همزمان با سفر رئیس جمهور آمریکا به ژاپن در بحبوحه جنگ روسیه و اوکراین و افزایش تنش‌های بین المللی، صد‌ها نفر از مردم این کشور در اعتراض به حضور جو بایدن، دست به تظاهرات دزدند و خواستار توقف هرچه سریعتر جنگ و خروج نظامیان آمریکایی از کشورشان شدند.

بایدن در سفر خود به شرق آسیا با نخست‌وزیر ژاپن دیدار و اعلام کرد در صورت لزوم آمریکا برای حمایت از تایوان در برابر چین راه نظامی را پیش می‌گیرد. فومیو کیشیدا پس از دیدار با بایدن اعلام کرد توکیو و واشنگتن بر فعالیت‌های اخیر نیروی دریایی چین و همچنین تحرکات مربوط به رزمایش مشترک چین و روسیه نظارت خواهند داشت.  مقامات دو کشور در ارتباط با برنامه‌های ژاپن برای گسترش توانمندی‌های نظامی خود و همچنین رسیدن آن به سطحی برای واکنش نشان دادن به قدرت رو به رشد چین بحث و تبادل نظر کردند.

ژاپن، میدان جنگ آمریکا و روسیه

آنچه گروه‌های ضد جنگ در ژاپن را بیشتر نگران می‌کند، گسترش اتحاد نظامی با آمریکاست. معترضان معتقدند که ژاپن دیپلماسی واقعی خود را از دست داده و  نشست بایدن و کیشیدا اتحاد نظامی بین دو کشور را تقویت کرده و باعث افزایش تعداد پایگاه‌های نظامی آمریکایی در ژاپن و استقرار نیرو‌های دفاع از خود بیشتری در آنها خواهد شد.

ایتسنوری ایکدا، یکی از فعالان سیاسی  در این خصوص اعلام کرد: «دیپلماسی واقعی این است که فعالانه فکر کند تا برای جلوگیری از جنگ چه کاری باید انجام داد اما ژاپن از آمریکا پیروی می‌کند و به میدان جنگ تبدیل شده است. آمریکا هم از جنگ به عنوان دست آویزی برای افزایش استقرار نیرو‌ها و تسلیحات خود در خاک ژاپن استفاده می‌کند و ژاپن دیپلماسی خود را از دست داده و به آمریکا برای تصمیم‌ها خود وابسته است.»

معترضان می‌گویند که نشست سران کشور‌های عضو گروه «کوآد» از نظریه تهدید چین برای گسترش تسلیحات خود در کشور‌ها به بهانه مقابله با چین استفاده می‌کنند. مجموع هزینه‌های نظامی این چهار کشور (آمریکا، ژاپن، استرالیا و هند)  چندین برابر هزینه‌های نظامی چین است.

اما نظریه «تهدید چین» مبنای واقعی ندارد و در بهترین حالت صرفا یک ایده است. ژاپن و آمریکا به بهانه این نظریه، گزینه «اشتراک‌گذاری هسته‌ای» منجر به تنش‌های هسته‌ای در آسیا خواهد شد» را روی میز قرار داده اند.

موضوع مهم این است که اتحاد سران کوآد محکم و آهنین نیست و منافع آمریکا، ژاپن، هند و استرالیا کاملا همسو نیست. برای مثال موضع بی طرف هند درباره جنگ روسیه و اوکراین تغییر نکرده و معتقد است که تحرکات ناتو و کشور‌های غربی پس زمینه بروز این جنگ بود. هند همچنین تقویت اتحاد نظامی بین ژاپن و آمریکا را تهدیدی برای شرق آسیا دانست و آن را خطرناک توصیف کرد.

ماتسوهیرا یکی ازفعالان سیاسی دیگر که در تظاهرات توکیو حضور داشت، به حضور پایگاه‌های نظامیان آمریکایی در اوکیناوا اشاره کرد و گفت: «اوکیناوا به عنوان میدان جنگی تبدیل شده و ۷۰ درصد ازپایگاه‌های آمریکا در این منطقه متمرکز شده اند. در واقعا نه تنها اوکیناوا بلکه در توکیو نیز پایگاه‌های نظامیان آمریکایی وجود دارند با توجه به بحران اوکراین، درصورت وقوع جنگ ممکن است پایتخت مورد هدف قرار بگیرد.»

گروه‌های ضد جنگ در ژاپن معتقدند که اتحاد نظامی بین آمریکا و ژاپن میتواند توکیو را در موقعیت خطرناکی قرار دهد این چین نیست که قصد دارد جنگ را آغاز کند، بلکه آمریکا همیشه چین را به عنوان یک رقیب می‌بیند. در صورت وقوع جنگ، ژاپن می‌تواند به خط مقدم تبدیل شود.

گمانه زنی‌ها مبنی بر این است که با توجه به عملکرد فعلی دولت کیشیدا، ممکن است به زودی برای تسریع در استقرار نیرو‌های نظامی به بهانه تهدید‌ها خارجی و جنگ، در قانون اساسی ژاپن بازنگری شود.

