رئیس سازمان فضایی کشور گفت: اگر به زندگی روزمره نگاه کنید متوجه می‌شوید که تمام اطلاعات هواشناسی از طریق داده‌های ماهواره‌ای به دست می‌آیند و تمام کسب و کارها منوط به اطلاعات هواشناسی  شدهاند زیرا شغل‌های مختلفی همچون کشاورزی و یا صیادی احتیاج به داده‌های ماهواره‌ای دارند.

به گزارش  حوزه فن‌آوری‌گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، امروزه بهره‌گیری از صنعت فضایی و استفاده از داده‌های ماهواره‌ای در زندگی مردم نقش بسیار موثری دارد، به طوری که بسیاری از اطلاعات مختلف در حوزه‌هایی همچون هواشناسی، کشاورزی و موقعیت یابی به وسیله اطلاعات ماهواره‌ای به دست می‌آیند؛ اطلاعاتی که برای هر کشوری می‌تواند اهمیت بسیاری داشته باشد.

خوشبختانه از سال ۶۶ فعالیت فضایی در ایران رشد پیدا کرد تا اکنون بتوانیم جزو ۱۱ کشوری باشیم که موفق به دستیابی چرخه کامل فضایی شدهاند، همچنین دانشمندان ایرانی با اقتدار و غیرت توانستند رتبه اول منطقه را در حوزه صنعت فضایی کسب کنند؛ رتبه‌ای که برای کشورمان بسیار حائز اهمیت است، برای آگاهی از چگونگی رشد صنعت فضایی و همچنین دستاوردهای آن با مرتضی براری رئیس سازمان فضایی کشور به گفتگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

باشگاه خبرنگاران جوان: به طور کلی از چه سالی صنعت ماهواره‌سازی در کشور ایران کار خود را آغاز کرد و از چه سالی به فکر ساخت ماهواره افتادید؟

براری: رشته ‌هوا فضا از دهه ۶۰ و ورود دانشگاه‌ها به این حوزه آغاز شد، در سال ۶۶ اولین دانشکده هوا فضا در دانشگاه صنعتی امیرکبیر، سپس شریف و خواجه نصیر شکل گرفت؛ خوشبختانه امروز بیش از ۳۰ دانشگاه و مرکز تحقیقاتی در حوزه هوا فضا فعال هستند و نیروی انسانی بسیار متخصصی شکل گرفته است، اکنون تمام زنجیره ارزش افزوده صنعت فضایی در دانشگاه‌ها آموزش داده می‌شود، از بالادست این حوزه که ساخت ماهواره و ایستگاه‌های فضایی است تا درگیر شدن دانشکده ‌های مختلف در این رشته از برکات حوزه فضایی بوده است و همچنین در پایین دست هم دانشکده ‌های بسیاری همچون کامپیوتر، جغرافیا و نقشه کشی فعال هستند.

اکنون از  لحاظ علمی رتبه اول منطقه هستیم و ایران در حوزه هوا فضا به اقتدار علمی رسیده است، همچنین در دنیا هم رتبه یازدهم را اخذ کرده‌ایم، این  زنجیره انسانی موفقی که در حوزه فضایی ایجاد شده است علاوه بر ساخت ماهواره و ایستگاه زمینی قدرت دیگری دارد که از آن می‌توان به عنوان توانایی پردازش ماهواره‌ای یاد کرد؛ اکنون توسط این ماهواره‌ها گزارش‌های بسیار خوبی گردآوری و برای دستگاه‌های اجرایی ارسال می‌شوند و ما این داده‌‌ها را در اختیار کسب و کارها قرار داده‌ایم.

سال ۸۵ قرارداد ساخت  سه ماهواره منعقد شد

باشگاه خبرنگاران جوان: از چه زمانی  به طور خاص فعالیت‌مان در حوزه هوا فضا آغاز شد؟

براری:  از سال ۶۶ بحث آموزش هوا فضا شروع و در دهه ۷۰ بحث تحقیق و توسعه فناوری ماهواره در دانشگاه‌ها و شرکت‌های خصوصی آغاز شد، از سال ۸۵ سعی شد تا با امضای قرار داد میان دانشگاه‌های صنعتی امیرکبیر، صنعتی شریف و علم و صنعت، صنعت فضایی را رونق دهیم، البته باید ذکر کنم پیش از سال ۸۵ هم سعی کردیم تا با همکاری کشور‌های دیگر بتوانیم ماهواره‌ها را بسازیم، اما به دلیل آنکه در آن سال‌ها با اوج محدودیت‌ها مواجه بودیم؛ متخصصین خودمان با غیرت و همت مثال زدنی خود موفق به ساخت ماهواره شدند، سال ۸۵ قرارداد ساخت سه ماهواره منعقد شد.

