به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان کرمانشاه- در کتاب "منم تیمور جهانشاه" اثر امیر تیمور گورکانی از قول تیمور لنگ چنین آمده است: در ۹۰ کیلومتری شهر "قره میسین" (کرمانشاه فعلی) شهری زیبا در کنار کوهپایه‌ای عظیم بود به‌نام کرند که استادکاران ماهری داشت. من در آنجا ماندم، اسبانم را نعل‌بندی کردم، توسط استادکاران خنجر و شمشیر زیادی ساخته شد که آن‌ها را خریدیم، من فتح عراق را مدیون صنعتگران این شهر می‌دانم.
دانش بومی ساخت ساز و سلاح در شهرستان باستانی کرند غرب، سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر انتقال داده شده تا اکنون در انزوا و ناشناسی، محجور مانده و با بی‌توجهی مدیران میراث فرهنگی استان، از یاد‌ها برود. در غرفه‌های نامناسب، بدون امکانات بهداشتی و در شرایطی بسیار ناگوار، با زحمت بسیار آثاری در خور توجه و ارزشمند، به دست اساتید آهنگر ساخته شده و به جهت نبود امکانات صادرات رسمی و قانونی و با مشکلات عدیده پستی، همچنان آرزوی ارزآوری، اشتغال زایی و معرفی میراث باستانی استان کرمانشاه از نظر‌ها دور می‌ماند.
قطع شدن سهمیه بیمه نیز داغی فزون بر دل صنعتگران و اساتید این رشته است. اکنون به‌جای بررسی امکان معرفی محصولات ساخت دست این بزرگان به همگان، نداشتن حق بیمه و مکان مناسب برای فعالیت و فروش محصولات، دغدغه اصلی بیشتر صنعتگران و فعالان در این حوزه است.
در این خصوص با استاد ماشاءالله روزپور، استاد برجسته آهنگری، یونس جانی، نماینده صنعتگران شهرستان کرند غرب و علی یاری مدیر کل میراث فرهنگی شهرستان دالاهو به گفت‌وگو پرداخته‌ایم.
ماشاءالله روزپور، ۵۷ سال سن دارد. سال ۱۳۶۴ در رشته علوم نظری مدرک دیپلم خود را دریافت کرده است. آهنگری پیشه پدران اوست. وی یکی از برجسته‌ترین آهنگران شهرستان کرند غرب است و اکنون بیش از ۴۰ سال است که با پُتک و کوره به آفرینش آثاری خارق‌العاده و تحسین برانگیز مشغول است.
مواد اولیه در صنعت آهنگری و چاقو سازی
روزپور می‌گوید: مواد اولیه کار طبیعی و یا مناسب کلکسیون، شاخ گوزن است که تهیه آن با محدودیت‌هایی از طرف سازمان محیط زیست روبه‌رو است.
هر شاخ حدود ۳ میلیون تومان قیمت دارد و ۴ یا ۵ دسته چاقو را با آن می‌توان ساخت. از فنر ضایعاتی هم استفاده می‌کنیم که هر کدام حدود یکسال ماده اولیه‌مان را تامین می‌کنند. فیبر هم یکی دیگر از مواد اولیه است که به‌کار می‌بریم. قیمت محصولات هم بین ۵۰۰ هزار تا ۴ میلیون تومان است.
کالا‌های تولید شده در آهنگری
آهنگری مادر تمام مشاغل است. از سوزن ته‌گرد، قفل و کلید، تمام لوازم فلزی منزل تا قطعات خودرو و هواپیما، تمام ابزار فلزی را در همین فضای کوچک می‌توانیم بسازیم. بعضی از این ابزار کمیاب هستند و یا با هزینه بسیار وارد کشور می‌شوند مانند ابراز دقیق جراحی، سوزن برای تزریق یک صدم سی‌سی که در کاشت مو، تزریقات زیبایی و ... استفاده می‌شود، سوزن‌های تزریق انسولین، چاقو‌های جراحی و تمام محصولات فلزی دیگر را در همین فضا و با همین امکانات، با بهترین کیفیت ممکن ساخته‌ایم. حتی در حوزه امنیت ملی و اسلحه سازی توانایی‌اش را داریم که خودمان همه چیز بسازیم. اما متاسفانه اقبال در این زمینه بسیار کم است.
