رونمایی از شهر زیر زمینی ارتش با ماموریت ویژه پهپادی را می‌توان یکی از تحولات مهم دفاعی چندین سال اخیر، نه فقط برای مجموعه ارتش جمهوری اسلامی ایران بلکه برای نیرو‌های مسلح کشورمان توصیف کرد. در رونمایی از این شهر زیر زمینی پهپادی، یک توانایی برای اولین بار به صورت خاص در کشور رویت شد که شامل توسعه موشک‌های کروز برای حمل و پرتاب از پرنده‌های بدون سرنشین بود. ایران تقریبا یکی از اولین کشور‌های جهان در این حوزه بوده و البته این حرکت نشانگر ادامه رقابت نزدیک ایران با غول‌های جهانی فعال در این حوزه است. اما قبل از پرداختن به جزییات، کمی به اهمیت کلی این مسئله بپردازیم.

از زمان عملیات طوفان صحرا در سال ۱۹۹۱ میلادی بحث موشک‌های کروز به صورت بسیار جدی در دستور کار بسیاری از کشور‌های صاحب فناوری در دنیا قرار گرفت. قابلیت پرواز در ارتفاع پایین و مخفی ماندن از دید سیستم‌های راداری و ناگهان ضربه به تاسیسات استراتژیک در عمق یک دشمن، این سلاح را به یک گزینه ایده آل برای صاحبان فناوری کرد. چه در بحث ضد کشتی و چه نقش حمله به اهداف زمینی، موشک‌های کروز جزو تسلیحات راهبردی بوده و حضور ان‌ها در زرادخانه هر نیروی نظامی یک وزنه بسیار سنگین محسوب می‌شود.

موشک کروز ایرانی "هویزه" با برد ۱۳۵۰ کیلومتر

برنامه موشک‌های کروز در کشور ما عمدتا در اطراف بحث گونه‌های ضد کشتی بوده و حداقل آنچه به صورت رسانه‌ای شده در عمده سال‌ها از آن مطلع بودیم، توسعه توان کروز بومی با ماموریت اصلی ضد شناور‌های سطحی بوده است. اما از چند سال پیش مشخص شد که بخش موشک‌های کروز حمله به اهداف زمینی نیز جزو برنامه‌های مهم در کشور ما بوده و البته بیشتر به صورت چراغ خاموش توسعه پیدا کرده است. نمونه‌هایی مثل سری هویزه و سومار از این نوع هستند که بحث حمله به اهداف زمینی در برد‌های بالای هزار کیلومتر را بر عهده دارند.

شلیک کروز از پهپاد؛ رقابت ایران با کشور‌های بزرگ ادامه دارد

در دنیای امروز و در حوزه بدون سرنشین ها، چندین بازیگر قدرتمند حضور دارند که در چند سال اخیر در دنیا توجهات زیادی را به خود جلب کردند. در بحث سیستم‌های پرتاب موشک‌های کروز می‌توان به انواع سامانه‌های میزبان از حامل‌های متحرک و ثابت زمینی تا انواع هواپیما و بالگرد تا کشتی‌ها و زیردریایی‌ها نام برد، ولی بحث حمل و پرتاب موشک کروز از هواپیما‌های بدون سرنشین، یک مسئله جدید و قابل توجه است که در ابتدا توسط برخی صنایع خاص در جهان شروع شده، اما مشخص شد ایران نیز در این زمینه حرف‌های بسیاری دارد.

طبق آنچه در خبر‌ها و تصاویر مربوط به این شهرپهپادی شاهد بودیم، در بحث موشک‌های کروز دو مدل از موشک‌های سری حیدر با نام‌های حیدر ۱ و حیدر ۲ رونمایی شدند که مدل حیدر ۱ روی پهپادی کمان ۲۲ دیده شده است. بر اساس اطلاعات منتشر شده، این موشک در حدود ۲۰۰ کیلومتر برد داشته و در زمان برخورد به هدف، سرعتی در حدود هزار کیلومتر بر ساعت دارد. بر اساس تصویر موجود در سر موشک حیدر ۱ شاهد وجود یک نوع جستجوگر اپتیکی هستیم که می‌تواند باعث شود این موشک علیه اهداف متحرک نیز به کار برود.

موشک کروز حیدر ۱ با سر جستجوگر اپتیکی در زیر بال پهپاد کمان ۲۲

یک نکته مهم اینکه پهپاد‌های کمان ۲۲ و فطرس مجهز به موشک کروز، اولین پهپاد‌های تک موتوره جهان مجهز به این کلاس از تسلیحات هستند. قبل از پرداختن به موشک حیدر ۲، باید به موشک دیگری اشاره کنیم که در کنار پهپاد فطرس دیده شده است. در بحث طراحی در بخش بالک‌های نصب شده در وسط بدنه شاهد طراحی متفاوتی هستیم و البته در سر جنگی نیز خبری از سیستم‌های اپتیک نیست و احتمالا موشک مورد نظر از هدایت راداری بهره می‌برد.

