به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، چشم انداز تجارت خارجی خراسان رضوی به دلیل روابط متقابل پایدار با همسایگان، زیرساخت‌های مناسب مرزی و همچنین جایگاه کانونی در کریدور‌های بازرگانی و ترانزیت بین‌المللی و حتی بین قاره‌ای روشن و امیدآفرین است.

چنین ظرفیت بی‌بدیل و افق درخشانی برای خراسان رضوی در حالی که سیزدهمین دولت جمهوری اسلامی ایران "راهبرد نگاه به شرق و کشور‌های همسایه" را جایگزین محوریت متمرکز بر روابط با غرب کرده همزمان با تحرک بیشتر دستگاه دیپلماسی کشور در حوزه تجارت خارجی و همچنین حضور موفق ایران در نشست‌های منطقه‌ای، برنامه‌ریزی درازمدت برای توسعه بازرگانی بین‌المللی این استان را از هر زمان دیگری ضروری‌تر نموده و نتایج آن را موفق‌تر نشان می‌دهد.

رشد مبادلات تجاری خراسان رضوی با کشور‌های همسایه و منطقه مانند تاجیکستان و همچنین حصول موفقیت در رفع موانع مزمن فراروی بازرگانی با ترکمنستان به عنوان یکی از دروازه‌های ورود به بازار وسیع آسیای مرکزی، ظرف همین مدت کوتاه ۱۰۰ روزه از آغاز فعالیت دولت سیزدهم از مصادیق عملی و واقعیت‌های دلگرم‌کننده برای حرکت سریع و البته مبتنی بر برنامه به منظور توسعه تجارت خارجی خراسان رضوی است.

خراسان رضوی از سمت شمال و شمال شرق ۵۳۱ کیلومتر مرز مشترک با جمهوری ترکمنستان و از سمت شرق ۳۰۲ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان دارد.

وجود پنج گمرک خراسان رضوی در پایانه‌های مرزی لطف‌آباد شهرستان درگز، سرخس، باجگیران شهرستان قوچان، دوغارون شهرستان تایباد و نیز گمرک مشهد، وجود ۲ بازارچه مرزی فعال در مناطق مرزی تایباد با افغانستان و باجگیران در مرز ترکمنستان زیرساخت‌های ارزشمندی برای این استان در پیگیری برنامه توسعه تجارت بین‌المللی هستند.

صنعت ترانزیت نه تنها موجب توسعه اشتغالزایی و زیرساخت‌هایی همچون جاده و خدمات عمومی در محیط‌های جغرافیایی مرتبط با ترانزیت در داخل کشور می‌شود بلکه با ایجاد ارتباط فرامرزی تجاری به رونق تولید در صحنه بین الملل و استحکام روابط اقتصادی و به تبع آن روابط سیاسی کشور‌ها کمک می‌کند هر چند هم اکنون در راه تحقق ترانزیت ایده آل در کشور و به ویژه خراسان رضوی چالش‌هایی پیش روی فعالان این حوزه قرار دارد.

بخشنامه‌ها امنیت ترانزیت در ایران را به خطر انداخته است

حمد فرخی مدیر یکی از شرکت‌های حمل و نقل بین المللی خراسان رضوی در تشریح مشکلات حوزه تجارت خارجی در خراسان رضوی گفت: در بخش ترانزیت ایران، قوانین و بخشنامه‌هایی داریم که از نظر ما برای حفظ امنیت است، اما طرف‌های تجاری آن را مایه سلب امنیت تجارت خود می‌دانند.

وی گفت: بار ترانزیتی در دنیا مطابق قوانین بین المللی بعد از مهر و موم نباید باز شود، اما ما به عناوین مختلف این کار را انجام می‌دهیم و نهادی مانند گمرک به همراه تعزیرات حکومتی و سایر نیرو‌های حکومتی در امر ترانزیت خلل ایجاد می‌کنند.

