به گزارش خبرنگار حوزه کلینیک گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، خار پاشنه رسوب کلسیمی است که موجب ایجاد برآمدگی استخوانی روی قسمت زیرین استخوان پاشنه‌ پا می‌شود. خار پاشنه می‌تواند تیز و نوک‌دار، قلابی‌شکل یا طاقچه‌مانند و صاف باشد. برآمدگی خار پاشنه از زیر پاشنه تا قوس پا (قسمت وسط پا) کشیده می‌شود.

در بررسی با اشعه‌ ایکس مشاهده شده است که خار پاشنه می‌تواند تا نیم اینچ طول داشته باشد. اگر ابتلای بیمار به خار پاشنه با اشعه‌ی ایکس تأیید نشود، وضعیت او «سندرم خار پاشنه» نامیده می‌شود.

خارپاشنه در بیشتر مواقع بدون درد است، اما گاهی با درد هم همراه می‌شود که درمان آن با ورزش، ارتوپد‌های سفارشی، دارو‌های ضدالتهابی و تزریق کورتیزون است، اما که اگر با این درمان‌ها مشکل حل نشود، عمل جراحی ضروری می‌شود.

گاهی خار پاشنه به‌طور مستقل ایجاد می‌شود و گاهی نیز با مشکل سلامتی دیگری مرتبط است. بیشتر مردم تصور می‌کنند که خار پاشنه علت تمام درد‌های پاشنه است، ولی عوامل دیگری نیز وجود دارد که موجب درد در پاشنه‌ی پا می‌شود. گرچه خار پاشنه به طور معمول بدون درد است، ولی گاهی موجب بروز درد نیز می‌شود.

معمولا خار پاشنه با پلانتار فاشیاتیس (plantar fasciitis) ارتباط داده می‌شود. پلانتار فاشیاتیس التهاب دردناک غلاف کف پا یا فاشیای پلانتار (plantar fascia) است. فاشیای پلانتار نواری فیبری و بافت همبندی است که در کف پا قرار دارد و استخوان پاشنه را به پنجه‌ی پا متصل می‌کند.

علائم خار پاشنه چیست؟

معمولا خار پاشنه علامتی ندارد، ولی اگر در قسمت تشکیل خار پاشنه التهاب ایجاد شود، موجب بروز درد متناوب یا مزمن (به‌ویژه در هنگام راه رفتن یا دویدن) می‌شود. به‌طور کلی علت ایجاد درد خود خار پاشنه نیست، بلکه آسیب بافت نرم مرتبط با آن است.

بسیاری از افراد در توصیف درد خار پاشنه و پلانتار فاشیاتیس می‌گویند این درد طوری است که انگار چاقو یا سوزن در ته پایشان فرو می‌رود. این درد هنگامی که صبح و پس از بیدار شدن روی پای خود می‌ایستند، ایجاد می‌شود و سپس به درد خفیفی تبدیل می‌شود. به‌گفته‌ آنها، وقتی پس از نشستن برای مدتی طولانی، روی پای خود می‌ایستند نیز این درد شدید دوباره باز می‌گردد.

به‌طور کلی می‌توان علائم خار پاشنه را به‌صورت زیر بیان کرد:

درد شدیدی مانند درد فرو کردن چاقویی در پاشنه‌ی پا، هنگام صبح و پس از ایستادن روی پای خود.
دردی خفیف در پاشنه‌ی پا در باقی ساعات روز.
التهاب و تورم در جلوی پاشنه‌ی پا.
ایجاد حرارت در قسمت درگیر و آسیب‌دیده.
برآمدگی استخوانی‌شکل کوچک و قابل‌مشاهده‌ای زیر پاشنه‌ی پا.
حساسیت در کف پاشنه‌ی پا که موجب سخت شدن راه رفتن در حالت پابرهنه می‌شود.

اگر فردی این علائم را داشته باشد، پزشک برای تشخیص مشکل او از اشعه‌ ایکس استفاده می‌کند. مشاهده‌ برآمدگی با استفاده از اشعه‌ی ایکس، تنها راه اطمینان یافتن از وجود مشکل خار پاشنه در فرد است.

خار پاشنه زمانی ایجاد می‌شود که روی قسمت زیرین استخوان پاشنه‌ پا رسوب کلسیم تشکیل شود.

بیشتر بخوانید: بیماری‌هایی که تعادل بدنتان را به‌هم می‌زنند

عواملی که موجب خار پاشنه می‌شوند، عبارتند از:

ناهنجاری‌های مربوط‌به راه رفتن: راه رفتن به شکلی نادرست موجب وارد شدن فشار زیادی روی استخوان پاشنه، رباط‌ها و اعصاب نزدیک پاشنه‌ پا می‌شود.

فعالیت‌های ورزشی: دویدن و پریدن می‌تواند موجب فرسودگی پاشنه و قوس کف پا شود.

فعالیت روی سطوح سخت: راه رفتن، دویدن یا پریدن مکرر روی سطوح سخت می‌تواند موجب فرسودگی پاشنه‌ی پا شود.

ضربه به پاشنه‌ی پا: آسیب و ضربه به پاشنه‌ی پا و پارگی غشایی که آن را می‌پوشاند می‌تواند موجب خار پاشنه شود.

افزایش سن: مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۸ نشان داد که خار پاشنه در زنان و مردان مسن شایع‌تر است.

جنسیت: مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۴ نشان داد که خار پاشنه در زنان بیشتر از مردان شایع است.