گزینه‌های حملات ضد کشتی یا حمله به اهداف ثابت زمینی از جمله گزینه‌هایی است که می‌توان به صورت کلی به این موشک نسبت داد. در بحث برد هم به نظر با سلاحی در همان کلاس برد ۲۰۰ الی ۳۰۰ کیلومتر مثل حیدر ۱ رو به رو هستیم. نکته مهم درباره این دو موشک اینکه بیشینه برد آنها، این موشک‌ها را از شعاع عملیاتی عمده سیستم‌های پدافندی شناخته شده در جهان خارج کرده و توانایی حملات " دورایستا" را به پهپاد‌های کمان ۲۲ و فطرس اعطاء می‌کند. این قابلیت یک توانایی حیاتی و بسیار مهم در میدان‌های نبرد امروزی به حساب می‌آید.

پهپاد فطرس و دو موشک کروز ناشناخته در شهر زیرزمینی ارتش.

اما به پهپاد کروز حیدر ۲ برسیم. سخنگوی ارتش در خصوص سلاح مذکور این گونه توضیح داده است: " پهپاد «حیدر ۲» نیز یک پهپاد کروز با برد چند صد کیلومتر است که توسط نیروی زمینی ارتش طراحی شده و می‌تواند مأموریت‌های ابلاغی را صد‌ها کیلومتر دورتر به انجام برساند. " بر اساس صحبت‌های این مقام نظامی و اطلاعات منتشر شده بعدی، این پرتابه برای شلیک از بالگرد‌های هوانیروز توسعه یافته و پرتاب از یک پلتفرم پروازی می‌تواند به برد موشک در مقایسه با مدلی که از زمین پرتاب می‌شود، اضافه کند.

پهپاد حیدر ۲

تصویری از رزمایش پهپادی ارتش در سال ۱۳۹۹ و پرتابه نصب شده برای بالگرد که احتمالا مدل حیدر ۲ باشد

این پهپاد با توجه به ظاهر خود احتمالا می‌تواند در نقش یک پهپاد انتحاری با قابلیت پرواز در ارتفاع پایین مثل یک موشک کروز وارد عمل شود و با توجه به تصویر منتشر شده از یک جستجو گر راداری بهره برده و به دلیل توسعه آن توسط نزاجا، به احتمال فراوان یک گزینه برای حمله به اهداف ثابت در عمق برای این نیرو است. در خصوص برد و سرعت این موشک اطلاعات رسمی وجود ندارد، ولی نگاهی به بحث ظاهری این موشک و این بایستی بتواند توسط یک بالگرد هوانیروز نیز حمل و پرتاب بشود - به عنوان مثال مدل ۲۱۴ ملقب به اصفهان - احتمالا برد این موشک را در محدود ۲۰۰ الی ۴۰۰ کیلومتر قرار می‌دهد که البته برای هوانیروز به صورت خاص و نزاجا به صورت کلی‌تر یک توانایی بسیار مهم و راهبردی محسوب می‌شود.

اضافه شدن این قابلیت به نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران یک افزایش قدرت بسیار بالا و قابل توجه است که مشخصا نزاجا را از یک نیرو با توان اثر گذاری در خطوط درگیری و نیرو‌های دشمن در نزدیکی خود، به نیرویی با توان اثرگذاری در عمق بدل می‌کند.

با این اوصاف، باید گفت جمهوری اسلامی ایران در حوزه تجهیز پرنده‌های بدون سرنشین خود طی یک دهه، از مهمات سبک منیاتوری به موشک‌های کروز چند صد کیلومتری رسیده و حتی موفق به نصب این تسلیحات روی پهپاد‌های تک موتوره نیز شده که این حرکت برای اولین بار در جهان صورت می‌گیرد و خود یک نشان بسیار مهم در حوزه توسعه توان پهپادی در کشور است. مسئله مهم دیگر، به دست آمدن توانایی حملات عمیق توسط نیروی زمینی ارتش کشورمان است که به صورت کلی یک تعریف جدید در قرن بیست و یکم محسوب می‌شود. بر اساس این تفکر، نیرو‌های زمینی باید بتوانند تا حد ممکن مستقل از قوای هوایی و موشکی، خود دارای توانایی حملات دقیق چه در بعد تاکتیکی و چه راهبردی باشند و مشخصا مجهز کردن نزاجا با موشک‌ها و پهپاد‌های دوربرد، در ادامه همین دکترین مهم و جدید صورت گرفته است.

منبع: مشرق