فرخی گفت: این نوع رفتار باعث می‌شود بازرگانان و ترانزیت کار‌ها به سراغ مسیر امنی بروند که مهر و موم بارشان در آن مسیر باز نشود از این رو اگر قوانین حمل و نقل کالا را با شرایط ایده آل تجارت خارجی همراه نکنیم انگیزه برای ترانزیت کالا از خاک ایران کمرنگ خواهد شد.

این فعال حوزه حمل و نقل بین المللی گفت: همه دولت‌ها به دنبال حمل کالا از مسیر خودشان هستند لذا در بُعد ترانزیت، رقبای توانمندی در منطقه داریم.

فرخی گفت: وقتی با این فرایند‌ها مسیر ترانزیت را به مسیر پرخطر تبدیل می‌کنیم بخشی از مشتریان را از مسیر ایران فراری می‌دهیم.

وی گفت: گرو‌هایی که برای ترانزیت از خاک ایران می‌مانند کسانی هستند که راه‌های دیگر را بلد نیستند و یا شرکت‌ها و افرادی هستند که از اعتبار مالی شرکت‌های ایرانی بهره می‌برند، چون در مسیر، پرداخت‌ها به شرکت‌های حمل ونقلی غیرنقدی است و نتیجه آن می‌شود که مدام امکانات شرکت‌های حمل ونقل ایرانی بدون هزینه و یا به صورت نسیه در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد.

این فعال حوزه حمل و نقل بین المللی گفت: با وجود مسیر‌های ترانزیت جایگزین در کشور‌های همسایه، امروز در شرایطی هستیم که اگر کسی مجبور نباشد مسیر ایران را برای ترانزیت خود انتخاب نمی‌کند و اگر به مسیر تجاری خود امنیت و سهولت در دسترسی بدهیم و هزینه را برای مشتریان کاهش دهیم علاوه بر کنارزدن رقبا، می‌توان ارز قابل توجهی وارد کشور کرد و امنیت و اشتغال داخلی را تامین نمود.

افغانستان و مرز ۱۰۰ ساله دوغارون

تغییر حکومت در افغانستان فارغ از تبعات سیاسی همچنان افغانستان را در جایگاه نخست تجاری با ایران حفظ کرده است به طوری که در حال حاضر قیمت اقلام اساسی همچون سوخت در این کشور تحت تاثیر روند صادرات کالا از ایران است.

میراجان سلیمان‌خیل رئیس اتاق مشترک بازرگانی هرات و خراسان رضوی گفت: طی ماه گذشته افزایش واردات سوخت از ایران، قیمت بنزین و گازوئیل را در هرات، کابل و سایر شهر‌های افغانستان کاهش داد.

وی گفت: در حال حاضر روزانه هزار تن بنزین معادل حدود ۴۰ تانکر و ۶۰ تانکر گازوئیل از مرز‌های میلک، میل ۷۸ و دوغارون به افغانستان صادر می‌شود که این رقم ماهانه به ۲ هزار و ۵۰۰ تانکر سوخت در آبان ماه رسیده است.

گذرگاه رسمی دوغارون در نقطه صفر مرزی ایران و افغانستان، ۱۸ کیلومتری جنوب شرقی شهر تایباد و ۲۵۵ کیلومتری مشهد قرار دارد، این پایانه مرزی نقش ممتازی در تجارت خارجی ایران با افغانستان ایفا می‌کند.

مرتضی اشرفی معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان رضوی گفت: افغانستان در حوزه صادرات شریک نخست تجاری و در بخش واردات نیز دهمین کشور شریک وارداتی این استان به شمار می‌رود.

وی گفت: گمرک مرزی دوغارون با قدمتی ۱۰۰ ساله یکی از پنج گمرک فعال اقتصادی کشور است که در حال حاضر صدور ۶۰ درصد کالا‌های ایران به مقصد افغانستان و بازار‌های هدف آن از طریق گذرگاه زمینی دوغارون این استان انجام می‌شود.

