انواع وصیت‌نامه و نحوه تنظیم آن
استاد مرکز آموزش قوه قضائیه، انواع وصیت‌نامه و نحوه تنظیم آن را تشریح کرد.
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، عبدالرحیم سمسار زاده، رئیس شعبه ۴ دادگاه عالی انتظامی قضات و استاد مرکز آموزش قوه قضائیه، در خصوص انواع وصیت‌نامه و نحوه تنظیم آن در مواقع اضطراری، وصیت بر حمل و... پاسخ داد که در ادامه می‌خوانید.
استاد سمسارزاده، به‌عنوان اولین سؤال بفرمایید اصولاً وصیت‌نامه چیست و در صورت کتبی‌بودن آن به چند صورت تنظیم می‌شود؟
وصیت‌نامه درواقع یک نوع توصیه و سفارش برای بازماندگان است. چنانچه این توصیه به‌صورت کتبی تنظیم شود، به چهار صورت امکان‌پذیر است:
۱-وصیت‌نامه رسمی: این وصیت‌نامه در یکی از دفترخانه‌های اسناد رسمی نوشته‌شده و تابع تشریفات و مقررات اسناد رسمی است.
۲-وصیت خود نوشت: این وصیت‌نامه را موصی (وصیت‌کننده) به دست‌خط خود نوشته و دارای تاریخ روز، ماه و سال می‌باشد و لازم است به امضاء وصیت‌کننده برسد.
۳-وصیت‌نامه سرّی: این وصیت‌نامه به خط وصیت‌کننده یا فرد دیگری نوشته و تنظیم می‌شود، ولی در هر صورت باید دارای امضاء وصیت‌کننده باشد و این وصیت‌نامه در اداره ثبت‌اسناد رسمی یا محل دیگری به امانت گذاشته می‌شود. لازم به ذکر است شخصی که سواد ندارد نمی‌تواند مبادرت به تنظیم وصیت‌نامه‌ی سری نماید و وصیت‌کننده در زمان حیاتش هر زمان بخواهد می‌تواند آن را از اداره ثبت یا مرجع دیگر که امانت گذاشته پس بگیرد (مرجع دیگر ممکن است یکی از دفاتر اسناد رسمی باشد)؛ که در این صورت وصیت‌نامه از حالت سری خارج و عادی محسوب می‌شود.
۴-وصیت‌نامه‌ای که تحت یکی از شرایط بالا تنظیم‌نشده باشد، وصیت‌نامه عادی نامیده می‌شود که در مراجع رسمی پذیرفته نمی‌شود؛ مگر این‌که طبق ماده ۲۹۱ قانون امور حسبی اشخاص ذی‌نفع در ترکه ازجمله ورثه به صحت وصیت اقرار نمایند (یعنی صحت وصیت را تأیید نمایند).
مطابق رأی وحدت رویه شماره ۵۴ مورد ۱۳/۱۰/۱۳۵۱، با توجه به این‌که از ماده ۲۱۹ قانون امور حسبی که پذیرفته‌شدن وصیت‌نامه عادی را مشروط به تأیید اشخاص ذی‌نفع در ترکه دانسته است، لزوم تأیید همه‌ی ورثه استفاده نمی‌شود و عدم تأیید بعضی از ورثه مانع اِعمال وصیت در سهم وراثی که آن را قبول کرده‌اند، نمی‌باشد. علاوه‌براین، ماده ۸۳۲ قانون مدنی که بیان می‌دارد: (موصی‌له می‌تواند وصیت را نسبت به قسمتی از موصی‌به قبول کند. در این صورت وصیت نسبت به قسمتی از قبول‌شده صحیح و نسبت به قسمت دیگر باطل می‌شود)، این معنی را تأیید می‌کند و بر طبق مواد ۱۲۸۵ و ۱۲۸۷ قانون مدنی، تأیید هرکس نسبت به خود آن شخص معتبر است و هرکس ملزم به آن‌چه خودش تأیید نموده است، خواهد بود.