باشگاه خبرنگاران جوان: ۲ سند ۱۰ ساله  در صنعت هوا و فضا منعقد شده است، درباره این دو سند و اهداف آن‌ها توضیح دهید و آیا اهداف کلی سند اول منعقد شده است تا بتوانیم وارد سند ۱۰ ساله دوم شویم؟

براری:  سند ۱۰ ساله اول از سال ۸۵ تا سال ۹۴ آغاز شد و خوشبختانه در این سند به توفیقات خوبی در صنعت فضایی دست یافتیم، ما توانستیم رتبه اول علمی منطقه را در طول این سند کسب کنیم، همچنین تربیت نیروی متخصص در عرصه فضایی هم به خوبی انجام گرفت؛ در برنامه ۱۰ سال اول فضایی توانستیم به چرخه کامل فناوری فضایی دست پیدا کنیم، در حال حاضر ایران جزو معدود کشور‌هایی است که موفق به  کسب این مقام شده است، با پرتاب ماهواره امید در ۱۴ بهمن ماه سال ۸۷ توانستیم به این چرخه دست پیدا کنیم و جزو ۹ کشور اول دنیا باشیم که توانسته‌اند به این افتخار دست پیدا کنند؛ اکنون فقط ۱۱ کشور در جهان وجود دارند که صاحب این چرخه هستند، اما درباره بخش دوم سوال و اینکه آیا توانسته‌ایم به طور کامل به این چرخه مهم دست یابیم یا خیر، باید بگویم که خیر ما متناسب با منابعی که اختصاص داده شد و با توجه به اینکه تلاش ما در برنامه ۱۰ ساله اول استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی بود و به دلیل آنکه نتوانستیم به این برنامه دست یابیم و به توان داخل تکیه کردیم موفق نشدیم  تمام اهداف را محقق کنیم؛ در برنامه ۱۰ سال دوم هم که از سال ۹۵ آغاز شده و تا سال ۱۴۰۴ ادامه دارد مهمترین هدف ما تبدیل اقتدارعلمی به اقتدار اقتصادی در فضاست و هدف ما عملیاتی کردن ماهواره‌ها مبتنی بر کاربرد‌های مختلف است تا بتوانیم در این دهه زیرساخت‌های بومی را تکامل ببخشیم و به توانایی ساخت ماهواره عملیاتی و قراردادن آن در مدار برسیم؛  همچنین دریافت خدمات پایدار از ماهواره‌ها هم جزئی از اهداف ماست.

ما در عصری زندگی می‌کنیم که اقتصاد فضا بسیار مهم است تلاش ما این است که بتوانیم زیرساخت‌های بومی فضا را در این دهه ایجاد کنیم و در حوزه ماهواره‌های سنجش و حوزه ماهواره‌های مخابراتی به موفقیت‌های خوبی دست پیدا کنیم.

باشگاه خبرنگاران جوان: به اقتصاد فضایی اشاره کردید و اینکه در این راه شرکت‌های دانش بنیان و استارت آپ‌ها می‌توانند عملکرد خوبی داشته باشند، آیا هم اکنون بودجه مناسب و زیرساخت‌های درستی برای فعالیت آنها ایجاد شده است؟

براری: امروزه فضا ابزاری برای توسعه و رفاه جامعه است و به همین دلیل در زندگی مردم نقش بسزایی پیدا کرده است، اگر در زندگی روزمره نگاه کنید متوجه می‌شوید که تمام اطلاعات هواشناسی از طریق داده‌های ماهواره‌ای به دست می‌آیند و تمام کسب و کارها منوط به اطلاعات هواشناسی  شدهاند زیرا کسب و کارهای مختلفی همچون کشاورزی و یا صیادی احتیاج به داده‌های ماهواره‌ای دارند.

