کشف راز علت اصلی یکی از مرموزترین بیماری‌ها
«آلبرتو آسچریو» استاد اپیدمیولوژی در دانشگاه هاروارد علت اصلی یکی از مرموزترین بیماری‌ها را کشف کرده است.
در سال جاری «آلبرتو آسچریو» اپیدمیولوژیست ایتالیایی یکی از معما‌های بزرگ پزشکی را حل کرد. در ماه ژانویه سال جاری تیم او ثابت کرد که ویروس اپشتین بار که باعث مونونوکلئوز (همچنین به عنوان بیماری بوسیدن نیز شناخته شده است) می‌شود عامل اصلی مالتیپل اسکلروزیس (ام اس) یک اختلال مرموز است که در آن پوشش محافظ نورون‌ها از بین می‌رود.
در برخی از موارد بیماران که معمولا ابتلای‌شان به ام اس در دهه دوم یا سوم عمرشان تشخیص داده می‌شود ممکن است وضعیت‌شان تا حدی بدتر شود و برای صحبت کردن و راه رفتن دچار مشکل شوند. تاکنون سه میلیون نفری که در سراسر جهان مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس بودند نمی‌دانستند که محرک واقعی بیماری آنان چیست.
بیشتربخوانید
در سال ۲۰۰۰ میلادی تیم تحت هدایت «آسچریو» از دانشگاه هاروارد شروع به نظارت دقیق بر ۱۰ میلیون سرباز آمریکایی کرد. نتایج آنان نشان می‌دهد که خطر ابتلا به مالتیپل اسکلروزیس پس از آلوده شدن به ویروس بیماری بوسیدن ۳۲ برابر افزایش می‌یابد. آسچریو در گفتگو با نشریه اسپانیایی «ال پائیس» توضیح می‌دهد که چگونه ویروسی به اندازه اپشتین بار که ۹۴ درصد از جمعیت را مبتلا می‌کند مقصر بیماری نادری مانند‌ام اس است که تنها ۳۶ مورد در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر به ان مبتلا می‌شوند.
در ادامه پاسخ‌های او را خواهید خواند:
اگر به ویروس اپشتین بار آلوده نشده باشید خطر ابتلا به مالتیپل اسکلروزیس عملا صفر است. البته «جفری کوهن» ویروس‌شناس از موسسه ملی بهداشت ایالات متحده اعلام کرده که ترجیح می‌دهد در مورد واژه «علت» محتاط باشد و در مورد یک «پیش شرط ضروری» صحبت می‌کند. با این وجود، من این گونه فکر نمی‌کنم. این قدری متناقض است، زیرا نامیدن آن به عنوان یک عامل ضروری بدان معناست که در ۱۰۰ درصد مورد یک عامل علّی است و زمانی که می‌گویم علت بیماری است می‌گویم علت است این بدان معناست که عامل علّی ۹۹.۹ درصد است. کمی کم‌تر از صد درصد.
شاید بپرسید چگونه ممکن است چنین ویروس رایجی باعث ایجاد چنین بیماری نادری شود؟ خب، این یک استثنا نیست. این یک قاعده است. ویروس اپشتین بار باعث ایجاد لنفوم بورکیت (سرطان لنف) می‌شود که یک لنفوم نادر است و هم چنین باعث کارسینوم نازوفارنکس (سرطان سر و گردن) می‌شود که بسیار نادر است. بسیاری از ویروس‌ها گهگاه باعث بیماری‌های جدی می‌شوند.
برای روشن‌تر شدن موضوع به مثالی اشاره می‌کنم. پیش از آن که واکسنی وجود داشته باشد تقریبا همه کودکان به ویروس فلج اطفال مبتلا می‌شدند. از هر ۴۰۰ کودک یک کودک بر اثر فلج اطفال فلج شده بود، اما این موضوع در مورد ۳۹۹ کودک دیگر صدق نمی‌کرد. همواره یک استعداد ژنتیکی، عوامل محیطی، سایر عفونت‌ها یا مجموعه‌ای از عوامل وجود دارند. این همان چیزی است که در مورد کووید-۱۹ رخ می‌دهد: برخی افراد می‌میرند در حالی که برخی دیگر هیچ علامتی ندارند.
به گمان من هیچ علت دیگری به جز ویروس اپشتین بار برای مالتیپل اسکلروزیس وجود ندارد. ما تمام ویروس‌های شناخته شده را برای مطالعه خود بررسی کردیم و هیچ ویروس دیگری به عنوان نامزد احتمالی ظاهر نشد. در مالتیپل اسکلروزیس ویروس یک فرآیند التهابی پیچیده خود ایمنی را آغاز می‌کند.
