۱۹ دی پارسال بود که رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی در نشست مشترک با سردار بردی محمدوف، معاون رئیس کابینه وزرای ترکمنستان در تهران با اشاره به این‌که یکی از پیشرفت‌های ایران دستیابی به دانش پهپاد و رتبه بالای کشور در این زمینه است، از جانب ایران اعلام آمادگی کرد که این دانش فنی را با هدف همکاری مشترک به ترکمنستان ارائه دهد.

در سمت مقابل نیز سردار بردی محمدوف، از همکاری با ایران در حوزه پهپاد‌ها استقبال کرد و از اعلام نیاز ترکمنستان در بخش کشاورزی به تجهیزات و هواپیما‌های بدون سرنشین خبرداد؛ موضوعی که به طور مستمر در رف و آمد هیات‌های دیپلماتیک دو کشور مورد بررسی است.

حالا، اما با سفری که رئیس جمهور جدید ترکمنستان به ایران دارد، به نظر می‌رسد فناوری پهپادی و انتقال دانش ساخت آن از ایران به ترکمنستان یکی از مسائلی باشد که پیرامون آن توافق یا حداقل بحث صورت می‌گیرد.

ترکمنستان در بخش کشاورزی نسبت به هواپیما‌های بدون سرنشین اعلام نیاز کرده بود

توافقی در زمینه پهپادهای ساخت وطن که درپی پایان یافتن تحریم تسلیحاتی کشورمان در ۲۷ مهر ۹۹ یکی از محورهای همکاری عشق آباد و تهران شد و ایران از زمان پایان یافتن این تحریم  قادر شد تا انواع تجهیزات و تسلیحات مورد نیاز خود را وارد کند و تسلیحات بومی خود را نیز به کشورهای همسایه خود و همچنین سایر دوستانش صادر کند تا از این راه درآمد ارزی نیز داشته باشد.

باوجود این فرصت بود که در راستای تقویت و توسعه همکاری‌های ‌مشترک دفاعی و نظامی ایران و کشورهای همسایه که از زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم بیش از پیش تقویت شده، کارخانه تولید پهپاد ابابیل ۲ بیست و هفتم اردیبهشت امسال با همت و تلاش متخصصان صنایع دفاعی  وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران با حضور سرلشکر باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران در تاجیکستان افتتاح شد.

لحظه افتتاح کارخانه تولید پهپاد ایرانی ابابیل ۲ در تاجیکستان 

اما دانش ساخت پهپاد که ایران امروز قادر است آن را در هر سطحی که بخواهد به سراسر جهان صادر کند، از یک زمزمه در سال‌های پیش از انقلاب شروع شد که این زمزمه‌ها با وقوع انقلاب اسلامی به اجرا نزدیک و نزدیک‌تر شد.

نیرو‌های مسلح کشورمان در سال‌های اول انقلاب قصد داشتند پهپاد شناسایی صدف را تولید کنند، اما به نتیجه نرسید تا این که خبر رسید جوانان انقلابی در جهاد دانشگاهی اصفهان کار را برای ساخت یک پهپاد شناسایی را آغاز کردند.

این موضوع موجب شد تا در سال ۱۳۶۴ فرماندهان سپاه پاسداران هم وارد کار شوند و با همکاری این جوانان اولین پهپاد ایرانی با نام تلاش ساخته شد و در نتیجه آن گردان رعد سپاه در جبهه‌ها برای عملیات‌های شناسایی کار خود را آغاز کرد.

نیروهای گردان رعد سپاه (اولین یگان پهپادی نیروهای مسلح که در زمان جنگ شکل گرفت)

تلاش، پهپادی ساده با سرعت ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت بود که با رادیو کنترل هدایت می‌شد و با کار مداوم بعد از مدتی، تلاش ۲ هم با سرعت ۱۴۰ کیلومتر بر ساعت، شعاع عملیاتی ۵ کیلومتر، سقف پروازی ۲۷۰۰ متر و مداومت پروازی ۴۵ دقیقه ساخته شد.

طراحی و ساخت تلاش نیز منجر شد تا در بازه زمانی بسیار کوتاه پهپاد مهاجر ساخته شود و این عامل به تشکیل صنایع هوایی قدس در سپاه پاسداران انجامید که بعد‌ها مرکزی برای ساخت پهپاد‌های پیشرفته در کشورمان شد.

ساخت پهپاد، اما در سپاه پاسداران متوقف نماند تا سایر نیرو‌های مسلح کشورمان، دستگاه‌های مختلف دولتی و مصارف غیرنظامی نیز از این تکنولوژی بی نظیر بی بهره نمانند.

