست که هنوز ناشناخته باقی مانده و در داخل این غار آب قابل آشامیدن و بسیار سرد جاریه، قندیل‌های زیبا و آهکی و بی‌انتها بودنشان از شگفتی‌های غار محسوب می‌شود که هنوز انتهای آن کشف نشده است.

تداعی همزمان شمال و جنوب ایران در روستای ازمیغان

در گوشه‌ای دورتر از شهر طبس و در میان کویر، روستایی به نام ازمیغان قرار دارد که در ارتفاع هزار متری از سطح دریا جا خوش کرده و به عنوان یکی از زیباترین مناطق گردشگری طبس، از آن یاد می‌شود.

سرسبزی نخلستان‌ها و وجود شالیزارها و جریان دائمی آب، این روستا را به بهشتی در میان کویر تبدیل کرده که هر نگاهی را به سوی خود خیره می‌سازد و حال‌ و هوای شمال و جنوب ایران را به صورت همزمان برای‌تان تداعی می‌کند.

خانه‌های این روستا شبیه دیگر خانه‌های کویری با خشت، گل، خاک و چوب بنا شده و تصویر خاصی را ایجاد کرده‌اند.

قرارگیری روستا در یک دره کم‌عمق و وفور آب در ابتدا تا انتهای این دره باعث شده تا ازمیغان از جغرافیای گرم و خشک ایران فاصله بگیرد و به سبب بیشتر بودن آب نسبت به زمین کشاورزی، محل خوبی برای شالیکاری باشد.

در این روستا، دو بخش گرم و مرطوب و گرم و خشک قرار دارد که در یکی خرما به عمل می‌آید و دیگری مناسب کاشت برنج است. روستای ازمیغان تنها جایی است که در آن می‌توانید شاهد کشت خرما و برنج در کنار یکدیگر باشید.

همچنین این روستا دارای جاذبه‌های طبیعی همچون تخت عروس، آبشار و تنگه قدمگاه، درخت انجیر کوهی با ارتفاع ۲۰ متر و قدمتی ۳۰۰ ساله، نیزارها و کویر، چشمه ماهی درمانی و جاذبه‌های تاریخی مانند قلعه دختر و دست‌نوشته و کتیبه‌هایی از دوره محمد بن جعفر طیار است.

روستای پیرحاجات

روستای پیرحاجات از توابع بخش مرکزی شهرستان طبس و در فاصله ۱۱۰ کیلومتری این شهر قرار دارد. این روستا را می‌توان تلفیقی از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی دانست، به همین خاطر مقصدی مناسب برای سفر محسوب می‌شود. لذا در عین حال که می‌توان از طبیعت زیبای آن لذت برد، می‌توان در تاریخ آن نیز به گذشت و گذار پرداخت.

از جمله جاذبه‌های این روستا می‌توان به قلعه قدیمی پیرحاجات، قبرستان باستانی با ظروف سفالین، سرسبزی روستا، بافت جالب روستایی، کوچه باغ‌ها، گل‌های زیبای نرگس، کنار هم قرار گرفتن آب، کویر و کوهستان، محیط آرام روستا و منطقه شکار ممنوع پیرحاجات اشاره کرد.

چشمه آبگرم مرتضی علی روستای خرو

خرو روستایی ییلاقی از توابع بخش مرکزی شهرستان طبس در خراسان جنوبی است که در فاصله ۲۵ کیلومتری طبس و ۲۹۷ کیلومتری بیرجند (مرکز استان) واقع شده است.

به محض ورود به میدان ورودی روستا، دو درخت سرو تنومند و زیبا با ارتفاع حدود ۲۵ متر خودنمایی می‌کند که عمر هر یک به بیش از هزار سال می‌رسد، این درخت به عنوان اثر ملی شناخته شده است.

این روستا در میان گردشگران غیرمحلی برای نزدیکی‌اش به چشمه آب گرم مرتضی علی مشهور است، این چشمه جوشان با دو نوع آب گرم و سرد در کنار هم در دل کویر یکی از پدیده‌های نادر در کشور است که غلظت بیشتر آب گرم و تفاوت ساختاری آن با آب سرد جاری در کف رودخانه باعث می‌شود این آب‌ها تا مسافت حدود ۳۰۰ متری بستر رودخانه پیش بروند، در حالی که به طور کامل با هم مخلوط نشده‌اند. تفاوت دمای آبگرم و سرد گاهی به ۱۰ درجه هم می‌رسد.

به دلیل اختلال غلظت چشمه‌ها آب چشمه‌ها با یکدیگر مخلوط نمی‌شوند و این امر باعث شده بخش‌های مختلف دماهای متفاوت داشته باشند، در بخش‌هایی از رودخانه اگر شما پایتان را در آب قرار دهید، در کمال تعجب تفاوت دمای آب را احساس می‌کنید، به طوری که یک پایتان در آب گرم و پای دیگرتان در آب سرد قرار دارد.

