ابراهیم حسن بیگی نویسنده دفاع مقدس در گفت و گو با خبرنگار حوزه ادبیات  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره بازتاب موضوع آزادگان و اسرا در کتاب و داستان‌های خود گفت: فکر می‌کنم رمان «اشکانه» هم به صورت مستقیم و هم غیرمستقیم، بیشتر با مناسبت امروز (بازگشت آزادگان و اسرای جنگ هشت ساله به میهن) ارتباط دارد. شخصیت‌های سه‌گانه اصلی این داستان (حمید، امیر، سید)، هر سه از رزمندگان جنگ بوده‌اند که یکی از آن‌ها دچار اسارت هم می‌شود و بعد‌ها به عنوان آزاده برمی‌گردد؛ مفهوم مقاومت نیز به صورت کلی در لایه‌های روایت کتاب مستتر است. «اشکانه» روایت افرادی است که هشت سال جنگیده‌اند که گاه چندین سال درگیر اسارت بوده‌اند، مدتی از هم دور می‌شوند، اما در نهایت به یکدیگر می‌رسند.

وی افزود: به مجموعه داستان «معمای مسیح» نیز می‌توان اشاره کرد که همه داستان‌های آن راجع به دفاع مقدس بوده و خود داستان معمای مسیح هم به مسئله اردوگاه اسرای ایرانی در عراق می‌پردازد.

حسن بیگی درباره آثار ماندگار و قابل قبولی که اخیرا در زمینه دفاع مقدس خوانده است، بیان کرد: اگر این سوال را ده سال قبل از من می‌پرسیدید به راحتی می‌توانستم کتاب‌هایی را که طی شش ماه اخیر خوانده بودم، نام ببرم. اما امروزه حجم آثار ارزشمند پیرامون دفاع مقدس، هم به لحاظ کمی و هم کیفی، آن‌قدر کاهش یافته که اکنون چیزی به خاطر ندارم و به سختی می‌توانم به کتابی در طول یکی دو سال اخیر اشاره کنم.

وی ادامه داد: پیشتر (به طور مثال در دهه ۶۰) مشکل کمیت در آثار این حوزه وجود نداشت و رقابت بیشتر بر سر کیفیت و محتوا بود. اما امروزه این مشکل به کمیت آثار هم رخنه کرده و گاهی اصلا اثری تولید نمی‌شود که ما بخواهیم درباره کیفیت آن قضاوت کنیم.

جشنواره‌های دفاع مقدس کم فروغ‌تر از گذشته

نویسنده کتاب «قدیس» با اشاره به وضعیت جشنواره‌های مرتبط با دفاع مقدس نیز گفت: آثار دفاع مقدسی در جشنواره‌های دولتی و خصوصی نیز کم‌فروغ بوده‌اند. حتی جایزه کتاب دفاع مقدس که بنیاد حفظ آثار هر ساله آن را باشکوه برگزار می‌کرد، دیگر آن رونق و درخشش گذشته را نداشته و به صورت دو سالانه برگزار می‌شود. به همان دو سالانه هم کتاب چندانی نمی‌رسد و همچنان مشکل کمیت در تولید آثار پابرجاست.

وی درباره چرایی و آسیب شناسی این مسئله تصریح کرد: معمولا مسئولان امر در واکنش به انتقاداتی که به عملکرد آن‌ها می‌شود، بحث کمبود نقدینگی و بودجه را مطرح می‌کنند. اما در یادداشتی که اخیرا نوشته‌ام اشاره کرده‌ام که کمبود پول تنها علت این مشکل نیست، بی‌برنامگی، بی‌رغبتی و کم‌کاری دست‌اندرکاران و مسئولان مربوطه هم اثرگذار بوده است. میزان هزینه‌ها در ظاهر افزایش یافته، اما نتیجه دلخواه محقق نمی‌شود.

رونق ادبیات دفاع مقدس به معنی ترویج خشونت نیست

ابراهیم حسن بیگی با اشاره به علل اهمیت و لزوم ادبیات دفاع مقدس گفت: جنگ در زندگی همه ما ایرانیان اتفاق بزرگی بود که افتاد. هشت سال مقابله با دشمنی مهاجم، بهترین جوانانمان را از ما گرفت و آسیب‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی زیادی برای جامعه ما بر جا گذاشت اما علی‌رغم همه مصائبی که جنگ برای ما داشت مردم حماسه‌ای بزرگ را خلق کردند. در هر کجای دیگر دنیا هم که چنین اتفاقی می‌افتاد، مردم و نسل‌های بعد آن کشور با سربلندی به دستاوردشان افتخار می‌کردند. همانطور که کشور‌های پیروز جنگ جهانی دوم پس از گذشت ۸۰ سال از جنگ همچنان به اشکال مختلف یاد و خاطره پیروزی خود را زنده نگه می‌دارند.

