به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد، سفره‌های آب زیرزمینی خالی، نشان از بحرانی است که آهسته ولی پیوسته در حرکت است. کم شدن دست سخاوت آسمان در این سال‌ها و بارش کم، خشک شدن سد‌ها و آورد پایین رودخانه‌ها نشان می‌دهد خطر خشکسالی بسیار جدی است.

چرا باید نگران خشکسالی ۱۴۰۰ باشیم؟

بخش زیادی از کشور ایران در ۱۲ ماه گذشته درگیر خشکسالی شدید تا بسیار شدید است. پیش‌بینی‌ها گویای آن است که در ماه‌های باقیمانده از سال آبی هم بارش قابل توجهی نخواهیم داشت.

میزان بارندگی در کشور در سال زراعی جاری نسبت به پارسال، ۵۲.۶ درصد کاهش داشته که چنین وضعیتی در ۴۰ سال اخیر بی‌سابقه توصیف شده و این در شرایطی است که کشور در چند سال اخیر شاهد بارش‌های طولانی و سیل آسایی بود. اما حالا با افزایش دما در کنار کمبود بارندگی حکایت از تابستانی خشک و کم آب دارد.

بيشتر بخوانيد

• اجرای طرح‌های آبخیزداری تنها راه نجات از پیامد‌های خشکسالی
• ۱۰۰ روستای چهارمحال و بختیاری با کمبود آب آشامیدنی مواجه است
• وجود ۱۱ دشت ممنوعه و بحرانی در چهارمحال و بختیاری

کاهش میانگین وزنی بارش‌ها در بام ایران

چند سالی است که دیو خشکسالی بر سرزمین آب‌ها چیره شده حالا دیگر صدای ضربان زندگی در چهارمحال و بختیاری به شماره افتاده است؛ باران که نبارد تب تند خشکسالی بر عطش چشمه‌ها و سد‌ها افزوده می‌شود.

میانگین وزنی بارش در چهارمحال و بختیاری در سال ۱۴۰۰-۱۳۹۹ تاکنون ۳۷۶ میلی‌متر بوده است و با توجه به میانگین وزنی بارش بلندمدت که ۵۳۳ میلی‌متر است، تا پایان فروردین ۶۵ درصد از میانگین سالانه بارندگی رخ داده است.

بیشترین کاهش بارندگی در سطح استان در شهرستان بروجن با منفی ۴۶درصد، در شهرستان سامان با منفی ۴۲درصد، در شهرکرد با منفی ۳۹درصد و در کوهرنگ با منفی ۳۵درصد اتفاق افتاد.

مهدی سلامی معاون برنامه ریزی شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری گفت: امسال با حدود ۴۰ درصد کاهش در منابع آب تجدید شونده در استان مواجه هستیم.

او افزود: از ۱۲۰ میلیارد متر مکعب آب تجدید شونده در سال‌های گذشته به حدود ۸۰ میلیون متر مکعب رسیده ایم و این یعنی کاهش ۳۰ درصدی منابع آب در دسترس  استان.

تاثیرات خشکسالی بیشتر در تامین آب شرب و همچنین در بخش کشاورزی و باغداری خواهد بود و نیمه شرقی استان آسیب بیشتری خواهد دید.

خشکسالی ۱۴۰۰؛ آغاز یک خشکسالی چند ساله!

خشکسالی موضوع جدیدی برای کشور و حتی چهارمحال و بختیاری نیست، در حالی‌که بسیاری از مردم و مسئولان، این استان را از لحاظ آب و هوایی بسیار مناسب و مستعد می‌دانند، اما مدت‌ها است که یک دل سیر باران نباریده و بام ایران نیز همانند سایر استان‌ها با مشکل کمبود آب، مواجه است.

جریان زندگی همه ما وابسته به وجود آب است، از فضا سبز‌هایی که این روز‌ها به نفس نفس افتادند، جنگل‌ها و چاه‌هایی که از نبود آب خشک می‌شوند، رودخانه‌هایی که امروز دیگر جاری نیستند تا کشاورزانی که دل نگران کم‌آبی هستند.

خشکسالی، بحران و تنش بی‌آبی قصه تلخ این روز‌های استان چهارمحال و بختیاری است، قصه‌ای تلخ، اما واقعی، استان چهار فصل بعد از گذشت چند دهه پر آب بودن، امروز با بحران و کمبود آب مواجه است، کم‌آبی که اگر مدیریت نشود خسارات زیادی به وجود خواهد آورد.

این روز‌ها سد‌های چهارمحال و بختیاری در حال خالی شدن است و در حال حاضر آب سد‌های این استان به جهت مصرف بخش کشاورزی رهاسازی شده است.

نمونه بارز آن، سد خاکی سورک است با هدف تامین آب مورد نیاز دو هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی منطقه کیار شرقی در سال ۹۴ با حضور دولتمردان به بهره برداری رسید  اما حالا از آن چیزی جز خشک ریگی باقی نمانده است.

