به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، بار‌ها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صد‌ها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، از جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

یحیی بن عیسی بن جزله بغدادی، معروف به «ابن جزله»، از پزشکان و داروشناسان مسیحی است که بعداً مسلمان شد.

ابن جزله در جهان غرب به نام‌های بن جسله، بین جزله و بوهه هیلیهه (ظاهراً تغییر یافته «بوعلی») معروف است. درباره تاریخ تولد او اطلاع دقیقی در دست نیست، اما در برخی منابع احتمال داده‌اند که در دهه دوم قرن پنجم هجری قمری/یازدهم میلادی متولد شده باشد. تاریخ وفات وی نیز سال ۴۹۳ق/۱۱۰۰م ذکر شده است.

بیشتر بخوانید:

• «ابن رَبَّن طبری»؛ طبیبی که واگیردار بودن «سِل» را تشخیص داد

  ---

ابن جزله علم پزشکی را ابتدا از مسیحیان بغداد و سپس نزد ابوالحسن سعید بن هبة‌الله فرا گرفت. او در پزشکی چنان شهرت یافت که در تاریخ او را با ابن سینا و ابن بطلان و ابن تلمیذ مقایسه کرده‌اند.

ابن جزله پس از یادگیری پزشکی به تحصیل منطق نزد ابوعلی بن الولید، شیخ معتزله، پرداخت. وی به دعوت همین استاد اسلام را پذیرفت و به علت اینکه خطی زیبا داشت با سمت کاتب در نزد ابوعبدالله دامغانی، قاضی‌القضات بغداد به کار مشغول شد.

ابن جزله فقرا را بدون دریافت پول معالجه می‌کرد و گاهی هزینه داروی آن‌ها را هم می‌پرداخت. او به ادبیات علاقه فراوان داشت و شعر می‌سرود. از آن جمله می‌توان به قصیده‌ای اشاره کرد که در ستایش و وصف پیامبر اکرم (ص) سروده است.

ابن جزله در بستر مرگ، کتاب‌های خود را وقف کتابخانه کرد. او در طول زندگی‌اش آثاری در زمینه پزشکی و تاریخ نگاشته که برخی از آن‌ها به دست ما رسیده است.

مهم‌ترین آثار او عبارت‌اند از:

۱. تقویم الابدان فی تدبیر الانسان یا منهاج البیان فی تقویم الابدان، این کتاب درباره بیماری‌ها و نحوه مداوای آن‌ها با دارو‌هایی است که خاصیت گرمی و سردی دارند و ضمن آن از جداولی استفاده شده است. مؤلف برای هر یک از بیماری‌ها جدول دوازده خانه‌ای را مشخص کرده که شامل نام بیماری، مزاج، سن، فصل، منطقه، شدت و ضعف بیماری، علل، نشانه‌ها، مداوا با آسان‌ترین دارو، و درمان عمومی است. این کتاب ۴۴ جدول هشت خانه‌ای نیز دارد که در مجموع در آن ۳۵۲ نوع بیماری و روش درمان آن‌ها تشریح شده است.

ظاهراً ابن جزله در نوشتن این اثر از کتاب تقویم الصحه تألیف ابن بطلان بغدادی بهره برده باشد. نخستین بار در سال ۶۴۷ق/۱۲۴۹م مترجمی ناشناس تقویم الابدان را از عربی به فارسی برگرداند.

این کتاب همراه با تقویم الصحه اثر ابن بطلان در سال ۱۵۳۲م به زبان لاتین و در سال بعد از آن به زبان آلمانی و فرانسوی چاپ شده است.

۲. منهاج البیان فی ما یستعمله الانسان، این کتاب در زمینه داروشناسی، شامل داروها، غذاها، نوشیدنی‌ها، و چگونگی ترکیب و جدا کردن آن‌ها نگاشته شده است.

منهاج البیان به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده و ابن جزله در تألیف این کتاب از آثار پیشینیان، چون بقراط، دیوسکوریدس، روفوس، اوریباز، رازی و علی بن عباس مجوسی سود برده است.

منهاج‌البیان با وجود داشتن اشکالاتی چند از نظر برخی ترکیبات غذایی، بسیار اهمیت دارد، زیرا در قرن پنجم هجری کتابی در داروشناسی از لحاظ وسعت با منهاج قابل مقایسه نبوده است. کتاب منهاج البیان به زبان فرانسوی نیز ترجمه شده است.

۳. الرّدُ علی النصّاری، ابن جزله پس از پذیرش دین اسلام این کتاب را در ستایش این دین و انتقاد از مسیحیت نگاشته است. او در این رساله به بشارت‌های تورات و انجیل درباره پیامبر اکرم (ص) اشاره کرده است.

۴. مختار مختصر تاریخ بغداد، این رساله گزیده‌ای از کتاب تاریخ بغداد خطیب بغدادی است. این اثر چاپ نشده و نسخ آن در موزه بریتانیا، کتابخانه بهار هند، و کتابخانه ناصریه لکهنو محفوظ است.

۵. مدح الطب و موافقته للشرع (الشرع) و الردّ علی من طعن علیه، این کتاب درباره فضیلت‌های پزشکی است.

۶. الاشارة فی تلخیص العبارة.

منبع: آنا

انتهای پیام/