تقدیم قفل و کلید رمزدار به رهبر انقلاب
قفل رمز دار قدمتی طولانی در این منطقه دارد و تاریخچه‌اش به بیش از ۲۰۰ سال پیش مربوط می‌شود. سال ۹۶ که نمایشگاه متالوژی و آهنگری برگزار شد، در جمع آهنگران برتر محضر رهبری دعوت شدیم و به جهت عرض خیر مقدم، کلید رمزداری خدمت ایشان تقدیم کردم. با توجه به علاقه‌ای که به رهبری دارم روی این کلید عبارتی نوشتم و زمانی که کلید بر نام مقام معظم رهبری قرار می‌گرفت، قفل باز می‌شد.
مشکلات آهنگران در کرند غرب/ آهنگری وجهه اجتماعی ندارد/ معضل بیکاری با آهنگری قابل حل است
مدت‌هاست رهبری سال‌ها را بر اساس تولید و اقتصاد و کارآفرینی نام‌گذاری می‌کنند و این اهمیت حوزه کارآفرینی و تولید را نشان می‌دهد. اما حمایتی برای گسترش تولید وجود ندارد و دلال‌ها و واسطه‌ها بیشترین سود را دریافت می‌کنند.
اگر به تمام پتانسیل‌های آهنگری توجه کنیم، در حوزه کارآفرینی و اشتغال زایی و امنیت ملی و بسیاری موارد دیگر می‌توانیم پیشرفت قابل توجهی داشته باشیم. اکنون پیشه آهنگری به دلیل عدم معرفی درست و به رسمیت شناخته نشدن، وجهه اجتماعی خوبی ندارد. اگر فضای مناسبی برای آموزش و تعلیم و تمهیداتی برای صادرات رسمی در نظر گرفته شود، درآمد قابل قبولی برای فعالان حوزه صنایع دستی ایجاد می‌شود و معضل بیکاری کاهش می‌یابد.
یونس جانی، اولین استاندارد چاقو ایران را تدوین کرده. مدیر کنترل کیفی چاقو ایران و نماینده صنعتگران شهرستان کرند غرب است؛
مجوز و نحوه فعالیت
به گفته جانی، همه کسانی‌که اینجا مشغول به‌کارند پروانه تولید انفرادی و کارگاهی دارند. کسانی‌که دو شغله هستند کارت شناسایی دارند که نشان می‌دهد در کنار آهنگری کار دیگری هم دارند. از نظر قانونی، پروانه تولید انفرادی و پروانه تولید کارگاهی باید با مجوز اصناف برابری کند، اما در عمل اینطور نیست. همین حالا اگر کسی از صنعتگران شکایت کند، یک جریمه هم برای نداشتن مجوز کسب باید بپردازند.
مشکلات بی توجهی به صادرات رسمی/ ممنوعیت‌های پستی رفع شود، بازار داخلی را می‌توانیم پوشش دهیم
اکنون هر آنچه در شهرستان تولید می‌کنیم باید همین‌جا بفروشیم، چون حق ارسال نداریم. پس تولیدکنندگان انبوه در بازار شهرستان کالای‌شان را می‌فروشند و در مواردی هم فروش اینترنتی داریم. چاقو جزء اقلام تیز و بُرنده و از ممنوعات پستی است. ارسال با وسیله نقلیه هم تنها برای موارد خاص و سفارشی صرفه اقتصادی دارد.
فقط مجوز ارسال چاقو با طول زیر ۳۰ سانتی‌متر را داریم که کارد آشپزخانه محسوب می‌شود و اگر طول کالا بیشتر از این اندازه باشد، توقیف خواهد شد. اگر طول چاقو زیر ۳۰ سانتی‌متر باشد، اما کارایی دیگری داشته باشد هم ارسال آن ممنوع است.