در شرایط بسیار نادر این ممکن است بدون علت شناخته شده اتفاق بیفتد. ما نمی‌توانیم گزینه ویروس دیگری را رد کنیم. اما این موارد بسیار نادر خواهند بود. تقریبا همه افراد ویروس اپشتین بار را در بزاق خود دارند و به صورت دوره‌ای دوباره فعال می‌شود. اگر مردم را در خیابان متوقف کنیم و آنان را مورد آزمایش قرار دهیم ۲۰ درصد مثبت می‌شوند. با این وجود، ممکن است در حال حاضر تست‌تان منفی شود و در عرض دو هفته مثبت شوید. دفع ویروس متناوب است.
ویروس اپشتین بار می‌تواند در DNA انسان ادغام شود، اما در اکثر افراد DNA ویروس در فضایی شبیه یک گلوله کوچک در داخل سلول انسان باقی می‌ماند. هنگامی که سلول تولید مثل می‌کند به DNA انسان متصل می‌شود. با تقسیم شدن سلول انسان به دو قسمت ویروس نیز تکثیر می‌شود.
از لحاظ نظری می‌توان این را متصور شد که ویروس را از سلول‌های ما حذف کند. زمانی که سلول تکثیر می‌شود می‌توانیم تکثیر ویروس را مسدود کنیم. این که اگر ویروس از بین برود فرد مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس می‌تواند درمان شود هنوز موضوعی ناشناخته است.
ما ثابت کردیم که ویروس باعث بیماری می‌شود، اما دو جنبه وجود دارد: می‌تواند فقط باعث شروع بیماری شود یا هم چنین می‌تواند باعث پیشرفت آن شود. تقریبا مطمئن هستیم که اگر ویروس وجود داشته باشد به تحریک این پاسخ خود ایمنی ادامه خواهد داد. این امری محتمل است، اما قطعی نیست. هم چنین ممکن است حتی در صورت حذف ویروس این فرآیند ایمنی به خودی خود ادامه یابد.
ما هنوز جواب را نمی‌دانیم. اگر این وضعیت امکان‌پذیر باشد شگفت‌انگیز خواهد بود و من فکر می‌کنم این موضوعی است که باید مطالعه شود. به نظر من تنها راه شناخت امتحان درمان‌های ضد ویروسی است. برخی مطالعات در حال انجام وجود دارند مانند آزمایشی که با سلول‌های ایمنی که ویروس را می‌کشند انجام می‌شود سلول‌های T سیتوتوکسیک (یکی از گروه‌های سلول است که در پاسخ‌های ایمنی سلولی خاص در انسان و ارگانیسم‌های دیگر چند سلولی شرکت می‌کند؛ م.) مخصوص ویروس اپشتین بار. ما خود تلاش کردیم مطالعاتی را با یک ضد ویروس موثر در برابر ویروس انجام دهیم، اما راهکاری جادویی نداریم. دارویی نداریم که ویروس را برای همیشه از بین ببرد.
دارو‌هایی با فعالیت متوسط وجود دارد که تکثیر را کاهش می‌دهند، اما نمی‌دانیم که کافی هستند یا خیر. اگر مالتیپل اسکلروزیس ناشی از یک پاسخ ایمنی بسیار تهاجمی در برابر ویروس باشد یک واکسن می‌تواند آن پاسخ را به گونه‌ای تعدیل کند که تهاجمی کمتری داشته باشد. در حال حاضر، شرکت آمریکایی مدرنا یک واکسن آزمایشی علیه ویروس اپشتین بار دارد.
با این وجود، ما هنوز کاملا متوجه نشده‌ایم که نحوه رفتار ویروس در فرد مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس چگونه است. مجموعه تحقیقاتی در سال ۲۰۰۷ میلادی صورت گرفت که نشان داد ضایعات مالتیپل اسکلروزیس دارای سلول‌های آلوده به ویروس هستند ویروس دوباره فعال می‌شود، سیستم ایمنی به آن سلول‌ها حمله می‌کند و باعث تمام التهاب اطراف آن می‌شود و به میلین (غلاف نورون‌ها) آسیب می‌رساند.