اضافه‌وزن: پژوهشگران دریافته‌اند که خار پاشنه با چاقی نیز مرتبط است.

کفش نامناسب: پوشیدن مکرر کفش‌هایی که مناسب و اندازه‌ی پا نیستند، به‌خوبی از قوس کف پا محافظت نمی‌کنند، کفی آن‌ها ازبین رفته است یا اصلا کفی ندارند (مانند دمپایی‌های لاانگشتی) موجب خار پاشنه می‌شود.

پیشگیری از خارپاشنه

با پوشیدن کفش‌های مناسب و اندازه با زیره‌ای که شوک‌ها و ضربه‌های وارده را خنثی می‌کند، کفی محکم و پشتی کفشِ (قسمتی از کفش که پشت پاشنه‌ی پا قرار می‌گیرد) مناسب و انتخاب کفش متناسب‌ با هر فعالیت فیزیکی، گرم کردن و انجام حرکات کششی پیش از فعالیت ورزشی و آهسته قدم زدن در بین فعالیت‌های ورزشی می‌توانید از خار پاشنه جلوگیری کنید.

از پوشیدن کفش‌هایی که قسمت پاشنه و زیره‌ی آنها ساییده و فرسوده شده، پرهیز کنید. اگر اضافه وزن دارید کاهش وزن نیز می‌تواند به پیشگیری از ابتلا به خار پاشنه کمک کند.

درمان خار پاشنه

اگر دچار درد پاشنه‌ای شده‌اید که بیش از یک ماه ادامه یافته است، به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند درمان‌های ساده‌ی زیر را به شما توصیه کند:

انجام تمرینات کششی

بستن پا با نوار‌های مخصوص برای استراحت دادن عضلات و تاندون‌های تحت فشار.
استراحت کافی و برداشتن فشار از روی پا‌ها به کاهش درد و تورم در منطقه‌ی آسیب‌دیده کمک می‌کند.
استفاده از یخ به کاهش درد و تورم کمک می‌کند.
استفاده از کفی‌های طبی مخصوص (کفی داخل کفش): این کفی‌ها که داخل کفش قرار می‌گیرند، باعث کاهش فشار به پاشنه‌ پا می‌شوند.
استفاده از دستگاه‌های اُرتوتیک (orthotic devices، ضمائمی که پزشک برای قرار دادن در کفش تجویز می‌کند تا بدشکلی‌ها یا سایر مشکلات پا را برطرف کند).
استفاده از اسپلینت‌های شبانه.
پوشیدن کفش‌های ورزشی با زیره‌ دارای بالشتک (cushioned) و نرم: پوشیدن این کفش‌ها نیز در کاهش فشار و درد مؤثر است.
دارو‌های ضدالتهابی: این دارو‌ها موجب کاهش تورم می‌شوند.
تزریق کورتیزون: تزریق کورتیزون موجب کاهش تورم و درد در ناحیه‌ درگیر می‌شود. البته کورتیزون گزینه‌ قوی‌تری نسبت‌به دارو‌های ضدالتهابی بدون نیاز به نسخه است و در صورت مؤثر نبودن این دارو‌ها می‌توان از کورتیزون استفاده کرد.

گاهی درد پاشنه‌ پا با درمان به‌وسیله دارو‌های بدون نیاز به نسخه‌ پزشک مانند استامینوفن (تیلنول)، ایبوپروفن (Advil) یا ناپروکسن (Aleve) برطرف می‌شود. در بسیاری از موارد استفاده از دستگاه ارتوتیک کاربردی عامل درد پاشنه یا قوس پا (مانند عدم تعادل‌های بیومکانیکی) را برطرف می‌کند. در بعضی موارد، تزریق کورتیکواستروئید‌ها تورم ایجادشده در پا را بهبود می‌دهد.

اگر خار پاشنه ناشی از نوع التهابی آرتروز باشد، درمان مشکل اصلی یعنی آرتروز نیز می‌تواند به بهبود علائم خار پاشنه کمک کند.

عمل جراحی برای درمان خار پاشنه

بیش از ۹۰ درصد افراد با درمان‌های غیرجراحی بهتر می‌شوند. اگر پس از دوره‌ای ۹ تا ۱۲ ماهه درمان‌های غیرجراحی نتواند علائم خار پاشنه را بهبود دهد، شاید لازم باشد که برای برطرف کردن درد و بازگرداندن تحرک از روش‌های جراحی استفاده کنیم. با استفاده از آزمایش‌های پیش از جراحی می‌توان تشخیص داد که آیا شرایط بیمار برای انجام عمل جراحی مناسب است. رعایت کردن توصیه‌های پس از جراحی شامل استراحت کردن، استفاده از یخ، کمپرس کردن (compression)، بالا بردن پا و وارد نکردن فشار و وزن روی پای جراحی‌شده تا زمان مناسب، بسیار مهم است.

در بعضی از موارد لازم است که بیمار پس از جراحی از باند، اسپلینت، گچ‌گیری، کفش‌های جراحی، چوب زیر بغل یا عصا استفاده کند. عوارض احتمالی پس از جراحی پاشنه‌ی پا شامل درد اعصاب، درد عودکننده‌ی پاشنه، بی‌حسی همیشگی قسمت جراحی‌شده، عفونت و باقی ماندن جای زخم است. به‌علاوه در تکنیک جراحی رهاسازی فاشیای پلانتار، احتمال بی‌ثباتی، گرفتگی عضلات پا، شکستگی تنشی استخوان (stress fracture) و تاندونیت (tendinitis) وجود دارد.

انتهای پیام/