غلامرضا شماعی رئیس اداره مهندسی سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری گفت: امسال با کاهش ۳۳ درصدی بارندگی مواجه هستیم و این موضوع نشان می‌دهد که خشکسالی شدیدی در استان رخ داده است.

او افزود: باید تلاش کنیم تا میزان تبخیر کاهش یابد و کشت‌های بسته و گلخانه‌ای را افزایش دهیم. چرا که میزان بهره وری این نوع کشت حتی به ۹ برابر بهره وری در کشت‌های روباز می‌انجامد.

با توجه به اینکه امسال در آغاز خشکسالی هستیم و‌ ترسالی به پایان رسیده است این خشکسالی ممکن است آغاز خشکسالی دو تا سه ساله باشد و در این راستا نیازمند صرفه جویی در مصرف آب هستیم و باید بخشی از آب را نگهداریم تا در مصرف شرب دچار مشکل نشویم.

امسال استان چهارمحال و بختیاری رتبه دوم را از نظر کاهش بارش‌ها در سطح کشور بعد از استان کرمانشاه دارد میانگین بارشی که در که در سطح استان تا ۲۵ فرودین امسال ثبت شده ۳۵۰ میلی متر بوده که نسبت به آمار مشابه ثبت شده پارسال چیزی حدود ۲۷ درصد کاهش و نسبت به دوره آماری بلند مدت ۳۳ درصد کاهش بارش را داشته است.

با توجه به اینکه افزایش یک تا دو درجه‌ای دما را نسبت به میانگین‌های بلند مدت در ماه‌های پیش رو داریم تا پایان سال آبی، استان همچنان دچار خشکسالی کم سابقه هواشناسی است.

بیش از ۹۲ درصد از کل مساحت استان در معرض خشکسالی خفیف و شدید قرار دارد؛ و حدود هفت درصد این مساحت در محدوده نرمال است.

این در حالیست که در چند روز اخیر مصرف آب شرب به‌طور متوسط ۱۵ درصد و در برخی مناطق استان ۲۵ درصد افزایش یافته است و این موضوع می‌تواند کمبود آب را در چهارمحال و بختیاری بیشتر کند و به بحران جدی برساند.

خسارت خشکسالی و سرمازدگی به حوزه کشاورزی

در سال زراعی جاری ۸۶ هزار و ۳۵۳ هکتار از مساحت استان زیر کشت گندم، جو و کلزا در بخش دیم و آبی قرار گرفت که از این میزان سطح ۲۴ هزار و ۱۹۱ هکتار بر اثر تبعات خشکسالی دچار خسارت شد، همچنین با کاهش ۴۹ هزار و ۹۷۹ تنی محصول در این بخش مواجه شدیم.

همچنین در بخش باغی از سطح ۴۵ هزار و ۴۹۱ هکتاری حدود ۱۵ هزار و ۹۰۰ هکتار دچار خسارت سرمازدگی و خشکسالی شد و تولید محصول در باغات در سال زراعی جاری طبق برآورد‌های اولیه با کاهش ۴۷۹ هزار و ۴۲۹ تنی مواجه خواهد شد.

بر اثر خشکسالی میزان تولید در حوزه‌های دام، زنبورداری، مزارع سردآبی و ماکیان با کاهش ۴۳۴ هزار و ۲۰۰ تنی مواجه است.

محمد جواد باقری رئیس اداره مدیریت بحران و مخاطرات بخش کشاورزی سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری گفت: بیش از ۲۷ هزار میلیارد ریال به بخش کشاورزی خسارت وارد شده که این آمار پس از جمع آوری به مراجع مربوطه انتقال داده شده است تا شاهد جبران این خسارت از سوی هیات دولت باشیم.

در حال حاضر ۳۰۲ شهر و روستا با جمعیتی بالغ بر ۷۱۸ هزار نفر در استان چهارمحال و بختیاری با تنش آبی روبرو خواهند شد.

۱۲ دشت در استان وجود دارد که از این دشت‌ها چهار دشت در وضعیت ممنوعه بحرانی و هفت دشت در وضعیت ممنوعه قرار دارد، همچنین یک دشت نیز در حال تبدیل شدن به حالت ممنوعه است.

آورد رودخانه‌ها به‌علت خشکسالی، کاهش بارش و تغییر اقلیم کاهش داشته است، آب‌های زیرزمینی استان نیز در حال حرکت به سمت شوری است، در حال حاضر شاخص بهره‌مندی آب در جمعیت شهری ۱۰۰ درصد و در جمعیت روستایی ۷۸.۷ است.

برای گذر از بحران آب در حدود ۱۰۲ روستا و شهر در چهارمحال و بختیاری می‌توان با اقداماتی نظیر اجرای پروژه‌های عمرانی برنامه‌ریزی کرد، اجرای این پروژه‌ها حدود ۲۸۵ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

حدود ۲۰۰ شهر و روستا با جمعیتی بالغ بر ۱۳۸ هزار نفر در استان نیازمند آبرسانی با تانکر خواهند بود، حفر چاه در برخی از مناطق استان از جمله سفیددشت پاسخگوی نیاز نیست، عمر برخی از این چاه‌ها به کمتر از یک سال رسیده است.

