فناوری هسته‌ای؛ نیازی برای همه فصول
یکی از دلایل مخالفت کشور‌های بزرگ با افزایش دارندگان فناوری هسته‌ای، حفظ انحصار بازار پرسود این صنعت است. ایران با پیشرفت در این حوزه امروزه یکی از صادرکنندگان آب سنگین و کیک زرد است.
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، برنامه هسته‌ای ایران با عضویت کشورمان در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال ۱۳۳۷ و پیمان عدم تکثیر سلاح‌های هسته‌ای (NPT) در سال ۱۳۴۷ ادامه یافت و در سال ۱۳۵۳ با تأسیس سازمان انرژی اتمی ایران و امضای قرارداد ساخت نیروگاه بوشهر شکل جدی به خود گرفت.
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، این موضوع همچنان دنبال و به دلیل کاربرد‌های آن در حوزه‌های مختلف غیرنظامی اهمیت پیگیری آن دوچندان شد. اما به دنبال دستیابی جمهوری اسلامی ایران به مراحل پیشرفته‌ای از فناوری هسته‌ای، فشار‌های غرب برای متوقف کردن این صنعت نیز افزایش یافت. این مسئله با توجه به ضدیت غربی‌های با ماهیت انقلاب اسلامی ایران از حالت فنی خارج شد و رنگ و بوی سیاسی به خود گرفت.
تصویب ۶ قطعنامه در شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی و اعمال انواع تحریم‌های ظالمانه نظامی و اقتصادی علیه مردم کشورمان، تلاشی در جهت وادار کردن ایران به توقف فعالیت‌های هسته‌ای بود. این در حالی بود که طبق خواست مردم ایران اسلامی و بر اساس اسلوب‌های عقلی و منطقی، فناوری هسته‌ای جزء منافع ملی و خط قرمز نظام محسوب بوده و قابل معامله نبوده و نیست.
ما کاربرد این سلاح‌ها را حرام، و تلاش برای مصونیت بخشیدن ابناء بشر از این بلای بزرگ را وظیفه‌ی همگان می‌دانیم
در همین راستا فتوای رهبر معظم انقلاب درباره سلاح‌های کشتار جمعی در نخستین کنفرانس بین‌المللی خلع سلاح هسته‌ای مطرح شد.
در بخشی از پیام رهبر معظم انقلاب به نخستین کنفرانس بین‌المللی «خلع سلاح و عدم اشاعه» که روز شنبه ۲۹ فروردین ۱۳۸۹ با حضور بیش از ۱۴ وزیر خارجه، ۱۰ معاون وزیر و ۸ نماینده از سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در تهران برگزار شد، آمده بود: «به اعتقاد ما افزون بر سلاح هسته‌ای، دیگر انواع سلاح‌های کشتار جمعی، نظیر سلاح شیمیایی و سلاح میکروبی نیز تهدیدی جدی علیه بشریت تلقی می‌شوند.
ملت ایران که خود قربانی کاربرد سلاح شیمیایی است، بیش از دیگر ملت‌ها خطر تولید و انباشت این گونه سلاح‌ها را حس می‌کند و آماده است همه‌ی امکانات خود را در مسیر مقابله با آن قرار دهد. ما کاربرد این سلاح‌ها را حرام، و تلاش برای مصونیت بخشیدن ابناء بشر از این بلای بزرگ را وظیفه‌ی همگان می‌دانیم.»
فتوا در اصطلاح فقهاء اخبار از حکم اللّه به وسیله مستنبط فقیه است و فقیه با توجه به ادلّه شرعیه رأی و نظر خود را در احکام شرعی اظهار می‌کند. این مسئله با حکم حکومتی اختلاف ماهوی دارد. حکم حکومتی در ثبات و بقاء تابع مصلحتی است که آن‌ها را به وجود آورده است و با تحول و رشد جامعه انسانی آن مقررات تبدیل و تغییر می‌یابد و جای خود را به احکام بهتر می‌دهد، اما فتوا مبتنی بر حکم الله است که تحت هیچ شرایطی قابل تغییر نیست. زیرا حکم خدا تغییرناپذیر است.
با این حال رویکرد بهانه‌ای غرب کماکان بر عدم برخورداری جمهوری اسلامی ایران از فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای و ادامه تحریم‌ها باقی ماند. سعید خزائی کارشناس مسائل هسته‌ای در این باره به خبرنگار میزان گفت: «فناوری هسته‌ای در کنار کاربرد‌های صلح‌آمیزی که دارد، مخاطراتی نیز در پی دارد که نیازمند رژیم‌های کنترل است.
