به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، مدیر قطب علمی شعرپژوهی فرهنگ عامه در خصوص طرح تدوین و انتشار کتاب‌هایی در بارۀ گونه‌شناسی بومی‌سروده‌های ایران، گفت: فرهنگ و ادب عامه، یکی از شاخه‌های مهم ساختار فرهنگی و اجتماعی هر ملتی‌ست. مردم فرهنگور ایران نیز گنجینه‌های ارزشمندی از آثار عامه دارند که باید ثبت و ضبط و بازشناسی شود؛ در جای‌جای این سرزمین پهناور قصه‌ها، افسانه‌ها، شعرها، آیین‌ها و باور‌هایی وجود دارند که هر کدام بخشی از فرهنگ و اندیشه‌ی این مردم را بازنمایی می‌کنند.

کاووس حسنلی ادامه داد: ادبیات رسمی گذشته‌ی ما با همه‌ی ارزش‌های انکارناپذیر آن، ادبیاتی نخبه‌گرا بوده و به دلیل همین نخبه‌گرایی و رسمیتی که داشته، ادبیاتی فاخر، فخیم و مزیّن بوده است. متون ادبی هرچه فاخرتر، فخیم‌تر و مزیّن‌تر می‌شده، ارزشمندتر به‌شمار می‌آمده است.

استاد دانشگاه شیراز گفت: بخشی دیگر از ادبیات ما ادبیاتی‌ست غیر رسمی که از دل توده‌های مردم می‌جوشیده و در بند تزیین و تکلف نبوده است. این بخش از ادبیات، در طول تاریخ، به بهانه‌ی غیررسمی بودن آن، همواره به حاشیه رانده می‌شده و از کانون توجه بسیاری از سخن‌سنجان بیرون می‌رفته است.

حسنلی اظهار کرد: به همین منظور ما در سال ۱۳۹۶ طرح «شعرپژوهی فرهنگ عامه» را در قالب یک قطب علمی در بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز نوشتیم و با پی‌گیری‌هایی که داشتیم، آن را به تصویب وزارت علوم رساندیم.

او در پاسخ به این سئوال که آیا انتشار کتاب‌هایی برای معرفی توصیفی بومی‌سروده‌های مناطق مختلف ایران، می‌تواند نیاز امروز و مناسب شرایط معاصر باشد؟ گفت: درست است. گذشتگان در زمان خودشان زیسته‌اند و جهان خودشان را داشته‌اند. امروز ما در زمانی دیگر زندگی می‌کنیم و جهانی دیگر – با همه‌ی بایستگی‌ها و نبایستگی‌هایش - ساخته‌ایم؛ بنابراین باید فرزند زمان خویشتن بود. اما پرداختن به آثار گذشتگان و پاسداری از آن‌ها، هرگز به معنای بازگشت به گذشته و ماندن در آن‌جا نیست.

حسنلی گفت: گردآوری، بازشناسی و بررسی علمی بومی‌سروده‌های گذشته، یعنی توجه به سرمایه‌های ملی که از نیاکانمان بازمانده است. فرهنگ و ادب عامه میراثی ارزشمند است که از گذشتگان به ما رسیده است. ما نباید همچون فرزندان ناخلف خانواده‌ای ثروتمند که ارث پدری‌شان را به سادگی به آتش می‌کشند و بر باد می‌دهند، این میراث گرانمایه را به دست فراموشی بسپاریم.

استاد ادبیات دانشگاه شیراز گفت: اگر ادبیات را آیینه‌ای برای بازنمایی بخش‌هایی از زندگی گذشتگان بدانیم، ادب عامه آیینه‌ای زلال‌تر، روشن‌تر و شفاف‌تر است؛ زیرا فرهنگِ عامه بسیاری از ناگزیری‌های فرهنگ رسمی را نداشته و کمتر گرفتار سانسور شده است.