اگر وضعیت خشکسالی به همین منوال ادامه پیدا کند، باید شاهد کوچ یک شهر باشیم، این یعنی خشکسالی اجتماعی در استان رخ داده است.

آيا تنش آبی، کرونای دوم است؟!

ریشه اغلب جرم و جنایت‌ها ریشه در مسائل آب و کشاورزی دارد، بر اساس آمار‌هایی که معاونت توسعه روستایی نهاد ریاست جمهوری، ۶۰ هزار روستا خالی از سکنه شده و جمعیت حاشیه‌نشینان از ۷۰۰ هزار نفر در سال ۱۳۵۶ به ۲۰ میلیون نفر رسیده است.

بحران آب دست کم در منطقه‌ای که ما زندگی می‌کنیم بسیار ریشه‌دار است. کشوری که آب بیشتری داشته باشد، کشور قوی‌تری است و می‌تواند لابی بیشتری داشته باشد. بیش از ۳۰ سال است که کارشناسان هشدار می‌دهند جنگ بزرگی که در منطقه رخ می‌دهد بر سر آب خواهد بود و نه نفت.

حرکت جهان به سمت خشکسالی!

جهان به سمت و سوی خشکسالی در حال حرکت است و جو زمین قابل برگشت نیست و اگر قابل برگشت هم باشد در این محدوده زمانی قابل برگشت نیست. شاید ۵۰ سال طول بکشد که زمین به شرایط عادی خود بازگردد.

موضوع کمبود آب تنها مختص به استان چهارمحال و بختیاری نیست بلکه مختص به کل کشور است. برای صرفه جویی در آب شرب باید آب شرب از غیر شرب جدا شود. همچنین برای مصارف آبیاری گیاهان و درختان باید آب فاضلاب‌ها را به چرخه طبیعت بازگرداند تا یک مدیریت و چرخه کامل برای آب به وجود بیاید که بشود این چرخه آب را حفظ کرد.

برای حفظ رودخانه‌ها باید دفع پسماند‌ها مدیریت شود که آب این رودخانه‌ها و آب‌های شیرین زیرزمینی آلوده نشوند چرا که آب‌های زیرزمینی در استان بسیار محدود بوده و دست یابی به این آب‌ها بسیار سخت است.

حتی باید برای نگهداری از آب‌های استان میزان مصرف نیترات در کشاورزی که باعث آلودگی آب‌های زیر زمینی می‌شود را کنترل کرد که البته این کنترل و مدیریت‌ها نیاز به یک برنامه ریزی جامع، کامل و بلند مدت دارد.

شرایط بحرانی آب امروز به یکی از مشکلات مهم در کشور تبدیل شده است. اگر استان ما به لحاظ ظرفیت آب به گونه‌ای بود که می‌توانست علاوه بر رفع نیاز آبی استان خودش به دیگر استان‌ها کمک می‌کرد بحثی نبود، ولی طبق قانون اصل ۵۰ محیط زیست ابتدا باید نیاز‌های منطقه حوزه آبریز تامین و برطرف شود. وقتی یک منطقه‌ای خودش آب شرب، آب خوردن ندارد چگونه می‌تواند نیاز آبی دیگر استان‌ها را تامین کنند.

طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری راهی مناسب برای کنترل خشکسالی

اسماعیل صالحی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری گفت: براساس هشدار سازمان ملل بعد از کرونا همه گیری خشکسالی در راه است و روز به روز در حال شدت گرفتن است بنابراین طرح‌های آبخیز داری و آبخوان داری میتواند راهی مناسب برای مقابله با این همه گیری باشد.

اوافزود: از یک میلیون و ۶۴۳ هزار هکتار مساحت استان در حدود ۲۲۳ هزار هکتار آن عملیات آبخیز داری و آبخوان داری اجرایی شده است. که از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی به اذن مقام معظم رهبری تامین اعتبار شده است.

عزم همگانی برای مقابله با خشکسالی

کم شدن بارش‌ها در ارتفاعات و سرشاخه کوه‌ها ورودی آب پشت سد‌ها را نیز به میزان ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش داده است و از آنجا که زمستان و بهار کم بارشی را سپری کرده ایم و حالا هم تابستان داغ و پرحرارتی پیش روی ماست می‌طلبد که از الآن در مصرف آب صرفه جویی نماییم.

۷۰ درصد آب شرب مصرفی ما از سد‌ها و ۳۰ درصد آن از سفره‌های آب زیرزمینی تامین می شود حالا هم ذخیره سد‌ها کم شده است و هم سفره‌های آب زیرزمینی کم توان در این شرایط راهی نمی‌ماند به جز احساس مسئولیت بیشتر برای حفاظت از منابع آبی.

گزارش از عرفانه نعمتیان

انتهای پیام/ع