اشرفی گفت: سهم مرز دوغارون به لحاظ صادرات انواع کالا به افغانستان نسبت به سایر گمرک‌های خراسان رضوی ۴۴ درصد و به لحاظ وزنی ۲۱ درصد است.

معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان رضوی گمرک دوغارون را دارنده رتبه دوم گمرک‌های استان از نظر خروج کالا دانست و گفت: پایانه مرزی دوغارون همجوار با افغانستان در بین پایانه‌های مرزی ایران رتبه پنجم صادرات از معابر زمینی، رتبه سوم ترانزیت خروجی و رتبه اول تردد مسافری و ناوگان حمل و نقل عمومی را دارد.

اشرفی گفت: از ابتدای امسال تا پایان آبان ماه افزون بر ۲ هزار و ۷۸۹ تن انواع کالا به ارزش هزار و ۱۲۵ میلیون دلار از ایران به افغانستان صادر شده که سهم استان خراسان رضوی از این رقم ۳۰ درصد بوده است.

فرصت سه برابر شدن تبادلات تجاری با افغانستان از بین رفت

با این حال چالش‌های پیش رو در خصوص توسعه این پایانه مرزی گوناگون است. در این رابطه جلیل رحیمی جهان آبادی نماینده تایباد، تربت‌جام، صالح‌آباد و باخرز در مجلس شورای اسلامی گفت: اگر پارسال در زمان مقرری که موضوع منطقه آزاد دوغارون مطرح شد ایجاد این منطقه به تصویب نهایی می‌رسید اکنون میزان تبادلات ایران با افغانستان رشد ۲ تا سه برابری یافته بود.

وی گفت: هم اکنون میزان تبادلات اقتصادی ایران با افغانستان، سه میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار است، اما اگر در زمان مقرر منطقه آزاد دوغارون مصوب می‌شد با رشد میزان تبادلات تجاری ایران با افغانستان روبه رو بودیم.

جهان آبادی گفت: افغانستان کشوری با ۳۰ میلیون جمعیت دارای اشتراکات فرهنگی، مذهبی و زبانی با ماست و اقتصادش به واردات و تبادل کالا‌های مختلف وابسته است و منطقه آزاد دوغارون می‌تواند محلی برای واردات کالاهایی، چون خشکبار و سنگ‌های قیمتی و زینتی افغانستان به کشورمان باشد تا پس از فراوری به کشور‌های حاشیه خلیج فارس و اروپا صادر شود.

عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی گفت: در مقابل اگر منطقه آزاد دوغارون فعال بود کالا‌های مورد نیاز افغانستان بدون عوارض و مسایل گمرکی به این کشور صادر می‌شد، زیرا کالا می‌توانست به صورت مستقیم از دبی وارد منطقه آزاد شده و بدون عوارض وارد افغانستان شود که برای مردم آن کشور کالا‌ها ارزان‌تر تمام می‌شد و در نتیجه آن‌ها ترجیح می‌دادند کالا‌های مورد نیاز خود را از ایران تهیه کنند، اما متاسفانه رشد ۲ تا سه برابری تبادلات تجاری ما با افغانستان در این چهار سال مغفول ماند و فرصت‌ها از دست رفت.

وی گفت: یش‌بینی ما این است که در صورت منطقه آزاد شدن روزانه افزون بر هزار دستگاه کامیون از این مرز تردد کنند و آمار به سه برابر رقم فعلی برسد و دستیابی به این عدد، به تصویب و تایید منطقه آزاد شدن دوغارون و نیز سرعت انجام کار پس از تصویب لایحه بستگی دارد و ما آمادگی داریم که به محض نهایی شدن این طرح از سوی شورای نگهبان، کار را از طریق جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و داخلی آغاز کنیم.

رشد ۱۰۰ درصدی صادرات ریلی از مرز سرخس

راه آهن خراسان هم از موقعیت ژئواکونومیک استان بی بهره نبوده است، پیش از بحران شیوع ویروس کرونا سالانه حدود ۴.۵ میلیون تن کالا در حوزه ریلی خراسان رضوی جابه‌جا می‌شد که حدود ۴۰ درصد آن مربوط به حمل و نقل داخلی بود.