او گفت: فرهنگ یک کشور اگر مانند دریایی جاری باشد، این دریا از برهم‌آیی آب‌های چشمه‌ها و نهر‌ها و رود‌های کوچک و بزرگی پدید می‌آید که از نواحی مختلف به این دریا سرازیر می‌شوند. اگر آن چشمه‌ها نجوشند، اگر آن نهر‌ها بخشکند، اگر آن رودخانه‌ها کم‌آب شوند، دیگر دریا هم دریا نخواهد ماند. دریا هم لاغر خواهد شد و دریا هم خواهد خشکید. پرداختن به ادب و فرهنگ عامه و ادبیات بومی، یعنی بازسازی چشمه‌ها، یعنی لایروبی قنات‌ها، یعنی به‌سازی رودخانه‌ها. تا زندگی جریان یابد؛ تا نشاط لازم برای رشد و اعتلای فرهنگ پدید آید؛ و در واقع یعنی کمک به جریان زندگی.

حسنلی در خصوص اهداف قطب علمی شعرپژوهی فرهنگ عامه، گفت: هر موضوعی که به گونه‌ای به بومی‌سروده‌ها مربوط بشود به قطب ما هم مربوط است. هدف کلی ما فراهم آوردن زمینه‌های گوناگون پژوهشی و علمی برای شناختِ شایسته‌ی بخشی از ادب عامه یعنی همین بومی‌سروده‌های مناطق و اقوام مختلف ایران و بازیابی نقش این عناصر فرهنگی در هویت ملی است.

او در پاسخ به این سئوال که منظور از بومی‌سروده چیست؟، گفت: منظور ما از بومی‌سروده‌ها شعرهایی‌ست که معمولا سرایندگانی ناشناس آن‌ها را در روزگاران گذشته، آفریده‌اند. سپس سر زبان‌های مردم جاری شده‌اند و زبان به زبان چرخیده‌اند و به صورت‌های گوناگون درآمده‌اند؛ بنابراین بومی‌سروده‌ها محصول مشترک ذوق جمعی‌اند و از لابه‌لای آن‌ها می‌توان بسیاری از رویاها، آرمان‌ها، آرزو‌ها و شایست و نشایست‌های مردم را دریافت و بازشناخت.

حسنلی ادامه داد: ما امروز صد‌ها گونه‌ی شعر عامه داریم که نیازمند گونه‌شناسی و توصیفند. مانند ترانه‌های ناز و نوازش، لالایی‌ها، ترانه‌های کار، سرود‌های شادی، اشعار سوگ، تغزل‌های عاشقانه‌ی مردمی، جنگ‌نامه‌ها و حماسه‌های مربوط به عامه و مانند آن‌ها. همه‌ی این‌ها در حوزه‌ی کار ما در شعرپژوهی ادب عامه قرار می‌گیرند.

او در خصوص برنامه‌های قطب علمی شعرپژوهی فرهنگ عامه نیز گفت: ما برنامه‌های مختلفی را در فعالیت‌های قطب داریم. برای مثال همزمان چندین برنامه را به موازات هم پی گرفته‌ایم و پیش می‌بریم. ابتدا نرم‌افزاری را با قابلیت جستجو‌های گوناگون طراحی و تولید کرده‌ایم که پژوهشگران فرهنگ عامه می‌توانند به صورت برخط (آنلاین) اطلاعات بومی‌سروده‌ها را در آن نرم‌افزار بارگذاری کنند تا کم‌کم یک بانک بزرگ بومی‌سروده‌ها فراهم شود.

حسنلی اضافه کرد: در این نرم‌افزار اجزا و مشخصات هر بومی‌سروده به تفکیک وارد می‌شود؛ مثلا: نام بومی‌سروده، متن آن با آوانگاری، قالب و وزن شعر، موضوع شعر، مأخذ شعر، شیوه‌ی اجرا، ساز‌هایی که با این شعر‌ها همراهی می‌کنند و موارد دیگر. همزمان برنامه‌ی نشست‌های تخصصی و کارگاه‌های آموزشی داریم تا پژوهشگران فرهنگ عامه با شیوه‌های علمی گردآوری، طبقه‌بندی و توصیف بومی‌سروده‌ها آشنا بشوند.

او بیان کرد: در کنار این برنامه‌ها طرح گردآوری، تدوین و انتشار بومی‌سروده‌های گوناگون سراسر کشور یک برنامه جامع و مهم است. این مجموعه با همکاری پژوهشگران گرامی ادب عامه در سراسر کشور انجام می‌شود.

