سلاح‌های لیزری گونه‌ای از تسلیحات مدرن هستند که برای تخریب اهداف مورد نظر از لیزر استفاده می‌کنند. این نوع از تسلیحات برای اولین بار در دهه ۷۰ میلادی طراحی و ساخته شدند.

کاربرد این سلاح‌ها نابودی موشک‌ها، گلوله‌های توپ و خمپاره در حال پرواز اعلام شده. حتی در برخی کشورها، سلاح‌های لیزری هوابرد نیز آزمایش‌های موفقیت‌آمیزی داشته‌اند و حتی سیستم‌های لیزری فضایی برای نابودی ماهواره‌ها یا موشک‌های بالستیک نیز پیشنهاد شده‌اند.

سلاح‌های لیزری در مقایسه با سلاح‌های متعارف مزایا و در عین حال معایبی هم دارند که باعث شده تا کاربرد عملیاتی آن‌ها دشوار باشد. سلاح‌های لیزری به چندین گروه شامل لیزر‌های حالت جامد، شیمیایی و الکترون آزاد تقسیم می‌شوند.

نخستین جرقه‌های طراحی و ساخت این سلاح‌ها به اواخر دهه ۶۰ میلادی و نیروی هوایی آمریکا باز می‌گردد که این نیرو می‌خواست یک سامانه پدافند هوایی طراحی کرده و بسازد. نیروهای زمینی و دریایی آمریکا نیز چنین قصدی را در دهه ۷۰ میلادی داشتند. البته این تلاش‌ها هیچ‌گاه به مرحله محصول نرسید و همه در مرحله پایانی آزمایش باقی ماندند. 

سلاح لیزری هوابرد که در داخل یک بوئینگ ۷۴۷ قرار داشت برای نیروی هوایی آمریکا ساخته شد

این پایان تلاش‌ها نبود و در دهه ۸۰ میلادی با روی کار آمدن دولت رونالد ریگان در آمریکا، ساخت سلاح‌های لیزری با کاربرد دفاعی و هجومی بیشتر شد. پیش‌نمونه‌هایی هم مانند هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ تولید شدند،  اما این پروژ‌‌ه‌ها به علت هزینه‌های بسیار در سال  ۲۰۱۱ در دوران رابرت گیتس وزیر دفاع اسبق آمریکا لغو شدند. البته پروژه‌های مشابه دیگری در سال‌های پس از آن نیز طراحی و اجرا شده است.

برییف آ-۶۰ یک لیزر گازی دی‌اکسیدکربن ساخت روس‌هاست که به‌صورت آزمایشی بر روی یک هواپیمای ایلیوشین-۷۶ نصب شد

اتحاد جماهیر شوروی سابق که پس از پایان جنگ جهانی دوم در دوران جنگ سرد با آمریکا بود هم بیکار ننشست. آن‌ها همزمان با فعالیت‌های یانکی‌ها در دهه ۸۰ میلادی و برای مقابله با موشک‌های کروز آمریکایی جهت تولید سیستم‌های دفاع هوایی کوتاه برد لیزری سرمایه‌گذاری زیادی انجام دادند. هدف از طراحی این سامانه دفاع از پایگاه‌های هوایی اعلام شده بود. پس از تولید این سامانه از آن به شکل محدود استفاده شد شد، اما پس از فروپاشی شوروی این طرح‌ها به ظاهر متوقف شدند. البته روس‌ها دو نوع سلاح دیگر هم در این زمینه طراحی و کرده است.

آیا ایران به فناوری سلاح لیزری دست پیداکرده است؟

فناوری طراحی و ساخت سلاح‌های لیزری بسیار پیچیده و منحصر به فرد است. به نحوی که تاکنون فقط ۶ کشور در دنیا به این فناوری دست پیداکرده‌اند. صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران نیز جزو همین کشورهاست که سلاح‌های لیزری را برای دفاع هوایی کوتاه‌برد و همچنین دفاع از تاسیسات حساس و حیاتی طراحی و ساخته است.

چندین سال بود که گفته می‌شد ایران به فناوری سلاح‌های لیزری دست پیداکرده اما، نخستین‌بار معاون سابق وزیر دفاع و رئیس شرکت صاایران اول شهریور ۹۸ آن را رسانه‌ای کرد.