با توجه به اتصال خط آهن جمهوری اسلامی ایران به آسیای میانه از طریق خراسان رضوی و قرار گرفتن این استان در مسیر دالان‌های بین‌المللی ۶۰ درصد حمل و نقل سالانه ریلی کالای این استان در حوزه برون مرزی و در بخش ترانزیت، واردات و صادرات صورت می‌گیرد.

بیش از ۹۰ درصد صادرات ریلی ایران به ترکمنستان و دیگر کشور‌های آسیای مرکزی از مرز ریلی سرخس انجام می‌شود که به واسطه کاهش محدودیت‌های کرونایی این تجارت در حال افزایش است.

مصطفی نصیری مدیرکل راه‌آهن خراسان گفت: حجم صادرات کالا از مرز ریلی سرخس در شمال خراسان رضوی به ترکمنستان و دیگر کشور‌های آسیای مرکزی ظرف هشت ماه گذشته امسال به میزان ۱۰۲ درصد نسبت به مدت مشابه پارسال افزایش یافت.

وی گفت:۷۵۱ هزار تن محموله صادراتی با ۱۱ هزار و ۹۰۰ دستگاه واگن باری قطار ظرف این مدت از طریق پایانه مرزی سرخس به مقصد کشور‌های آسیای میانه بارگیری و صادر شد.

نصیری گفت: خراسان رضوی رتبه نخست صادرات ریلی ایران را به خود اختصاص داده و ۹۳ درصد از مجموع صادرات ریلی کشور از طریق گذرگاه مرزی سرخس انجام می‌شود.

مدیرکل راه‌آهن خراسان گفت:بیشترین کالای صادراتی از مرز سرخس را سیمان با ۳۳ درصد مجموع کالا‌ها تشکیل می‌دهد که مقصد عمده این صادرات کشور ازبکستان با سهم ۴۳ درصد و سپس ترکمنستان با سهم ۳۸ درصد بوده است.

وی گفت: تداوم خدمت به مشتریان ریلی در ایام تعطیل، ارائه تخفیف‌های متنوع برای کالا‌های صادراتی و برگزاری نشست‌های چندجانبه با مدیران واحد‌های تولیدی و صنعتی از دیگر اقدامات راه‌آهن خراسان به منظور حمایت از تولید ملی و افزایش چشمگیر کالا‌های صادراتی ظرف امسال بوده است.

افزایش ترددتجاری در سرخس به موازات افزایش ساعات کاری مرز

البته تردد تجاری در مرز جاده‌ای سرخس نیز با وجود محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا در حال رونق است و نکته جالب، تاثیر پذیری افزایش ساعات کاری در این مرز است.

محمد رضا رجبی مقدم  فرماندار سرخس در تشریح روند افزایش ساعات کاری در پایانه مرزی سرخس گفت:طبق توافق دوجانبه بین ایران و ترکمنستان ساعات کاری در پایانه مرزی سرخس از ساعت ۷:۳۰ تا ۱۶ تعیین شده که در مقایسه با مدت مشابه پارسال دست کم یک ساعت افزایش داشته و به تبع آن افزایش تبادلات مرزی بین ۲ کشوراز این پایانه مرزی فزونی یافته است.

وی گفت: در حال حاضر روزانه به طور متوسط بار بیش از ۱۱۰ دستگاه کامیون در مرز سرخس تخلیه شده و با کشنده‌های ترکمنستانی به مقاصد صادراتی و ترانزیتی خود ادامه مسیر می‌دهد.

مدیر پایانه مرزی سرخس نیز گفت: طی آبان ماه روزانه به طور متوسط بار ۱۱۳ دستگاه کامیون در مرز تخلیه و به کشنده‌های ترکمنستانی متصل می‌شد که این رقم در مهر ماه به طور متوسط روزانه ۱۰۳ دستگاه بود.