مسیر پیاده‌روی رسیدن به چشمه از میان دیواره‌های رسوبی و صخره‌های بلند می‌گذرد. این دیوارهای صخره‌ای بلند هرچه جلوتر بروید تنگ‌تر می‌شوند و تبدیل به شکافی در دل کوه می‌شوند. چشمه مرتضی علی به دلیل عمق زیاد و آب گرمش برای آب‌تنی نیز بسیار مناسب است و وسوسه شناکردن در آن گردشگران زیادی را به درون حوضچه چشمه می‌کشاند. این چشمه همچنین خاصیت درمانی دارد و به دلیل وجود املاح و مواد معدنی مورد توجه بسیاری از گردشگران قرار می‌گیرد.

همچنین در این چشمه انواع ماهی‌های کوچک وجود دارند که اگر پاهایتان را در آب قرار دهید اطراف پایتان جمع می‌شوند و علاوه بر اینکه باعث ماساژ پا و حس لذت در شما می‌شوند با خوردن باکتری‌ها و سلول‌های مرده‌ پوستتان به جوانسازی پوست کمک کرده و نقش درمانی ایفا می‌کنند.

اصفهک روستای خشت و گلی طبس

روستای اصفهک به‌ تازگی روستای تاریخی اصفهک در ۳۸ کیلومتری شرق طبس به‌ خاطر بافت تاریخی و خشک و گل بسیار زیبایش بسیار مشهور است.

از ویژگی‌های روستای اصفهک، معماری ویژه و مناسب آن با آب و هوایی کویری است. در این روستای متروکه خبری از هیچ‌گونه سازه‌های آجری و مدرن نیست. تمام بافت این روستا را خانه‌های گلی و خشتی، تشکیل داده‌اند که با هنرمندی تمام در زمان خود توسط قدما و گذشتگان ساخته شده‌اند.

دیوارهای گلی و سقف‌ها گنبدی شکل که گرمای طاقت فرسای کویر را از بین برده و نسیم خنک هوا را به دل خانه‌های ساکنان این روستا می‌کشاند. از زیبایی‌های این روستا که می‌توان هر گردشگری را ساعت‌ها در دل خود به قدم زدن وادار کند، دیوارهای کوتاه گلی پیچ در پیچ که همانند تونلی نسیم خنک را در کل روستا به حرکت در می‌آورد. اوج زیبایی‌های این بناها را نخل‌هایی که در بین خانه‌ها کاشته شده است و هوای روستا و منظره آن را بسیار زیبا و چشم‌نوازتر کرده است. نخل‌هایی که از فاصله‌ای دور این روستا را به همگان معرفی می‌کند.

 (اواخر سال ۱۴۰۳)، در فهرست بهترین روستاهای گردشگری جهان توسط سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) ثبت شد. اصفهک این موفقیت خود را در رقابت با ۲۶۰ روستای جهان و ۸ روستای ایران به دست آورده است.

این روستا به‌خاطر تلاش‌های جامعه محلی برای بازسازی و احیای آن پس از زلزله شدید طبس در سال ۱۹۷۸ که باعث متروکه شدن روستا شد، شهرت جهانی یافته است. جوانان اصفهک در دهه‌های اخیر به ترمیم و حفظ معماری خشتی و سنتی آن اقدام کرده‌اند و با ایجاد اقامتگاه‌های بومگردی، فرهنگ زیست‌محیطی پایدار را نیز در منطقه ترویج داده‌اند.

نایبند؛ ماسوله کویر

در شمال غرب کویر لوت ایران، در دل بیابان‌های بی‌آب و علف و در مسیر شهرستان طبس به کرمان روستایی زیبا به نام نایبند در مکانی سرسبز و در ارتفاعات کوهی نه چندان بلند واقع شده است. این روستای باستانی و زیبا «نای بند» نام دارد.

بی‌شک «نای بند» یکی از منحصر به فردترین روستاهای ایران و چه بسا جهان است. روستایی که به لطف آب‌های معدنی گرم و سرد و قنات‌های فراوان، قرن‌هاست با زمین‌های سرسبز و نخلستان‌های زیبا در دل کویری بی‌انتها خودنمایی می‌کند.

وجود نخلستان‌، باغ‌ مرکبات و کشتزارهای گندم و جو باعث شده مردم منطقه در تمامی فصول سال مشغول به کشاورزی و باغداری ‌باشند. مورخان آغاز زندگی در روستای «نای بند» را بیش از هزار سال تخمین زده‌اند. کوچه‌های پیچ ‌درپیچ و باریک این روستا در کنار خانه‌های خشتی و معماری چند طبقه بناها وشکل مکعبی آن‌ها از ویژگی دیگر این روستای زیبا است.