اما این رژیم‌ها تا امروز به خوبی عمل نکردند. بعد از جنگ جهانی دوم قدرت‌های بزرگ به فناوری هسته‌ای دست یافتند و برای محدود کردن دارندگان آن پیمان‌هایی مانند استارت و ان. پی. تی را پایه‌گذاری کردند. ان. پی. تی سه هدف را دنبال می‌کند: کاهش سلاح‌های هسته‌ای موجود، منع اشاعه در میان سایر کشور‌ها و کاربرد صلح آمیز در قالب طرح «اتم برای صلح». اما چون این رژیم‌های حقوقی در حوزه کنترل چندان موفق نبودند، قدرت‌های بزرگ تلاش می‌کنند صورت مسئله را حذف کنند تا این توانایی صرفا در اختیار کشور‌های خاصی باقی بماند.»
وی ادامه داد: «علاوه بر غیرموثر بودن مباحث کنترلی، مساله تجارت پرسود فرآورده‌های هسته‌ای نیز مطرح است. کشور‌های دارنده این فناوری مایل نیستند انحصار از دستشان خارج شود. لازم به ذکر است که صنعت هسته‌ای در حوزه‌های مختلفی از جمله رادیو داروها، تشخیص پزشکی، دندان پزشکی، کشاورزی، صنایعی مانند سرامیک کاربرد دارد. برای مثال ایزوتوپ‌ها و فرآورده‌هایی که از اورانیوم گرفته می‌شود بسیار گران قیمت است که در تولید رادیو دارو‌های بیماران خاص استفاده می‌شود.»
بنابراین علی‌رغم چندین دور مذاکره که از سال ۱۳۸۴ شروع شده بود، هیچ تغییری در رویکرد غرب به وجود نیامد. علت این مسئله را همان طور که خزاعی اشاره کرد باید در ناتوانی از کنترل مسیر فناوری هسته‌ای و آثار اقتصادی آن جستجو کرد.
اما آیا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قادر به حل و فصل اختلاف میان جمهوری اسلامی ایران و طرف‌های مقابل بود؟
در این باره خزاعی تصریح کرد: «آژانس وابسته به قدرت‌های بزرگ است. ضمن آنکه ۹۰ درصد مسیر فعالیت‌های صلح آمیز و غیر صلح آمیز هسته‌ای مشترک است. به این معنا که اگرچه ژاپن دارای سلاح هسته‌ای نیست، اما، چون اورانیوم غنی می‌کند و قدرت پرتاب موشک نیز دارد، بالقوه قدرت هسته‌ای به حساب می‌آید. در صورتی که ژاپن مایل به داشتن به این سلاح باشد، ظرف یک ماه به آن دست خواهد یافت. در عین حال عضویت در آژانس به معنای پذیرش مقررات آن است که می‌تواند موید فعالیت ۷های صلح آمیز کشور‌ها در این حوزه باشد.»
طبق برجام، ایران برای بیان حسن نیت خود در حوزه فعالیت صلح آمیز، علاوه بر مقررات آژانس، پروتکل الحاقی را نیز به صورت داوطلبانه پذیرفت که برای اعضا لازم الاجرا نیست. طبق این پروتکل، دوربین‌های آژانس به طور دائم از مراکز، تاسیسات و معادن هسته‌ای فیلم‌برداری می‌کند. همچنین از سال ۱۳۹۴ تا امروز ۱۶ گزارش آژانس گویای آن است که تمامی فعالیت هسته‌ای کشورمان مطابق مقررات و مفاد برجام صورت می‌گیرد.
با این حال برجام، پذیرش پروتکل الحاقی و گزارش‌های آژانس هم نتوانست مانعی برای بهانه جویی‌های آمریکا و کشور‌های غربی باشد. طرح مسائلی مانند روح برجام در دوره اوباما و متضرر شدن آمریکا در دوره ترامپ موجب شد تا این توافق، امروز در حالت احتضار قرار بگیرد.
چرا فناوری هسته‌ای در اولویت سیاست‌های کلان جمهوری اسلامی ایران است؟
اگرچه برجام قطعنامه‌های ششگانه شورای امنیت را تعلیق کرد، اما در ادامه وضعیت به گونه‌ای پیش رفت که منافع اقتصادی و تجاری از این توافق نصیب کشورمان نشد. در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ آمریکا از این توافق خارج شد و به صورت یکجانبه تحریم‌هایی در قالب سیاست فشار حداکثری بر ایران تحمیل کرد. در این میان تروئیکای اروپایی نیز نتوانستند به تعهدات خود جامه عمل بپوشند. تا جایی که ایران مجبور شد برای ایجاد توازن در برجام، مطابق بند ۲۶ و ۳۶ این توافق، وارد گام‌های کاهش تعهدات شود.