محمد مهدی رضایی افزود: طبق شیوه نامه‌های مرزی ثابت بین ۲ کشور ایران و ترکمنستان، فعالیت مرز در نیمه دوم هر سال حدود یک ساعت کمتر از نیمه اول بود که در آبان ماه با توافق دوجانبه، این روند به نفع افزایش ساعات کاری تغییر کرد و با همین افزایش یک ساعته میزان تردد‌های تجاری در مرز ۱۰ درصد افزایش یافت.

مدیر پایانه مرزی سرخس هدف از هماهنگی‌ها برای افزایش ساعات کاری مرز را افزایش صادرات عنوان کرد و گفت: طی آبان ماه امسال ۳۵ درصد از تردد‌های مرزی مربوط به صادرات کالا و بقیه ترانزیتی بود حال آن که میزان صادرات طی مهرماه حدود ۲۵ درصد از مجموع تردد‌ها بود.

رضایی افزود: در حال حاضر هیچ گونه خواب کامیون در این پایانه مرزی نداریم و معمولا کامیون‌هایی که روزانه به سرخس می‌رسند تا ساعت ۲۰ در منطقه ویژه اقتصادی سرخس پذیرش شده و برخی اقدامات اداری در مرز را طی این مدت انجام می‌دهند.

وی ادامه داد: با زیرساخت‌های ایجاد شده کامیون‌هایی که روز قبل پذیرش شده اند، روز بعد بدون معطلی، کار تخلیه بار را در پایانه مرزی انجام می‌دهند و در عمل معطل نخواهند شد.

مرز ریلی و زمینی لطف آباد

گذرگاه مرزی ریلی و جاده‌ای "لطف‌آباد" شهرستان درگز در ۹۰ کیلومتری جنوب عشق آباد پایتخت ترکمنستان قرار دارد و فاصله این پایانه مرزی با شهر درگز در شمال خراسان رضوی ۲۲ کیلومتر است.

در حال حاضر حمل کالای جاده‌ای به ترکمنستان در مرز زمینی لطف آباد از طریق انتقال بار به کامیون‌های ترکمنستان انجام می‌شود و روزانه کالای حدود ۱۱۰ دستگاه کامیون به صورت ترانشیپمنت به ترکمنستان صادر می‌شود.

بر اساس اعلام مسئولان محلی و شرکت‌های حمل ونقل در حال حاضر مذاکراتی در سطوح مختلف بین ۲ کشور برای رفع موانع و محدودتی‌های به جا مانده از زمان کرونا در جریان است و جای امیدواری دارد مذاکرات به زودی منجر به رفع مشکلات موجود و افزایش سطح تجارت در این منطقه شود.


حمل ونقل ریلی از مرز لطف آباد مشمول تخفیف شد

بخش ریلی در زمینه توافقات دو جانبه توفیق بیشتری داشته است، اکنون شبکه ریلی ایران به شهرستان مرزی درگز متصل نیست و صادرکنندگان باید کالای خود را همانند صادرات مرسوم جاده‌ای به پایانه مرزی لطف آباد منتقل کنند، اما از آنجایی که این پایانه دارای خطوط ریلی متصل به شبکه راه آهن ترکمنستان است، می‌توان واگن‌های باری این کشور را در گمرک لطف آباد بارگیری کرد.

تفاهمنامه همکاری‌های مشترک ریلی در چارچوب مذاکرات وزیران راه و شهرسازی ایران و امور خارجه ترکمنستان به عنوان روسای کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ۲ کشور پنجم آبان ماه توسط سید میعاد صالحی مدیرعامل شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و آزاد آتامرادوف رییس آژانس راه‌آهن ترکمنستان امضا شد.

مصطفی نصیری مدیر کل راه آهن خراسان گفت: از سرگیری دوباره فعالیت مرز ریلی لطف آباد-آرتیق بین ایران و ترکمنستان از جمله نتایج حاصله از توافقات دوجانبه بوده است و به همین منظور صادرات ریلی کالای تجاری از این مرز توسط راه آهن مشمول تخفیف شد.