مردم ژاپن خواستار تقویت نیرو‌های دفاعی، اما مخالف سلاح هسته‌ای

با بالا گرفتن جنگ اوکراین و روسیه و احتمال این که کشور‌های دیگر نیز برای ترسیم مجدد مرز‌های خود دست به جنگ نظامی بزنند، زنگ خطر‌ها را در ژاپن به صدا در آورد. نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد بسیاری از مردم ژاپن واقعاً خواستار بازنگری در سیاست‌های امنیتی و نظامی گذشته خود هستند. این در حالی است که پیش از این مردم ژاپن برای مدتی طولانی مخالف تقویت نیرو‌های دفاعی خود بودند.

مردم ژاپن برای این نگرانی خود دلیل خوبی هم دارند زیرا مناقشه مداوم ژاپن با پکن بر سر جزایر سنکاکو (که چین آن را دیائویو می‌خواند) یک نگرانی امنیتی طولانی مدت برای توکیو است. مردم ژاپن احتمال می‌دهند که در ادامه جنگ اوکراین، چین می‌تواند جزایر دریای چین شرقی، منطقه مورد مناقشه‌ای که ژاپن آن را مدیریت می‌کند را تصرف کند.

تهاجم به آب‌های سرزمینی ژاپن در دهه گذشته افزایش یافته است و نیرو‌های هوایی روسیه و چین هر دو ماموریت‌های تمرینی را در اطراف ژاپن انجام داده اند. اکثریت بزرگ در چندین نظرسنجی می‌گویند که نگران این هستند که تهاجم روسیه سابقه‌ای برای چگونگی حل و فصل اختلافات ارضی چین با ژاپن بر سر سنکاکو‌ها و تایوان ایجاد کند.

کیوکو هاتاکی یاما، استاد دانشکده مطالعات بین‌المللی و توسعه منطقه‌ای در دانشگاه نیگاتا در این باره گفت: «شوک اوکراین در حال تغییر معیار‌ها و عقاید ژاپن است. اما راه درازی در پیش است.»

با این حال عده زیادی از مردم ژاپن با وجود بحران اوکران، دیدگاه خود را درباره دستیابی به سلاح هسته‌ای تغییر نداده و بر خلاف مردم کره جنوبی که اکثریت از برنامه هسته‌ای داخلی و استقرار تسلیحات آمریکا در شبه جزیره حمایت می‌کنند، عمیقاً تمایلی به قرار دادن سلاح‌های هسته‌ای در خاک ژاپن ندارند.

در یک نظر سنجی که روزنامه یویوری برگزار کرد، حدود ۵۶ درصد از شرکت کنندگان در این نظر سنجی مخالف قرار دادن سلاح‌های هسته‌ای آمریکا در خاک ژاپن بودند و از حفظ سه اصل غیرهسته‌ای ژاپن حمایت کردند.

جنگ اوکراین همچنین دیدگاه عمومی در خصوص لزوم بازنگری در قانون اساسی را که امسال ۷۵ سالگی خود را جشن می‌گیرد، تغییر نداده است. در نظرسنجی کیودو نیوز که پیش از روز قانون اساسی انجام شد، افکار عمومی بر سر اینکه آیا بازنگری لازم است، مشابه دیدگاه‌های سال قبل، اختلاف نظر داشتند.

ارتش ژاپن از انحلال تا پنجمین قدرت نظامی جهان

ژاپن در سال ۱۹۴۵ و پس از شکست در جنگ جهانی دوم، خلع سلاح شد و ارتش آن ازبین رفت. اما یک ماه پس از آغاز جنگ کره در سال ۱۹۵۰ میلادی، نیرو‌های آمریکایی مستقر در ژاپن یک ارتش ۷۵ هزار نفری با سلاح‌های سبک را ایجاد کردند که «نیروی ذخیره پلیس» (NPR) نام گرفت. ارتش ژاپن با عنوان دقیق «نیرو‌های دفاع‌ از خود ژاپن» (JSDF) متشکل از نیرو‌های زمینی، دریایی و هوایی نیز در سال ۱۹۵۴ میلادی تاسیس شد؛ و پس از آن نظامیان آمریکایی در خاک این کشور مستقر شدند. نظامیان آمریکایی با هزینه دولت ژاپن به بهانه حفاظت از آن در مواقع ضروری در این کشور حضور دارند، اما در واقع این پایگاه‌ها مکشلات زیادی را برای مردم ژپن به وجود آورده و آنها خواستار اخراج آمریکایی‌ها از این کشور و جلوگیری از اسراف بودجه کشورشان هستند. این در حالی است که مقامات ژاپن معتقدند که در صورت  اخراج نظامیان آمریکا، باید بودجه بیشتری برای تاسیس ارتش و دفاع ازخود اختصاص دهند که این مقرون به صرفه نیست.

در دوران نخست‌وزیری شینزو آبه که بیش از هشت سال طول کشید، ژاپن بودجه نظامی خود را به طور قابل توجهی گسترش داد. آبه همچنین با چشم‌پوشی از ماده ۹ قانون اساسی، در سال ۲۰۱۵ این امکان را برای توکیو فراهم کرد تا در پروژه‌های دفاعی ایالات متحده و دیگر متحدان این کشور مشارکت کند. ژاپن در حال حاضر صاحب بیش از ۹۰۰ هواپیمای جنگی، ۴۸ ناوشکن از جمله هشت سامانه موشکی ایجس و ۲۰ زیردریایی است و در این بخش‌ها، بر انگلیس، آلمان و ایتالیا برتری دارد.

تهیه و تنظیم: فاطمه دخیلی