نماینده صنعتگران شهرستان کرند غرب بازار داخلی را بسیار مهم می‌داند.به گفته او صادرات رسمی شهر به شهر و داخل کشور هم نداریم چه برسد به صادرات بین‌المللی که باید در کانال قانونی انجام شود. البته با توجه به جمعیت بالای کشور ایران به نسبت کشور‌های اروپایی، پوشش دادن بازار داخلی از اهمیت بیشتری برخوردار است و صادرات داخلی صنایع دستی در اولویت است.
نداشتن معیار و استاندارد رسمی و عدم ابلاغ آن
دامنه کار چاقو سازی بسیار وسیع است و برای هر کاری باید استاندارد خاصی را مد نظر قرار داد، اما در حال حاضر استاندارد خاصی برای محصولات وجود ندارد.
در انجمن کاترا برای تست چاقو از نظر عمر، تیزی و درجه سختی که با معیار کمی قابل اندازه‌گیری است دستگاه پیشرفته‌ای وجود دارد و با توجه به برشی که چاقو در دستگاه اندازه‌گیری ایجاد می‌کند رنج مشخصی در هر ویژگی به آن تعلق می‌گیرد که بر اساس نوع استفاده و کارایی چاقو طبقه‌بندی شده است.
موانع قانونی و نداشتن تخصص، سد راه تدوین استاندارد در چاقو سازی/ استاندراد سازی بازی اسمی و اداری است
نداشتن تخصص مهم‌ترین مشکل در تدوین استاندارد است؛ فرد متخصصی در این حوزه وجود ندارد که استاندارد آن را تنظیم کند. تا آنجا که چاقو کار دست را برای دریافت نشان ملی استاندارد فرستاده‌ام، اما برگشت خورده، چون گمان کرده‌اند که کار دست نیست و ماشینی است. علم و تجربه طراحی استاندارد مناسب توسط استاد کاران وجود دارد، اما به دلیل وجود موانع قانونی و نداشتن تخصص فعالان این عرصه تا کنون تدوین نشده است.
سال ۹۳ با توجه به استاندارد‌های مطرح در کارخانه‌های بزرگ چاقوسازی در جهان، به کمک اساتید خبره و ماهر و با مطالعه دقیق و علمی، استاندارد مشخص برای چاقو سازی طراحی و تنظیم کردیم که با دخالت میراث فرهنگی و با معیار کارد آشپزخانه بسیار سطحش پایین آمد و دیگر قابل قبول نبود. در واقع استاندارد سازی از طرف اداره میراث فرهنگی، یک بازی اداری و اسمی است.
شاخص‌هایی که در استاندارد بررسی می‌شود
کاربرد، اندازه، طول، وزن، تیزی و شکل چاقو‌ها با هم متفاوت است. میزان تیزی، شکل و فرم لبه‌های چاقو از دو طرف که با توجه به کاربرد چاقو تشخیص داده می‌شود، توسط دستگاه لیرزگونیومتر قابل اندازه‌گیری است.
این دستگاه با استفاده از لیزر لبه دقیق چاقو را تشخیص داده و برای لبه هر طرف یک عدد تعیین می‌کند که باید در دو طرف برابر باشد. برای تعیین عمر تقریبی چاقو هم آن را در آب نمک هم می‌گذارند و با توجه به میزان خوردگی که در آن ایجاد می‌شود به‌صورت تقریبی طول عمر چاقو را محاسبه می‌کنند.
در مورد یک کارد ساده آشپزخانه به‌صورت تخصصی و علمی می‌توان بسیار صحبت کرد چه برسد به چاقو‌های تخصصی و ضامن‌دار که انواعش در دنیا وجود دارد.
موانع اصلی تولید انبوه و صادرات
به گفته جانی نماینده صنعتگران شهرستان کرند غرب امکان ارسال کالا به‌وسیله پست را نداریم و صنایع دستی‌مان جزء ممنوعات پستی محسوب می‌شوند در حالی‌که سایت های فروش کالا انواع چاقو ۶۰ سانتی متری را برای فروش دارد و کاملا رسمی سفارش گرفته و محصولاتش را می‌فروشد، چون سیستم پستی مخصوص به خودشان را دارند و محدودیت پستی برایشان وجود ندارد. در اداره پست ممکن است کالا را بردارند و آن را عودت ندهند.