وی ادامه داد: آنچه برای ما اتفاق افتاد بسیار درخشان‌تر بود. ما شکست خورده جنگ نبودیم که مانند آلمان بعد از جنگ شرمنده باشیم. آیا نباید آن را برای نسل‌های بعد حفظ کنیم؟

نویسنده کتاب «اشکانه» با انتقاد از کسانی که پرداختن به ادبیات جنگ را ترویج خشونت‌طلبی می‌دانند، بیان کرد: این حرف درستی نیست. کما این که با وجود گذشت ۸۰ سال از جنگ جهانی دوم صد‌ها فیلم با این سوژه ساخته شده و همچنان نیز ساخته می‌شود. آیا جوامع اروپایی از تماشای این فیلم‌ها و خواندن رمان‌ها و داستان‌های مرتبط با آن دچار خشونت شده؟

باید به جنگ واقعی‌تر نگاه کنیم

حسن بیگی درباره تفاوت فضای آثار مرتبط با جنگ در زمان فعلی نسبت به گذشته گفت: اگر در دهه ۶۰ کسی از من و هم نسلانم که با یکدیگر شروع به نوشتن کردیم، این سوال را می‌پرسید (کما این که می‌پرسیدند) که «چرا شما فقط از یک جنبه به جنگ می‌پردازید و از زوایای دیگر به آن ورود نمی‌کنید؟ می‌گفتیم در شرایط فعلی که درگیر جنگ هستیم باید وجهه حماسی جنگ را باید پررنگ‌تر کنیم و نباید مردم و بسیجی‌ها را مایوس کنیم.

وی ادامه داد: آن زمان مسئله جنگ چنین ایجاب می‌کرد. باید مدتی می‌گذشت تا بتوان از ابعاد دیگر جنگ هم گفت. 

نویسنده رمان «محمد» با انتقاد از نگاه یکسویه به مسئله‌ای چند بعدی مانند جنگ بیان کرد: متاسفانه بعد از گذشت ۳۰ سال از جنگ هنوز اجازه داده نمی‌شود که این بخش از واقعیت‌های جنگ هم مطرح شود. سابقا شکست‌های ما در برخی عملیات‌ها (که امروزه در رسانه مطرح و بررسی می‌شود) هم اجازه مطرح شدن نداشتند، چه برسد به این که بخواهیم آن‌ها را سوژه فیلم و داستان قرار بدهیم.

وی ادامه داد: تا زمانی که تنگ نظری‌های مدیران این بخش وجود داشته باشد ادبیات دفاع مقدس یا حتی بصورت کلی‌تر هنر دفاع مقدس شکوفا نخواهد شد. زمان فعلی بیش از این حرفی برای گفتن ندارد. افرادی همچون من که درباره جنگ داستان نوشته‌اند و به عنوان نویسندگان دفاع مقدس شناخته می‌شوند، امروز می‌خواهند درباره جنگ بهتر بنویسند و مخاطبان گسترده‌تری داشته باشد. اما وقتی اجازه کار داده نمی‌شود چه انتظاری باید داشت؟ وقتی ما که پیش قراولان ادبیات دفاع مقدس بودیم، دچار انفعال شده و دیگر چیزی نمی‌نویسیم، از نویسندگان جوان‌تر چه انتظاری است؟

حسن بیگی افزود: باور کنید این سانسور و یک‌جانبه‌نگری که در حوزه فرهنگ دفاع مقدس وجود دارد و دست و پای ما را می‌بندد، قابل تحمل نیست. فردی مثل آقای ده‌نمکی هم اگر توانست اخراجی‌ها را بسازد (که کار متفاوتی محسوب می‌شد) صرفا به اتکای شناخت و روابط شخصی خود بود که چنین امکان و اجازه‌ای یافت و با آن برخورد نشد. اگر هرکس دیگری بخواهد چنین تصویری از جنگ روایت کند، به راحتی ممکن نیست و متهم به تمسخر جنگ و شهدا خواهند شد. ما می‌خواهیم «هنر دفاع مقدس» داشته باشیم نه این که صرفا مستندی تکراری از جنگ بسازیم.

لازم به ذکر است بیست و سوم مرداد با عنوان روز مقاومت اسلامی در تقویم نامگذاری شده و بیست و ششم مرداد نیز روز بازگشت آزادگان و اسرای جنگ هشت ساله به میهن است.
انتهای پیام/