سیاوش آریا می‌گوید: خانه تاریخی نامدار به «حاج اسماعیل» که در زبان مردم کازرون از آن با نام خانه «حاج اسمال» یاد می‌شود با درخواست مالک برای خروج از ثبت ملی از دادگاه و پس از آن کوبیدن خانه و ساخت مجتمع و پاساژ به جای آن، درخطر ویرانی قرار گرفته است.

این خانه مربوط به اوایل دوره قاجاریه که در دو اشکوبه (طبقه) و سه بخش اندرونی، شاه نشین (تالار مرکزی) و بیرونی با مساحتی کمابیش هزار و ۸۵۰ متر مربع برپا شده است.

این خانه تاریخی با شماره ۳۳۴۵۸ در تاریخ ۱۴ شهریورماه ۱۴۰۰ خورشیدی به ثبت ملی رسیده است و هرگونه دخل و تصرف و تعرض به آن بر پایه قانون‌های میراث فرهنگی تخلف به شمار می‌آید و جرم است. با این همه، با نگاهی به سرگذشت خانه تاریخی حاج اسماعیل، داستان تکراری و همیشگی ویرانی بنا‌های تاریخی و فرهنگی را گوشزد می‌کند.

او گفت: از این بنای تاریخی فرهنگی، به عنوان بزرگ‌ترین خانه تاریخی کازرون یاد می‌شود و یکی از شاهکار‌های معماری ایرانی به شمار می‌آید.

کنشگر و پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس گفت: خانه تاریخی حاج اسماعیل یکی از شاهکار‌های معماری در بافت تاریخی شهرستان کازرون است که باید مسئولان میراث فرهنگی و مدیریت شهری و شهرداری در حفظ و پاسداری آن کوشا باشند و نگذارند یادمان‌های نیاکانی و تکرار ناپذیر گذشتگان که به ثبت ملی نیز رسیده است از صفحه روزگار پاک شود.

او گفت: اهمیت خانه تاریخی حاج اسماعیل از دو جهت تاریخی و معماری است؛ از دید تاریخی پیشینه این عمارت که به دوران پیش از ناصرالدین شاه و مربوط به دهه‌های نخستین قاجار است بسیار دارای اهمیت است.

آریا گفت: از دید معماری نیز کارشناسان معتقدند که این عمارت از نظر مساحت بزرگ با دارا بودن هزار و ۴۰۰ متر زیربنا در دو اشکوبه و همچنین دارا بودن ایوان خانه مرکزی و اتاق‌های پیرامونی فراوان به خوبی توانسته کاربری حاکمیتی خود در بافت تاریخی کازرون را نشان دهد.

به گفته او، این بنا به دلیل دارا بودن ۳ بخش اندرونی، ایوان خانه مرکزی و بیرونی در میان خانه‌های تاریخی کازرون منحصربه فرد به شمار می‌رود.

کنشگر و پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس گفت: همچنین در سال‌های گذشته برخی از افراد ناشناس در‌های چوبی و تاریخی این خانه ملی را ربوده بودند که در خبرگزاری‌ها بازتاب داشته است. از سویی، خبر نابودی و تبدیل این بنای ملی ارزشمند به آپارتمان در سال‌های گذشته بازتابی در رسانه‌ها داشته است.

خانه حاج اسماعیل در کوی بازار کازرون جای دارد و یکی از یگانه‌ترین بنا‌های تاریخی شهر کازرون است.