علت اهمیت حفظ صنعت هسته‌ای برای کشورمان به رغم فشار‌های گسترده غرب، به دلیل نقش آن در کاهش وابستگی‌ها از یکسو و ارتقا توان ملی از سوی دیگر است.
الف) کاربرد‌های هسته‌ای در حوزه‌های پزشکی، صنعت و کشاورزی:
فناوری هسته‌ای در حوزه پزشکی کاربرد زیادی دارد. پزشکی هسته‌ای شاخه‌ای از تصویربرداری پزشکی، فیزیک پزشکی و پرتونگاری مولکولی است که از خواص هسته‌ای مواد (مثل رادیوایزوتوپ‌ها) برای تشخیص و درمان بیماری‌ها استفاده می‌کند. داروسازی هسته‌ای نیز به این شاخه از علوم پایه پزشکی کمک می‌کند. ویژگی پزشکی هسته‌ای در این است که توانایی ارائه‌دادن اطلاعات تصویری از فرایند‌ها و عملکرد‌های متابولیکی بدن را دارد.
استفاده از انرژی هسته‌ای در پزشکی می‌تواند در زمینه سی‌تی اسکن بسیار موثر باشد. سی تی اسکن، نوع خاصی از عکس‌برداری با اشعه ایکس است. در این‌روش تصاویر گرفته‌شده از اندام‌ها و بافت‌های بدن به پزشک اجازه می‌دهد تا وضعیت بافت‌ها و اندام‌های درونی بدن را به خوبی بررسی کنند و بیمار را به بهترین شکل ممکن درمان کنند. سی تی‌اسکن، به طورمعمول برای تصویربرداری از گردن، ستون مهره ها، سینه، سینوس ها، حفره شکمی و لگن کاربرد دارد. براین اساس اسکن‌های هسته‌ای جزو ایمن‌ترین و کم‌خطرترین آزمون‌های تصویربرداری تشخیصی حال حاضر در علم روز دنیا در رشته پزشکی به شمار می‌رود.
همچنین از این فناوری در حوزه MRI استفاده می‌شود. تصویربرداری به شیوه تشدید مغناطیسی یا MRI شیوه دیگری برای تصویربرداری از اندام‌ها و بافت‌های درونی بدن با کمک امواج مغناطیسی و امواج رادیویی است. MRI به طور معمول برای تصویربرداری از مغز، ستون مهره ها، مفاصل، حفره شکم و لگن کاربرد دارد.
گامانایف که شیوه جدیدی برای درمان و شناسایی مشکلات سر به ویژه مغز است، نیز از جمله حوزه‌هایی است که فناوری هسته‌ای در آن نقش دارد. یکی از مزایای گامانایف، کاهش تاثیر آن بر بافت‌های سالم است.
استرلیزه کردن هسته‌ای و میکروب زدایی وسایل پزشکی با پرتو‌های هسته‌ای، رادیو بیولوژی، تهیه و تولید رادیو داروی ید-۱۳۱ جهت تشخیص بیماری‌های تروئید و درمان آن‌ها و همچنین تولید دارو‌های بیماران خاص از جمله کاربرد‌های فناوری هسته‌ای در علم پزشکی است.
فناوری هسته‌ای در حوزه صنعت نیز کارایی بسیاری دارد. تولید برق یکی از موارد مهم این حوزه است. امروزه حدود ۴۴۰ نیروگاه هسته‌ای در ۳۱ کشور جهان برق تولید می‌کنند. بیش از ۱۵ کشور از مجموع این تعداد در زمینه تأمین برق خود تا ۲۵ درصد یا بیشتر متکی به نیروی هسته‌ای هستند. در اروپا و ژاپن سهم نیروی هسته‌ای در تأمین برق بیش از ۳۰ درصد است و در آمریکا نیروی هسته‌ای ۲۰ درصد از برق را تأمین می‌کند. این موضوع در ایران نیز دنبال شده است. طبق اظهارت علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی، در حال حاضر ایران هزار مگاوات برق هسته‌ای تولید می‌کند و تا هشت سال دیگر دو نیروگاه دو هزار مگاواتی نیز به این چرخه اضافه خواهد شد.
صالحی تاکید دارد: «هر هزار مگاوات نیروگاه هسته‌ای مانع انتشار هفت میلیون تن آلاینده یا گاز‌های گلخانه‌ای می‌شود. با توجه به برنامه‌ریزی ایران برای رسیدن به تولید سه هزار مگاوات برق هسته‌ای تا سال ۱۴۰۶، بیش از ۲۱ میلیون تن گاز‌های آلاینده کمتری وارد هوا خواهد شد.»، زیرا براساس مطالعات علمی، هر کیلو وات ساعت برق هسته‌ای حدود ۲۵ گرم گاز گلخانه‌ای و در مقابل، هر کیلو وات ساعت برف زغال سنگ سوز ۶۵۰ تا ۱۲۵۰ گرم گاز کربینیک تولید می‌کند.