حسنلی گفت: این کتاب‌ها با هدف معرفی شعر عامه ایران و با روشی علمی و نسبتا هماهنگ (بر اساس شیوه‌نامه) تدوین می‌شوند. در هر کدام از کتاب‌های این مجموعه یا بومی‌سروده‌های یک منطقه یا یک استان به صورت توصیفی، طبقه‌بندی و گونه‌شناسی می‌شود و یا گونه‌ای شاخص از بومی‌سروده‌ها در یک بررسی همه‌جانبه بازشناسی خواهد شد.

او یادآور شد: قطب علمی با مدیر محترم نشر خاموش به یک توافق و تفاهم رسیده است که این مجموعه کتاب‌ها با طرحی هماهنگ، همچون دانشنامه‌ای توصیفی – تحلیلی با موضوع شعر عامه‌ی ایران در جلد‌های مختلف منتشر بشود. به همراه هر کتاب یک لوح فشرده نیز منتشر می‌شود تا شیوه‌ی خوانش و اجرای این سروده‌ها نشان داده شود.

حسنلی گفت: خوشبختانه تا کنون با بیش از ۱۵ نفر از پژوهشگران فعال این حوزه به نتیجه رسیده‌ایم که ۱۳ نفر از آن‌ها قرارداد سه‌جانبه را امضا کرده‌اند. چند اثر از این مجموعه هم یا داوری شده و در مرحله‌ی ویراستاری است و یا در حال داوری است. بقیه هم در حال اجرا و آماده‌سازی است.

او توضیح داد: سرکار خانم فرشته آلیانی؛ با موضوع بررسی «بومی‌سروده‌های گیلکی و طالشی»، دکتر غلامرضا بهرام‌پور؛ با موضوع «چهاربیتو‌های جلگه‌ی جام»، دکتر سیدبرزو جمالیان‌زاده؛ با موضوع «بررسی و تحلیل بومی‌سروده‌های کهگیلویه و بویراحمد»، دکتر عبدالغفور جهان‌دیده؛ با موضوع «بومی‌سروده‌های بلوچی»، جناب آقای حسن‌نژاد؛ با موضوع «گونه‌شناسی شعر عامه استان مازندران» دکتر راضیه رستمی؛ با موضوع «گونه‌شناسی بومی‌سروده‌های استان بوشهر»، دکتر حسن روشان؛ با موضوع «گونه‌شناسی شعر کرمانجی»، دکتر حمید سفیدگر و دکتر شهریار حسن‌زاده؛ با موضوع «بررسی بومی‌سروده‌های آذربایجان»، دکتر علی سهراب‌نژاد؛ با موضوع «گونه‌شناسی بومی‌سروده‌های استان ایلام»، دکتر سیدحسین طباطبایی؛ با موضوع «تحلیل بومی‌سروده‌های استان سمنان»، دکتر مینا مساعد؛ با موضوع «جنگ‌نامه‌های جنوب»، دکتر اسدالله نوروزی؛ با موضوع «گونه‌شناسی بومی‌سروده‌های استان هرمزگان»، دکتر محمدرضا صرفی؛ با موضوع «بومی‌سروده‌های استان کرمان»، دوستان دیگری هم مانند جناب دکتر پارسا در حال بررسی چگونگی اجرای این طرح در مناطق مختلف کردستان هستند و ان‌شاءالله با این عزیزان هم به زودی به تیجه نهایی خواهیم رسید.

حسنلی در پاسخ به این پرسش که ساختار قطب علمی شما چگونه است؟، گفت: قطب علمی از یک هسته‌ی هفت نفره، از استادان دانشگاه شیراز و دانشگاه‌های دیگر تشکیل شده است. همکاران محترم دیگری نیز ما را در این مسیر همراهی می‌کنند.

مدیر مرکز حافظ شناسی، از پژوهشگران دعوت کرد تا اگر در حوزه‌ی بومی‌سروده‌ها، مشغول پژوهشی هستند یا پایان‌نامه و رساله‌ای نوشته‌اند، و علاقه‌مندند تا اثرشان در این مجموعه کتاب‌هایی که در حال آماده‌سازی‌ست، قرار بگیرد، اثرشان را برای بررسی و انتشار، برای قطب شعرپژوهی ارسال کنند.

انتهای پیام/