نصیری گفت: در حال حاضر تجار و بازرگانان می‌توانند برای صادرات کالا از طریق امتداد خط آهن مرزی ترکمنستان در گمرک لطف آباد، کالای خود را به این کشور و دیگر کشور‌های آسیای مرکزی انتقال دهند.

وی گفت:با توجه به فاصله مرز ریلی سرخس با مرز لطف آباد، صادرات کالا از لطف آباد به برخی مقاصد در ترکمنستان با مسافت کمتری صورت می‌گیرد که یک مزیت برای این پایانه مرزی درمقایسه با سرخس به شمار می‌رود.

پیشتر نیز فرمانداری درگز از امکان صادرات کالا از طریق مرز لطف آباد این شهرستان با خطوط ریلی ترکمنستان به این کشور و سایر کشور‌های آسیای مرکزی خبر داده بود.

مرز زمینی باجگیران در قوچان هم مرز با ترکمنستان به عنوان مرزی دیپلماتیک مطرح است و تجارت اندکی از آن صورت می‌گیرد و ظاهرا ترکمنستان تمایلی به فعال سازی تجاری این مرز ندارد.

آمار‌ها از رشد ترانزیت در کوتاه مدت خبر می‌دهد

ابراهیم نصری مدیر راهداری و حمل و نقل جاده‌ای خراسان رضوی گفت: تردد ناوگان ترانزیت ورودی و خروجی در این استان در نیمه نخست امسال در مقایسه با مدت مشابه پارسال به ترتیب ۸۶۳ و ۱۷۴ درصد افزایش داشته است.

نصری گفت: تردد ناوگان حامل بار ترانزیت ورودی به استان در ۶ ماهه نخست پارسال هزار و ۱۵۹ دستگاه بود که این رقم در نیمه نخست امسال به ۱۱ هزار و ۱۶۵ دستگاه رسیده و نشانگر رشدی ۸۶۳ درصدی است.

وی گفت: طی نیمه نخست پارسال ۱۰ هزار و ۶۷۹ دستگاه کامیون حامل بار ترانزیت خروجی نیز در این اداره ثبت شده است که این تعداد در ۶ ماهه نخست امسال با ۱۷۴ درصد رشد به ۲۹ هزار و ۲۵۰ دستگاه رسیده است.

مدیر کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای خراسان رضوی گفت: در بازه زمانی یاد شده تردد ناوگان حامل کالای صادراتی و وارداتی از پایانه‌های مرزی استان نیز به ترتیب ۲۱۸ و ۳۸۵ درصد رشد داشته است.

رونق تجارت، عامل اصلی رشد تجارت خارجی

مدیر کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای خراسان رضوی گفت: با توجه به اعمال سخت گیری‌های متعدد مرزی توسط ترکمنستان در گذرگاه‌های مشترک این کشور با خراسان رضوی، بیشتر رونق تجارت و ترانزیت کالا در استان مربوط به گذرگاه دوغارون با کشور افغانستان بوده است.

نصری گفت: کاهش تردد‌های تجاری به علت همه گیری کرونا طی سال قبل و رفع تدریجی محدودیت‌ها در سال جاری یکی از دلایل رشد تجارت زمینی در مرز‌های خراسان رضوی محسوب می‌شود، اما دلیل اصلی رونق تجارت و ترانزیت در استان، ثبات مسیر ترانزیتی و تجاری ایران در مقایسه با کشور‌های همسایه به خصوص ترکمنستان بوده است.

وی گفت: افزایش تولید در کشور و به تبع آن رونق صادرات از کشور و همچنین افزایش تجارت در قالب واردات از دیگر دلایل افزایش تردد ناوگان تجاری از پایانه‌های مرزی خراسان رضوی بوده است.

منبع: ایرنا

انتهای پیام //ف. ب