بدهی دولت، مشکل بیمه را لاینحل کرده است/ به ازای هر ۱۰ نفر ریزش، یک نفر بیمه می‌شود
در حال حاضر ۵۶ استادکار فعال داریم که در شهرستان مکانی برای آهنگری دارند و ۳۸۰ نفر استادکار هم داریم که مکان مناسبی برای فعالیت ندارند.
تا سال ۱۳۹۳، ۳۰۰ نفر بیمه داشتند، اما به‌خاطر بدهی دولت به سازمان بیمه، روند ریزشی بیمه تا آنجا ادامه یافت که اکنون ۱۰ نفر مجموعا باقی ماندند که هنوز بیمه دارند؛ اداره بیمه می‌گوید به ازای هر ۱۰ نفر ریزش، یک نفر بیمه می‌شود. یعنی اگر این ۱۰ نفر بیمه‌شان قطع شود، یک نفر بیمه خواهد شد.
گلایه‌مند از بدعهدی مسئولان
سازمان میراث فرهنگی قرار بود یک بازارچه برای فروش محصولات احداث کند، که این کار را نکردند.
سال ۹۶ از مهندس بازوند، استاندار وقت قول گرفتم که به‌بهانه خسارت ناشی از زلزله ۴۵ میلیون تومان به هر صنعت‌گر، وام با سود کم بدهند که با این کمک غرفه‌های جدیدی برای استادکاران ساخته شود.
استاندار وقت نامه‌ای مبنی بر تخصیص ۲ ونیم میلیارد تومان از محل مدیریت بحران صادر کرد که تا ۴ ماه پیش باید این اعتبار جذب می‌شد که این اتفاق نیفتاد. با توجه به میزان تورم، در صورتی هم که این اعتبار جذب می‌شد نه هزینه تملک زمین برای ایجاد غرفه‌ها را می‌توانستیم با آن بپردازیم و نه کارایی دیگری داشت.
کار‌ها را به تعاونی موکول کردند و گفتند باید در قالب تعاونی پولی جمع‌آوری کرده و زمین را خودتان تملک کنید و بعد ما برای شما ۳۰ غرفه می‌سازیم در حالی‌که ما ۱۰۰ صنعت‌گر داریم. حتی "حسین ویسی" معاون صنایع دستی هم در مصاحبه‌ای گفت ۳۰ غرفه می‌سازیم، اما در صورت محقق شدن هم باید پرسید صنعتگران چطور این مورد را سامان‌دهی کنند؟ و چگونه این تعداد غرفه را بین خودشان تقسیم کنند؟ این را فقط برای از سر باز کردن مطرح کردند.
برای اعطای وام کرونای ۴ میلیون تومانی که هزینه بسیار ناچیزی است، باید اعضا را در سایت کارا ثبت نام می‌کردند که پس از شناسایی، صنعتگران امکان دریافت وام را داشته باشند. چندین ماه پی‌گیر این مورد بودیم که انجام نشد حالا غرفه می‌سازند؟
ساختن غرفه را فراموش کنند، یک سایت فروش صنایع دستی برای استان طراحی کنند. غرفه نمی‌خواهیم، بازار فروش اینترنتی را دریابند! به‌صورت درصدی سود خودشان را هم بردارند که تلفن اداره‌شان به‌دلیل بدهی قطع نباشد.
آهنگری و ساخت ساز‌های سنتی میراث این سرزمین است/ هنرمندان و اساتید افتخار ما هستند
علی یاری، مدیر کل میراث فرهنگی شهرستان دالاهو می‌گوید شهرستان دالاهو در دی ماه سال ۱۳۹۹ به‌عنوان شهر ملی تنبور برگزیده شده است. ساخت ساز‌های سنتی از قدیم در شهرستان‌های دالاهو، کرند غرب و گهواره وجود داشته و عمده فعالیت صنایع دستی در این شهرستان‌ها، در دو حوزه ساز‌های سنتی، آهنگری و چاقوسازی است و در این منطقه نزدیک به ۶۰ کارگاه صنایع دستی ساخت چاقو و ساز‌های سنتی داریم.