اگر وصیت عادی که از دادگاه تقاضا شده آن را تنفیذ (تأیید) کند، از سوی افراد ذی‌نفع تکذیب شود، تکلیف چیست؟
اگر وصیت عادی که از دادگاه تقاضا شده است آن را تأیید نماید، توسط افراد ذی‌نفع تکذیب شود و به‌بیان‌دیگر، همگی صحت آن را تکذیب کنند، طبق قسمت اول ماده ۲۹۱ قانون امور حسبی، این وصیت‌نامه قابل‌پذیرش نخواهد بود. بااین‌حال، اگر بعضی از ورثه آن را قبول کنند و برخی دیگر تکذیب، این وصیت به لحاظ این‌که بعضی از اشخاص ذی‌نفع صحت آن را تأیید کرده‌اند، طبق قسمت اول ماده ۱۲۹۱ قانون مدنی نسبت به تأییدکنندگان معتبر است. در این رابطه طبق نظریه شماره ۲۶۳۹ مورخه ۴/۸/۱۳۶۷ فق‌های شورای نگهبان، چنانچه دلیل شرعی بر صحت این وصیت‌نامه وجود داشته باشد، این وصیت‌نامه برای سایرین نیز معتبر خواهد بود. بنابراین، دادگاه می‌تواند به صحت آن رسیدگی کند و چنانچه صحت آن را احراز و وصیت‌نامه را تأیید نماید، اگر زیاد بر ثلث (یک‌سوم) نباشد، نسبت به کلیه اشخاص ذی‌نفع معتبر است.
تنظیم وصیت‌نامه در مواقع اضطراری چگونه می‌باشد؟
ممکن است همیشه شرایط برای تنظیم وصیت‌نامه به یکی از راه‌هایی که توضیح داده شد، امکان‌پذیر نباشد. به‌عنوان نمونه، در شرایط جنگی یا شیوع بیماری مُسری، بمباران هوایی و… که حالت فوق‌العاده‌ای بر جامعه حاکم می‌باشد، قانون‌گذار پیش‌بینی‌های لازم را نموده است. در چنین حالتی شخص می‌تواند به‌طور شفاهی نزد دو شاهد وصیت کند. آن‌گاه یکی از دو شاهد محتوای وصیت را با تاریخِ روز، ماه و سال تنظیم کند و به امضای حاضرین برساند. چنانچه شخص وصیت‌کننده نظامی بوده و شرایط جنگی حکم‌فرما باشد، می‌تواند نزد یک افسر یا هم‌ردیف خود و در حضور دو شاهد وصیت کند.
وظیفه اشخاص و شهودی که وصیت در مواقع اضطراری نزد آن‌ها تنظیم می‌گردد، چیست؟
اشخاصی که وصیت‌نامه در مواقع اضطراری نزد آن‌ها تنظیم می‌گردد، باید در اولین فرصت وصیت‌نامه را نزد یکی از دفاتر اسناد رسمی که اداره ثبت معین می‌کند به امانت گذاشته و اعلام نمایند که وصیت‌کننده در سلامت عقل آن را نوشته است. چنانچه وصیت‌نامه به‌صورت شفاهی نزد آنان اعلام شده باشد، باید در اولین فرصت به نزدیک‌ترین دادگاهی که به آن دسترسی دارند مراجعه و موضوع وصیت‌نامه را نزد قاضی اعلام نماید تا مراتب صورت‌مجلس شود و به امضای قاضی و شهود برسد. البته چنین وصیت‌نامه‌ای ظرف یک ماه باید از طرف وصیت‌کننده تأیید و به یکی از سه طریق قانونی (سری، رسمی و خود نوشت) تنظیم گردد. در غیر این‌صورت بلااثر خواهد بود؛ مگر آن‌که ورثه محتوای آن را تأیید و قبول نمایند.
لطفاً در مورد وصیت بر حمل توضیح بفرمایید؟
گاهی ممکن است برای کسی وصیت کنیم که هنوز متولد نشده باشد (جنینی که در داخل رحم مادر است). شرط اجرای این وصیت آن است که جنین زنده متولد شود و چنانچه سقط شود، این حق به ورثه او خواهد رسید. البته این در صورتی است که ورثه موجبات سقط وی را فراهم نکرده باشند.
صغیر و مجنون هم می‌توانند موضوع وصیت‌نامه باشند. در این‌صورت در مورد صغیر، ولی و در مورد مجنون، قیّم باید قبولی خود را بر پذیرش وصیت‌نامه اعلام نمایند. در مورد شخص بالغ و رشید، قبولی خودش شرط می‌باشد و ملاک آن نیز قبولی او پس از فوت متوفی (وصیت‌کننده) می‌باشد.
باید توجه داشت که اگر شخصی پس از فوت موصی (وصیت‌کننده) وصیت را قبول نماید، دیگر حق رد آن را ندارد.
منبع: مهداد
انتهای پیام/