امیر شاهرخ شهرام گفت: استفاده از لیزر در سامانه‌های توپخانه‌ای با دو هدف صورت می‌گیرد که می‌تواند به افزایش حجم آتش، تحرک و دقت کمک کند. یکی از جا‌هایی که ما از لیزر الان هم استفاده می‌کنیم، برای آماده‌سازی سامانه‌های توپخانه‌ای و روانه‌سازی توپ و رادار است تا سامانه بتواند هدف را با دقت بالا ردگیری کرده و مورد اصابت قرار دهد.

به گفته رئیس سابق سازمان صاایران، «صنایع دفاعی کشورمان در موضوع کُشندگی دستاورد‌های خوبی داشته که همه آن‌ها تولید داخل هستند، برای مثال در دنیا متداول است که پرنده‌های رادارگریز خود را از لایه‌های کامپوزیتی می‌سازند تا هم رادارگریز باشد، هم سبک باشد و هم به تداوم پروازی آن در هوا کمک کند. این بدنه کامپوزیتی در برابر لیزر‌های پرتوان آسیب‌پذیر است و ما با استفاده از این لیزر‌ها که در اختیار داریم می‌توانیم آن‌ها را منهدم کنیم.»

دوسال پس از آن، جانشین نیروی پدافند هوایی ارتش در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود،  اساسا بحث لیزر هم در حوزه درگیری و انهدام و هم در حوزه ارتباطات لیزری و در بسیاری از حوزه‌های دیگری یکی از موضوعاتی است که بخش‌های مختلف در حال کار بر روی آن هستند.

بیشتر بخوانید

• سامانه موشکی جوشن امسال عملیاتی می‌شود/ ورود پدافند هوایی ارتش به دانش‌های جدید همچون لیزر، کوانتوم و دسترسی به فضا/ تمام سامانه‌های پدافند هوایی ارتش در زمان جنگ قره باغ در شمال غرب مستقر بود

به گفته امیر سرتیپ الهامی، وزارت دفاع با سرمایه گذاری در حوزه لیزر زیرساخت‌های آن را ارتقا داده و هم شرکت‌های دانش بنیان و دانشگاه‌های پیشرفته کشورمان نیز در حال کار در این حوزه هستند. نوع همکاری ما با وزارت دفاع نه فقط در حوزه لیزر بلکه در همه حوزه‌ها به این شکل است که ما یک نیاز را احساس می‌کنیم و می‌گوییم که امروز پدافند هوایی برای دفاع در مقابل یک نوع تهدید باید صاحب یک فناوری باشد. این توانمندی به دست نمی‌آید جز اینکه ما آن تکنولوژی را داشته باشیم.

سخنان این دو مقام ارشد دفاعی کشورمان نشان از دستیبابی به فناوری سلاح‌های لیزری دارد. همه این سخنان دیروز با انتشار تصاویری از سلاح لیزری ساتب به طور جدی مطرح شد.

سلاح لیزری ایران چه ویژگی‌هایی دارد؟

دیروز سامانه سلاح لیزری ایرانی ساتب رسانه‌ای شد. این سامانه در صنایع دفاعی کشورمان طراحی و ساخته شده و ماموریت‌های آن عبارتند از؛ حفاظت و حراست از اماکن حساس و حیاتی کشور.

استفاده از این سامانه‌ و نمونه‌های مشابه مزایایی هم دارد. مزیت کار با چنین سامانه‌ای این است که در مقابله با اهداف متخاصم مانند پهپاد‌ها و موشک‌های کروز متخاصم سرعت بالایی دارد. در این سلاح‌ها، اشعه لیزر در مقابل هدف مورد نظر با سرعت نور حرکت کرده و تا زمانی که جریان انرژی وجود داشته باشد به شلیک ادامه می‌دهد. 

همان طور که در سخنان فرماندهان و مقامات نظامی کشورمان هم گفته شد؛ سلاح‌های لیزری در سازمان رزم یگان‌های پدافندی کشورمان برای مقابله با اهداف متخاصم قرار گرفته‌اند.