مذاکره با بخش خصوصی برای توسعه کارهای فضایی در کشور

اگر به شبکه ناوبری نگاه کنید متوجه می‌شوید تمام اطلاعات و موقعیت یابی‌ها توسط اطلاعات فضایی انجام می‌شود و در همین راستا می‌توان گفت که اقتصاد فضایی طی ۱۰ سال گذشته رشد بسیار خوبی داشته است، رشد اقتصادی دنیا طی ۱۰ سال گذشته ۱۹.۴ دهم درصد بوده است اما در اقتصاد در حوزه فضایی با ۱۳۴ درصد رشد مواجه بوده است؛ یعنی در رشد اقتصادی، فضا بسیار خوب بوده است و این اقتصاد توسعه خدمات و بهبود رفاه زندگی جامعه توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان است، اقتصاد فضایی اکنون توسط شرکت‌های خصوصی رونق پیدا می‌کند و جالب است بدانید 76% اقتصاد فضایی توسط بخش خصوصی ایجاد می‌شود، یعنی شرکت‌های خصوصی فناوری فضایی رشد داشتند و اقتصاد و اشتغال خوبی در این میان شکل گرفته است اما ما هم وظیفه داریم که رشد اقتصادی و اشتغالزایی در بخش فضایی بیشتر کنیم و روزانه بیش از 200 گیگ داده ماهواره‌ای را دریافت می‌کنیم و هدفمان این است که این اسم را افزایش دهیم، قرار دادن این داده‌ها در اختیار شرکت‌ها از اولویت‌های سازمان فضایی است.

سازمان فضایی مدتی است اقداماتی را آغاز کرده که بر مبنای آن بستری مناسب ایجاد می‌شود تا داده‌ها را در اختیار کسب و کارها قرار دهیم، همچنین با بخش خصوصی مذاکراتی انجام گرفته تا به وسیله آن بتوانیم کارهای فضایی را در کشور توسعه دهیم.

کارهایی که باید انجام دهیم تسهیل گری و توسعه بازار است و طی چند روز گذشته چندین معاون و وزیر دولت از دستاوردهای ماهواره‌ای بازدید داشتند، ما روزانه تمام محصولات کشاورزی را پایش می‌کنیم و همین موضوع می‌تواند به وزارت جهاد کشاورزی کمک کند.

باید بتوانیم به کمک اطلاعات فضایی از هدر رفت بی رویه آب جلوگیری کنیم و بتوانیم نقاط مناسبی را که می‌توانند برای کشت برنج مناسب باشند در اختیار کشاورزان قرار دهیم؛ با داده‌های ماهواره‌ای می‌توانیم منابع آبی را رصد کرده و آنها را مدیریت کنیم، همچنین الگوهای چشم به وسیله  داده‌های ماهواره‌ای می‌توانند اصلاح شوند.

می‌توانیم به کشاورز کمک کنیم تا متوجه شود کدام یک از بخش‌های زمین کشاورزی‌اش نیاز به سم پاشی دارد تا از همین طریق از شیوع بسیاری از بیماری‌هایی که به وسیله سموم کشاورزی منتقل می‌شوند، جلوگیری کنیم.

توسعه زیرساخت‌های بومی، مهمترین دغدغه سازمان فضایی در برنامه ۱۰ ساله دوم 

همچنین از دیگر اطلاعاتی که می‌توان به وسیله ماهواره‌ها و داده‌های فضایی به دست آورد پایش گرد و غبار سطح کشور است، ما می‌توانیم به وسیله اطلاعات ماهواره‌ای تمام رویدادها را مورد بررسی قرار دهیم، بررسی‌های خود را در اختیار وزارت امور خارجه قرار دهیم تا وزارتخانه با دیگر کشورهای منطقه مذاکره کند و منشاء این گرد و غبارها از میان برداشته شود.