هنرمندان شاخصی هم در این شهرستان داریم که باعث افتخار هستند؛ از جمله استاد علی اکبر مرادی، معلم، مقام‌دان، مقام‌خوان، آهنگساز و خواننده برجسته و نوازنده صاحب سبک تنبور که متولد روستای "بان‌زلان" از توابع شهرستان دالاهو است. استاد اسدالله فرمایی هم یکی از چیره‌دست‌ترین و ماهرترین سازندگان تنبور به‌حساب می‌آید که در شهرستان گهواره متولد شده است و آثار وی در موزه‌های سراسر دنیا از جمله در سن‌پترزبورگ در معرض دید مردم قرار داده شده است.
در حوزه آهنگری و چاقوسازی هم اساتید برجسته و صاحب‌نامی در این منطقه فعالیت دارند. استاد ماشاءالله روزپور از جمله کسانی است که سال‌های متمادی آثارش موفق به دریافت نشان ملی شده‌اند و در حوزه آهنگری و چاقوسازی بسیار خبره و ماهر است.
وضعیت صادرات صنایع دستی شهرستان
تامین نیاز داخلی اولویت شهرستان است؛ بیشتر تولیدات آهنگری ما برای تامین نیاز داخلی است. کارگاه‌هایی در سطح شهرستان کرند غرب داریم، که بازاریابی هم انجام می‌دهند و محصولاتشان را صادر می‌کنند. مسافران و راننده‌هایی که از کشور عراق می‌آیند هم جزء مشتریان این محصولات هستند، اما به‌طور رسمی صادرات محصولات آهنگری و چاقوسازی نداریم.
در واقع به‌صورت رسمی و شناسنامه‌دار یک نفر فروشگاهی در هرسین و کرمانشاه دارد و محصولات صنایع دستی استان که شامل ساز و چاقو هم می‌شود را جمع‌آوری کرده و از طریق مسیر‌های قانونی محصولات را صادر می‌کند.
حدود ۵۰ نفر به‌صورت مستقیم و از طریق فروشندگان و دلال‌ها، نزدیک به یک هزار نفر به‌صورت غیر مستقیم در این حوزه مشغول به‌کارند.
ارائه تسهیلات به صنعتگران
سالانه از منابع ملی و استانی تسهیلاتی در اختیار صنعتگران قرار می‌دهیم برای نمونه در بحث اشتغال روستایی که در سال ۹۷ و ۹۸ انجام شد، نزدیک به ۲ و نیم میلیارد تومان تسهیلات تجهیز کارگاه در قالب ۱۰۵ کارگاه به صنعتگران دالاهو دادیم؛ که به هر کارگاهی حدود ۲۰ میلیون تومان تسهیلات با بهره حدود ۵ درصد و به‌صورت درازمدت با پرداخت تقریبا ۵ ساله تعلق گرفت.
ثبت ملی و جغرافیایی آهنگری و چاقوسازی/ قدمت چاقوی دالاهو و زنجان!
چاقو زنجان ثبت ملی شده است؛ پس چاقو مختص زنجان است و شهر دیگری نمی‌تواند این را به نام خودش ثبت کند. اما موقعیت جغرافیایی را می‌شود ثبت کرد. سال ۹۵ چاقوی کرند غرب ثبت جغرافیایی شده است.
به گفته مدیر کل میراث فرهنگی شهرستان دالاهو در گذشته صنعتگران را برای دریافت بیمه معرفی می‌کردیم. از سال ۹۳ سازمان تامین اجتماعی به دلیل بار مالی و تخصیص نیافتن سهمیه بیمه از سوی دولت، بیمه صنعتگران را قطع کرد و از آن سال بیمه‌ها ریزشی بوده است.
یاری می گوید به‌طوری‌که تعداد بیمه‌شدگان از ۱۵۰ نفر به ۷۰ نفر رسیده است و بسیاری با توجه به مشکلات مالی امکان پرداخت هزینه را نداشتند و چون سهمیه دولتی قطع شده است، بسیاری دیگر بیمه ندارند.
گزارش از: طاهره پرتوی
