مجید خسروآبادی سرپرست گروه «کانون کهربای تعزیه» که هر شب در باغ هنر خانه هنرمندان ایران به اجرای مراسم تعزیه می‌پردازند، به ارائه توضیحاتی درباره این مراسم پرداخت.

مجید خسروآبادی که این شب‌ها اجرای مجالس تعزیه‌خوانی را در باغ هنر خانه هنرمندان ایران برعهده دارد، درباره برنامه‌ریزی برای انجام این اجراها همزمان با دهه اول ماه محرم گفت: ما به مدت ۱۰ شب از ساعت ۲۱:۳۰ تا ۲۲:۴۵ در باغ هنر خانه هنرمندان ایران، به اجرای ۱۰ مجلس تعزیه خواهیم پرداخت که در هر شب داستان یکی از شهدای کربلا را روایت خواهیم کرد. گروه «کانون کهربای تعزیه» عهده‌دار این اجراها است و آن را بر مبنای نسخه میرعزا روی صحنه می‌برد که شاید درست‌ترین نسخه تعزیه‌خوانی است و به‌طور کامل مطبق بر مقتل است. تلاش کردیم اضافات تعزیه را حذف کنیم و فقط بخش‌هایی را که با واقعیت مطابقت دارد، اجرا کنیم. هم‌چنین تلاش کردیم زبان شعری این اجراها هم زبان ساده‌ای باشد که برای عموم مردم ارتباط با آن راحت‌تر انجام شود.

وی ادامه داد: بزرگ‌ترین مزیت تعزیه در قیاس با برخی هنرهای سنتی دیگر که امروز از بین رفته‌اند، مردمی بودن آن است. تعزیه را تا به امروز مردم حفظ کرده‌اند و هیچ حکومتی در این زمینه نقشی نداشته، تعزیه از زمان صفویه و قاجار بوده و تا به امروز هم به حیات خود ادامه داده است. تعزیه را همواره مردم اجرا کرده‌اند و هنری است که بی‌تکلف اجرا می‌شود. شما امروز به هر روستایی که بروید، چند نفر که صدای بهتری داشته باشند، لباس تعزیه تهیه می‌کنند و دور هم جمع می‌شوند تا تعزیه اجرا کنند.

بیشتربخوانید

• با مشهورترین تعزیه های ایران آشنا شوید

خسروآبادی افزود: یکی دیگر از دلایل اعجاز و ماندگاری «تعزیه» این است که در این هنر، هیچ چیزی تکلف ندارد و به نوعی یک هنر فی‌البداهه است که قانون خاصی هم ندارد. در جایی ما می‌خواهیم شط فرات را نشان دهیم، از یک تشت آب استفاده می‌کنیم و مخاطب هم با آن ارتباط برقرار می‌کند. در جایی شاید امکانات بیشتری داشته باشیم، بخشی از زمین را می‌کَنیم، آب می‌ریزیم و آن را تبدیل به فرات می‌کنیم. جایی با اسب اجرا می‌کنیم و جایی که امکانات در آنجا وجود نداشته باشد بدون اسب. در اجرای تعزیه هم می‌توانیم بهترین لباس‌ها را انتخاب کنیم و هم ساده‌ترین‌ها را. تعزیه می‌تواند با ساز یا بدون ساز اجرا شود. به دلیل همین بی‌تکلفی، مردمی و بی‌ریا بودن است که «تعزیه» تا به امروز ماندگار شده است. به هر روستا و دهی که سر بزنید، به سبک و سیاق خودشان یک گروه تعزیه دارند و این رمز اصلی ماندگاری این هنر است.

این هنرمند حوزه «تعزیه» درباره اجراهای مناسبتی و محدود شدن مجالس تعزیه به مناسبت‌های خاص هم گفت: در این زمینه باید توجه داشته باشیم که ما یک تعزیه‌خوانی داریم و یک شبیه‌خوانی که با یکدیگر متفاوت هستند. تعزیه، همان‌طور که از نامش معلوم است، ریشه در تعزیت و عزاداری دارد و مختص ماه محرم، ماه رمضان، ایام فاطمیه و همان مناسبت‌های خاصی است که به آن اشاره می‌شود. مجالسی هم که در این مناسب‌ها اجرا می‌شود یا به شهادت ائمه (ع) مربوط می‌شود یا شهادت اصحاب و یاران‌شان.

وی ادامه داد: ما مجالس شبیه‌خوانی هم داریم که متأسفانه این بخش مورد غفلت قرار گرفته است و حتی می‌توان گفت کم‌کم دارد از بین می‌رود. شاید امروز به اندازه انگشتان دو دست هم استادانی نداریم که به این بخش واقف باشند. اگر خدایی نکره برای استادان امروز اتفاقی بیفتد، شاید هنر شبیه‌خوانی به‌طور کامل از بین برود. مجالس شبیه‌خوانی الزاما به عزاداری مربوط نیست، مانند رستم و سهراب، سوگ سیاوش، قتل امیرکبیر و مواردی از این دست که برای همه آن‌ها ما مجالس شبیه‌خوانی داریم. ما حتی مجالس شبیه‌خوانی برای ایام شادی اهل‌بیت‌ (ع) داریم مانند مجلس شبیه‌خوانی غدیر خم و یا تولد امام حسین (ع) اما از آن‌جایی که مردم تعزیه را نگه داشته‌اند و بانیان مردمی هم بیشتر به تعزیه علاقه دارند، در ایام محرم و عزاداری بیشتر شاهد اجرای این هنر هستیم. بخش شبیه‌خوانی را واقعا حکومت‌ها باید حفظ کنند و باید در این زمینه دست بجنبانند چراکه متأسفانه داریم این هنر را از دست می‌دهیم.

خسروآبادی درباره ابعاد بین‌المللی هنر تعزیه گفت: امروز ۲۱ کشور از هنر تعزیه ما الگوبرداری کرده‌اند و اجرای تعزیه و شبیه‌خوانی را دنبال می‌کنند. همین هفته گذشته اولین سوگواره بین‌المللی شبیه‌خوانی را در تهران برگزار کردیم که گروه‌هایی از کشورهای عراق و نیجریه و برخی گروه‌ها از استان‌های داخلی خودمان در این رویداد حضور داشتند تا برای اولین بار شاهد اجرای بین‌المللی تعزیه باشیم. کشورهای دیگر هم از این هنر الگوبرداری کرده‌اند، کمااینکه خودمان هم مجالس شبیه‌خوانی دیر راهب و یا حضرت مسیح (ع) را داریم. مهم این است که اجرای تعزیه متولی و بانی می‌خواهد و حتی مجموعه‌ای مانند خانه هنرمندان ایران هم زمانی به فکر اجرای تعزیه می‌افتد که ایام عزاداری سیدالشهداست. این موضوع باید در میان مسئولان و سیاست‌گذاران جا بیفتد که توجه بیشتری به هنر شبیه‌خوانی هم داشته باشند.

منبع: فارس