باشگاه خبرنگاران جوان: علم اطلاعات و پایش موضوعات کشور بسیار اهمیت دارد اما اکنون این اطلاعات و داده‌ها از طریق ماهواره‌های خارجی به دست می‌آیند، آیا می‌توانیم خودمان ماهواره‌هایی بسازیم که داده‌ها را در اختیارمان قرار دهند؟

براری: روزانه از ۱۰ ماهواره خارجی اطلاعات دریافت می‌کنیم، پنج ماهواره در مدار لئو و پنج ماهواره دیگر در مدار ژئو را در اختیار ما قرار می‌دهند، اما بسترهایی فراهم شده تا بتوانیم به کمک این ماهواره‌ها برخی خدمات را برای کشور ایجاد کنیم تا کسب و کارها از طریق آن بتوانند هم به دستگاه‌های دولتی خدمت کنند و هم به مردم کشور کمک برسانند، مهمترین دغدغه ما در برنامه ۱۰ ساله دوم توسعه زیرساخت‌های بومی است، یعنی بتوانیم به وسیله ماهواره‌های خودمان اطلاعات را بدست آوریم.

باشگاه خبرنگاران جوان: درباره ماهواره پیام امیرکبیر که اکنون تست‌های نهایی خود را انجام می‌دهد، توضیح دهید؟

براری: قرارداد ماهواره پیام سال ۸۷ توسط دانشگاه امیرکبیر منعقد شد و تا سال ۹۰ به دنبال پیدا کردن پرتابگر خارجی بود، سال ۹۱ هیچ کشور خارجی با ایران همکاری نکرد و همین موضوع به غیرت جوانانمان در دانشگاه امیرکبیر برخورد و آنها با تلاش شبانه‌روزی و در اوج محدودیت‌ها شروع به ساخت ماهواره کردند، اکنون این ماهواره در حال تحویل گیری است، ماهواره‌ای که قرار بود با کشوری دیگر و با دقت هزار متر ساخته شود امروز با دقت بسیار بالاتر و با دقت ۴۵ متر ساخته شده است یعنی ۲۰ برابر دقت آن افزایش یافته است و از ۱۰۰۰ متر به ۴۵ متر رسیده است، این ماهواره کامل عملیاتی است و بیش از ۲ سال  در مدار عملیاتی قرار می‌گیرد.

باشگاه خبرنگاران جوان: درباره همکاری کشور ایران و روسیه برای ساخت ماهواره‌ها توضیح بفرمایید؟

براری: کشورها سعی دارند تا در حوزه فضایی با هم همکاری کنند زیرا این حوزه به سرمایه‌گذاری بالایی احتیاج دارد، ما هم تلاش کردیم تا با همکاری دیگر کشورها بتوانیم ماهواره را بسازیم، ماهواره سینا یکی از این ماهواره‌هایی است که با همکاری کشورمان و روسیه ساخته و پرتاب شد و البته گزارش‌هایی پخش شد که این ماهواره گم شده است پس از آن همکاری را با کشور ایتالیا داشتیم که طی آن ماهواره مصباح ساخته شد البته به دلیل وجود برخی از مشکلات هنوز پرتاب نشده است، در همین میان به این نتیجه رسیدیم که برای دستیابی به فضا و ویژگی‌های آن و توسعه اقتصاد باید بتوانیم برنامه استراتژیک برای خود داشته باشیم، اقتصاد فضا با رشد بسیار خوبی مواجه بوده است.

باشگاه خبرنگاران جوان: در حوزه پرتابگرها چه میزان موفق بوده‌ایم و توانسته‌ایم پرتابگر بومی با کیفیت خوب تولید کنیم؟

براری: سال ٨۴ تصمیم گرفتیم تا همانطور که به توان و دانش متخصصان برای تولید ماهواره و ایستگاه‌های فضایی اعتماد کردیم، پرتابگرهای بومی را هم خودمان بسازیم، به جایی رسیدیم که می‌توانیم خودمان با پرتابگر بومی ماهواره‌های‌ خود را در مدار ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین قرار دهیم.