یکی دیگر از مواردی که روستای نایبند را خاص و البته زیبا می‌کند معماری پلکانی و شیب تند آن است؛ مهمترین دلیلی که به ماسوله کویر معروف شده است، خانه‌های نایبند به صورت متراکم در کنار هم قرار گرفته‌اند و درست مثل ماسوله پشت‌بام هر خانه، حیاط خانه‌ای دیگر است. چنین روشی در ساخت خانه‌ها در این منطقه احتمالا شاهد دیگری بر آب‌وهوای فوق‌العاده‌ی روستا باشد.

از طرفی خیلی از کوچه‌های روستای نایبند توسط ساباط‌ها سرپوشیده شده‌اند. ساباط‌ها باعث سایه‌اندازی و خنک شدن کوچه‌ها شده و فضای مناسبی را برای گردهم آمدن اهالی فراهم می‌کند.

سرند بهشت گمشده کویر

سرند یکی دیگر از روستاهای هدف گردشگری خراسان جنوبی است که با اقلیمی کوهستانی و معتدل در ۹۰ کیلومتری طبس و ۶۰ کیلومتری دیهوک واقع شده است. در این روستا با آب و هوای چهار فصل عمده محصولات باغی زمینه پرورش دارند به طوریکه انواع سیب، گلابی و به، گیلاس، آلبالو، آلو، هلو، زردآلو، شلیل در آن تولید می‌شود.

کاشت برنج در این روستا در حدود ۱۰-۱۵ سال قبل انجام می‌شد که برنجی بسیار مرغوب و با کیفیت بنام دم سیاه هندی بود اما به دلیل کمبود زمین و خشکسالی‌های مداوم چشمه‌ها بسیار کم اب شد وهم اکنون به دلیل خشکسالی‌ها آب دهی چشمه‌ها و منابع آبی روستا کاهش پیدا کرده است که باعث شد برنج یا همان شالی که نیاز به اب زیادی داشت از چرخه کشاورزی کشاورزان روستای سرند حذف شود.

از جمله جاذبه‌های گردشگری اعم از تاریخی و طبیعی این روستا می‌توان به وجود آبشار، چشمه و سد تاریخی در پایین دست روستا، غار حمال و چاه زغال در کوه‌های اطراف اشاره کرد.

درخشش روستای مِلُوند در میان کوه‌های سر به فلک کشیده

روستای ملوند در ۷۰ کیلومتری شمال شهرستان طبس و۵۴ کیلومتری جنوب شرقی بخش دستگردان واقع شده است، این روستا دارای چشم‌اندازها و مناظر بسیار زیبای طبیعی همچون نگینی سرسبز در میان کوه‌های سر به فلک کشیده می‌درخشد.

روستای ملوند دارای سابقه تاریخی بسیار طولانی بوده وقدمت آن به عهد حکومت سلجوقیان بر می‌گردد. وجود مستحکمترین دژ فرقه اسماعیلیه در ارتفاعات جنوبی این روستا و نامگذاری مناطق مختلف این روستا با نام‌هایی همچون مغول دختر، عرب گریز، نقوا، هرکاره و غرشماری نشانه قدمت بسیار بالای حیات اجتماعی و سیاسی روستا است.

وجود سد سنگی و خاکی به شکل آبشار بر روی رودخانه فصلی این روستا و درخت نظر یافته و کهنسال قدیمی درشت بنه از دیگر جاذبه‌های روستای ملوند است از طرفی کوه‌های سربه فلک کشیده نقوامغول، دختر هرکاره، گل سرخی و آسیاب به صورت حلقه وار سرتاسر روستا را فرا گرفته وچشم اندازی بسیار زیبا و طبیعی را برای روستا به وجود آورده است.

همه ساله تعداد زیادی از زائران و مسافرانی که به عشق حضرت ثامن الحج از استان‌های اصفهان، یزد وشیراز رهسپار مشهد مقدس هستند پس از پشت سرگذاشتن کویر لوت برای رفع خستگی و لذت از وجود آب وهوای خنک لحظاتی را در این روستا توقف می‌کنند.

سال ۱۴۰۳ پرونده سه روستای افین، خور و چنشت تهیه و تدوین شده و در مسیر نامزدی روستاهای جهانی ایران قرار گرفته است.

بدون شک روستاها می‌توانند قلب گردشگری کشور و هر منطقه‌ای باشند، گردشگری در روستاها نه تنها اقتصاد را رونق می‌دهد، بلکه روح تازه‌ای به زندگی اهالی می‌بخشد.

روستاهای هدف گردشگری پتانسیل بالایی برای جذب گردشگران و توسعه پایدار دارند، اما برای بهره‌مندی از این پتانسیل، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت اصولی و همچنین توجه به حفظ فرهنگ و محیط زیست وجود دارد.

منبع ایرنا