از سوی دیگر استفاده از یک منبع جدید در حوزه تولید برق، می‌تواند به نقش صادراتی آن کمک کند. در حال حاضر ایران به هشت کشور افغانستان، پاکستان، نخجوان، ترکیه، ترکمنستان، ارمنستان، عراق و آذربایجان برق صادر می‌کند که در آینده با افزایش توانمندی در حوزه برق هسته‌ای این حوزه صادراتی می ۷ تواند بازار‌های بیشتری پیدا کند.
علاوه براین استفاده از راکتور‌های هسته‌ای در کشتی‌ها که آلودگی هم برای محیط زیست ندارند، از جمله کاربرد‌های صنعتی فناوری هسته‌ای است.
نشت‌یابی با اشعه، دبی سنجی پرتویی (سنجش شدت تشعشعات، نور و فیزیک امواج)، سنجش پرتویی میزان سائیدگی قطعات در حین کار، سنجش پرتویی میزان خوردگی قطعات، چگالی سنج موادمعدنی با اشعه، کاربرد تکنیک هسته‌ای در شناسایی مین‌های ضد نفر، کشف عناصر نایاب در معادن، تسهیل عملیات اکتشاف و استخراج معادن زیرزمینی نفت و گاز از دیگر موارد استفاده دانش هسته‌ای در صنعت است.
تشعشعات هسته‌ای در کشاورزی هم بسیار کاربرد دارد. موتاسیون هسته‌ای ژن‌ها در کشاورزی، کنترل حشرات و طریق صحیح انبار کردن میوه‌ها و خشکبار که می‌تواند میزان صادرات کشور را افزایش دهد.
در حال حاضر ایران در حوزه نگهداری از تولیدات کشاورزی وضعیت مناسبی ندارد. برای مثال در سال ۱۳۹۵، ده هزار تن پرتقال معادل ۲۰ میلیارد تومان معدوم شد در شرایطی که پرتقال‌های پرتو دیده خارجی تا زمان مصرف سالم باقی می‌ماند. این مشکل هر ساله تکرار می‌شود. امسال هم شاهد از بین رفتن تولیدات سیب درختی در استان‌های غربی کشور بودیم.
برای حفظ محصولات کشاورزی در بلند مدت و ارائه آن در زمان مناسب به بازار می‌توان از فناوری هسته‌ای استفاده کرد. با این روش نه تنها دیگر کشاورزان متضرر خواهند شد بلکه زمینه برای صادرات فراهم می‌شود. ضدعفونی کردن محصولات بدون مواد شیمایی و از طریق پرتودهی در تولیداتی مانند خشکبار، سوهان‌پزی و قنادی‌ها و جلوگیری از جوانه زدن برخی تولیدات از جمله سیب‌زمینی با اشعه گاما راهکاری برای افزایش استاندارد‌های بهداشتی برای مصرف داخلی و رونق بخشی به بازار صادراتی است.
ب) بازار صادراتی فراورده‌های هسته‌ای
یکی از دلایل مخالفت کشور‌های بزرگ با افزایش دارندگان فناوری هسته‌ای، حفظ انحصار بازار پرسود این صنعت است. ایران با پیشرفت در این حوزه امروزه یکی از صادرکنندگان آب سنگین و کیک زرد است.
خزاعی در این باره عنوان کرد: «دستیابی ایران به بازار صادرات صنعت هسته‌ای در کوتاه مدت میسر نیست. اما در آینده این مهم قابل دستیابی است. برای مثال دسترسی به اورانیوم مورد استفاده از دارو‌های بیماران خاص از این مسیر مقدور است و لذا آمریکا تلاش دارد جمهوری اسلامی ایران به توانمندی نرسد تا نیاز به محصولات هسته‌ای مورد استفاده در این زمینه، ابزار فشاری برای این کشور باشد.»
بنابراین دستیابی به مواد اولیه دارو‌های کمیاب، تولید برق هسته‌ای و دیگر فراورده‌هایی که در صنعت به کار می‌رود می‌تواند در افزایش میزان تولید ناخالص داخلی و جلوگیری از خارج شدن ارز از کشور نقش موثری ایفا کند.
بر این اوصاف با توجه به دورنمای اهمیت صنعت هسته‌ای، باید در مقابل فشار‌های ظالمانه غرب ایستادگی کرد این راهبرد باید سرلوحه فعالیت‌های دولت، وزارت خارجه و سازمان انرژی اتمی باشد.
منبع: میزان
انتهای پیام/