پرتاب ماهواره ها اولویت سازمان فضایی است

باشگاه خبرنگاران جوان: درباره ماهواره‌ها و علت تاخیر پرتاب آنها توضیح دهید؟

براری: ماهواره دانشگاه شریف در مدار ۲۵۰ کیلومتر به مدت ۴۵ روز قرار می‌گیرد، پیام امیرکبیر در مدار بالای ۵۰۰ کیلومتر و بیش از دوسال قرار می‌گیرد؛ تمام تلاش ما این است که بتوانیم ماهواره‌های خوبی را بسازیم اکنون در حال تحویل گیری این دو ماهواره هستیم و به صورت ماهانه آنها را مورد بررسی و تست قرار می‌دهیم و اگر نیاز به تعویض و یا تستی دوباره داشته باشند آنها را انجام می‌دهیم و ان‌شاءالله شاهد قرار گرفتن این دو ماهواره روی مدار خواهیم بود.

پرتاب ماهواره‌ها در اولویت ماست و تلاش داریم تا آنها را حتما پرتاب کنیم،  این اعتقاد اکنون وجود دارد که باید حوزه فضایی را رونق بخشید و در آینده‌ای نزدیک شاهد پیشرفت صنعت فضایی، قرار دادن ماهواره‌ها در فضا، استفاده از داده‌های مختلف علمی و توسعه کسب و کارها خواهیم بود.

باشگاه خبرنگاران جوان: درباره ماهواره پارس ١ و تفاهم‌نامه‌ای که با وزارت علوم و تحقیقات و فناوری به امضا رسیده است، توضیحاتی بفرمایید.

براری: قرارداد پارس ۱ با همکاری دانشگاه‌ها، شرکت‌های خصوصی و با مدیریت پژوهشگاه فضایی منعقد شد و قراردادی که ما با وزارت علوم منعقد کردیم برای ساخت ماهواره با قدرت پنج متر بود، برنامه ما این است که تا سال ۱۴۰۴ بتوانیم به ساخت ماهواره بومی با دقت یک متر دست پیدا کنیم، ماهواره سنجشی ما از ۴۵ متر امیرکبیر به ۳۰ متر شریف، ۲۲ متر ظفر، ۱۵ متر پارس ١ و پنج متر پارس  ٢ رسیده است.

ماهواره مخابراتی ناهید یک تحویل گرفته شده است

باشگاه خبرنگاران جوان: آیا در حوزه ساخت ماهواره‌های مخابراتی موفقیت‌هایی کسب کرده‌ایم؟

براری: ماهواره مخابراتی ناهید یک را داریم که تحویل گیری آن کاملا انجام گرفته است و در حال سازگاری پرتاب آن هستیم؛ همچنین ماهواره ناهید ۲ و ایران ست ۱ و ایران ست ۲ هم جزئی از این ماهواره‌های مخابراتی هستند که  امیدوارم تا سال ۱۴۰۴ بتوانیم ماهواره‌های مخابراتی را هم روی مدار قرار دهیم.

باشگاه خبرنگاران جوان: به حضور شرکت‌های دانش بنیان و بخش اقتصادی در میان حوزه فضایی اشاره کردید، اما دولت هم به عنوان بخش تصدی‌گری و حکومتی باید بودجه‌ای را برای بخش حوزه فضایی در نظر گرفته باشد، بودجه‌ای که در سال جدید و همچنین قانون ششم توسعه برای حوزه فضایی در نظر گرفته شده، چه میزان بوده است؟

براری: از وقتی که سازمان فضایی دوباره به وزارت ارتباطات تحویل داده شد، بیش از ۸۸۰ میلیارد تومان در حوزه فضایی سرمایه‌گذاری داشته است و هر سال با رشد خوبی در حوزه فضایی مواجه بوده‌ایم، تمام کشورهای توسعه یافته برای رونق صنعت فضایی از ترکیب بخش بودجه دولتی و خصوصی استفاده می‌کنند و در سال جدید هم قرار شد سه هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان به بخش فضایی تخصیص یابد که از این مبلغ ۹۰۰ میلیارد تومان توسط بخش خصوصی جذب می‌شود، این ترکیب سبب پیشرفت حوزه فضایی می شود.

در تلاش هستیم تا از تمام منابع مالی برنامه ششم توسعه استفاده کنیم و سپس از بخش خصوصی برای رونق حوزه فضایی بهره ببریم و بستر مناسبی را برای حضور بیشتر این شرکت‌ها فراهم کنیم زیرا آنها پتانسیل بسیار خوبی برای رشد و توسعه صنعت فضایی دارند.

انتهای پیام/

گفتگو از: مهشید جعفری