مهاجر یک اولین عضو خانواده پهپاد‌های مهاجر در زمان جنگ تحمیلی

در واقع می‌توان گفت اگرچه پهپاد‌ها به عنوان وسیله‌ای نسبتا دائمی در زمان‌های جنگ ساخته شدند، اما پس از آن در مسیر جدید حرکت کردند و در حوزه‌های مختلفی مثل کشاورزی، مهندسی و نقشه برداری، خبرنگاری و عکاسی، صنعتی، پژوهش و علوم طبیعی، تبلیغات و تحویل مرسوله، هنری و البته تفریحی استفاده شدند.

در این مورد خاص، یعنی توافق برای صادرات پهپاد و انتقال دانش آن به ترکمنستان برای استفاده در مصارف کشاورزی، بخش پهپادی کشورمان از ۴۵۰ تا ۴۶۰ دستگاه پهپاد که رشد سه برابری را بر اساس آخرین آمار مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی نسبت به پارسال سپری کردند، بهره می‌برد.

۶ کاربرد در حوزه کشاورزی برای این پهپاد‌ها تعریف شده که از جمله آن‌ها می‌توان به بحث سمپاشی و محلول پاشی مزارع به عنوان متداول‌ترین استفاده از پهپاد‌ها نام برد.

نمونه‌ای از یک پهپاد سمپاش ایرانی

در کنار آن کاشت دانه‌ها کاربرد دیگری است که پهپاد‌های حوزه کشاورزی دارند و برای کاشت آن‌ها از همان مخزن سمپاشی استفاده می‌شود؛ به این صورت که کشاورزان با استفاده از پهپاد‌ها دانه‌هایی را که در مخزن آن‌ها تعبیه شده در زمین‌های کشاورزی می‌پاشند.

جلوگیری از سرمازدگی محصولات نیز کاربرد دیگری است که با استفاده از خروجی‌های مه پاشی که در پهپاد وجود دارد، بخار گرم را در فصل سرد بر فراز زمین‌های کشاورزی اسپری می‌کنند تا از یخ زدگی محصولات جلوگیری شود.

پایش محصول (یعنی استفاده از ابزار‌های اپتیکی پهپاد بتوان مززرعه را پایش و بررسی کرد)، نظارت بر آبیاری و آنالیز خاک و زمین نیز از کاربرد‌های مهم دیگر پهپاد‌های کشاورزی هستند.

کوادکوپتر (بالا) و هگزا کوپتر (پایین)

درحال حاضر تقریبا همه پهپاد‌های ساخت ایران می‌توانند سکو‌ها و محمول‌های اپتیکی را حمل کرده و این سه ماموریت پایانی را انجام دهند، اما در مورد سه ماموریت اول پهپاد‌های دیگری هستند که آن را انجام می‌دهند.

هم‌اکنون در حوزه کشاورزی از کواد کوپتر‌ها و هگزا کوپتر‌ها استفاده می‌شود که کار سمپاشی و دانه پاشی را انجام می‌دهند و شرکت‌های مختلف زیادی در این حوزه فعال هستند که هم پهپاد می‌سازند و هم خدمات ارائه می‌دهند؛   تاکنون ۶۵ نوع و مدل پهپاد کشاورزی توسط ۱۲ شرکت عرضه شده است.

در حوزه نظامی نیز در میان طیف گسترده پهپادهای تولیدی ایران چند پهپاد شاخص به چشم می آیند که قابلیت صادرات به کشورهای مختلف را دارند.

ماکت پهپاد ابابیل ۲ در دستان نیکلاس مادورو رئیس جمهور ونزوئلا

یکی از این پهپادهای خانواده مهاجر هستند که در شش نوع طراحی و ساخته شده و برای کاربری های مختلفی استفاده می شود که یکی از آن ها اجرای عملیات های شناسایی و بمباران اهداف مشخص شده است.

به جز پهپادهای خانواده مهاجر، پهپاد شاهد ۱۲۹، پهپاد صاعقه ۱۹۱، پهپاد شاهد ۱۲۱،پهپاد دریاپایه سیمرغ، یسیر، کرار، ابابیل ۳، فطرس و صادق از جمله پهپادهای نظامی ایرانی هستند که قابلیت صادرات دارند.

پیش از این در یک نمونه موفق صادراتی خط تولید پهپاد مهاجر ۲ اوایل دهه ۸۰ شمسی به ونزوئلا منتقل شده بود.

ترکمنستان در رژه سالگرد استقلال خود از پهپاد بایراکدار تی بی ۲ رونمایی کرد

باتوجه به عزم ترکمنستان برای خرید پهپاد مثل آنچه از ترکیه خرید لازم است تا با اتخاذ سیاست اول همسایگان در خصوص این کشور که اخیرا نیز قرارداد سوآپ گازی میان ایران و آن بسته شد، همانند تاجیکستان دیگر همسایه ایران، روند توسعه همکاری ها در زمینه انتقال دانش ساخت هواپیماهای بدون سرنشین را از تهران به عشق آباد سرعت بخشیم.