نتایج بسیار قطعی به نظر می‌رسید، اما پس از آن آزمایشگاه‌های دیگر قادر به تکرار آن آزمایش نبودند. اخیرا مطالعات دشواری بر روی افرادی صورت گرفته که بر اثر مالتیپل اسکلروزیس فوت کرده اند. این پژوهش‌ها از طریق کالبد شکافی صورت گرفته‌اند. این بیماری‌ای است که برای چندین دهه ادامه دارد. بنابراین، ما در تلاش هستیم تا متوجه شویم روند التهابی چگونه با نگاه کردن به ۱۰ سال بعد شروع شد. کار آسانی نیست.
هیچ شواهد روشنی در این باره وجود ندارد که چه ویروس‌های دیگری در ایجاد بیماری‌های خود ایمنی نقش دارند. ویروس اپشتین بار احتمالا با افزایش خطر ابتلا به لوپوس اریتماتوز سیستمیک (یک بیماری خود ایمنی مزمن است که می‌تواند ارگان‌های متعددی به طور خاص پوست، مفاصل، خون، کلیه‌ها و سیستم عصبی مرکزی را در بدن درگیر کند؛ م.) مرتبط است. با این وجود، اکثر بیماری‌های خود ایمنی به دلیل ناشناخته در نظر گرفته می‌شوند. عفونت‌ها احتمالا نقش دارند، اما این به وضوح ثابت نشده است.
خطر ابتلا به مالتیپل اسکلروزیس در افراد سیگاری نسبت به افراد غیر سیگاری دو برابر است. سازوکار‌های این موضوع نامشخص هستند. التهاب ریه احتمالا می‌تواند با ویروس اپشتین بار تداخل داشته باشد. از میان عوامل تاثیرگذار در ابتلا به مالتیپل اسکلروزیس که می‌توان اصلاح کرد احتمالا مهم‌ترین عامل کمبود ویتامین د است. عامل دوم سیگار کشیدن است. چاقی دوران کودکی با کمبود ویتامین د مرتبط است. برخی افراد فکر می‌کنند که چاقی تاثیری دارد که مستقل از تاثیر ویتامین د است، اما من در این باره ۱۰۰ درصد مطمئن نیستم.
من هم اکنون در حال بررسی نقش داروها، رژیم غذایی و سبک زندگی در خطر ابتلا به بیماری پارکینسون هستم. در مورد پارکینسون، نتیجه اصلی این است که فعالیت بدنی اثر محافظتی دارد. در مورد رژیم غذایی نتایج جالبی داریم، اما سطح اطمینان آن قدر قوی نیست.
رژیم غذایی مدیترانه‌ای و فلاونوئید‌ها که اجزای آنتی اکسیدانی هستند با کاهش خطر ابتلا به پارکینسون مرتبط هستند. ثبات علیت پیچیده است. ما در حال مطالعه فاز اولیه پارکینسون هستیم و می‌بینیم که رژیم غذایی مدیترانه‌ای با دفعات کمتری از اولین علائم همراه است. منظور ما این نیست که ۹۰ درصد موارد با رژیم مدیترانه‌ای قابل پیشگیری است.
ما در مورد جلوگیری از ۱۰ تا ۱۵ درصد صحبت می‌کنیم. این امیدوار کننده است، زیرا بهترین چیزی است که بعد از فعالیت بدنی داریم، اما قرار نیست با رژیم غذایی از شر پارکینسون خلاص شویم. با این وجود، ما می‌توانیم با واکسن از شر مالتیپل اسکلروزیس خلاص شویم.
فرضیه اصلی در مورد علت پارکینسون وجود عوامل خطرزایی مانند قرار گرفتن در معرض آفت کش‌ها است. من فکر می‌کنم این موضوع تقریبا به طور قطع خطر پارکینسون را افزایش می‌دهد. با این وجود، این در مورد عامل تشدید کننده خطر است. اکثریت قریب به اتفاق افراد مبتلا به پارکینسون به میزان قابل توجهی در معرض آفت کش‌ها نیستند. من فکر می‌کنم که دلایل بسیار پیچیده هستند و عوامل موثر زیادی در آن دخیل هستند. ۱۰ یا ۱۵ درصد موارد جهش ژنتیکی هستند. در بقیه موارد دلایل مشخص نیستند.
مردان ۱.۵ برابر بیش از زنان در معرض خطر ابتلا به پارکینسون قرار دارند و ما هنوز علت آن را نمی‌دانیم. تفاوت در خطر بیماری بین مردان و زنان رایج است. مالتیپل اسکلروزیس در زنان شایع‌تر است. در بیش‌تر موارد علل مشخص نیست. البته هورمون‌ها می‌توانند تاثیرگذار باشند. با این وجود، هنوز درک روشنی از علت اصلی آن وجود ندارد.
منبع: فرارو
