راه ایران به سوی ساخت موشک‌های قاره‌پیما هموار است/ تهران می‌تواند مقابل هر تهدید قابل‌تصور منطقه‌ای از خود دفاع کند +فیلم
«اندیشکده کنگره آمریکا» می‌نویسد ایران بزرگ‌ترین زرادخانه موشکی خاورمیانه را دارد و با داشتن فناوری پیش‌رفته فضایی، راه این کشور به سوی موشک‌های بالستیک قاره‌پیما نیز هموار است.
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛ دولت‌های پیاپی در آمریکا اذعان کرده‌اند که ایران دشوارترین چالش پیش روی آن‌هاست و دولت ترامپ نیز از این قاعده مستثنی نیست. صرف‌نظر از اتهامات و ادعاهای مختلفی که کاخ سفید از ابتدای انقلاب اسلامی تا کنون به تهران نسبت داده است، نهادهای اطلاعاتی و کارشناسی آمریکا، چه درون دولت و چه خارج از آن، بارها و بارها نقاط قوت جمهوری اسلامی را نیز به مقامات ارشد واشینگتن یادآوری کرده‌اند تا نکند ادبیات قلدرمآبانه و لفاظی‌های تبلیغاتی افرادی مانند ترامپ علیه ایران جلوی چشمان سیاستمداران آمریکایی را بگیرد و واقعیت‌های موجود در جهان و به ویژه خاورمیانه را نبینند.
«سرویس تحقیق کنگره» که آن را «اندیشکده کنگره آمریکا» می‌دانند، اخیراً طی گزارشی تحت عنوان «سیاست‌های خارجی و دفاعی ایران» کاملاً تفصیلی، ابعاد مختلفی از سیاست‌های داخلی و بین‌المللی ایران را بررسی کرده و در خلال این بررسی، اگرچه بخشی از ادعاهای کاخ سفید را هم تکرار نموده، اما برخی از نقاط قوت ایران را نیز برشمرده است. آن‌چه در ادامه می‌آید، خلاصه‌ای از نکات مهم گزارش سرویس تحقیق کنگره درباره ظرفیت‌های نظامی ایران است.
ایران چالش همیشگی دولت‌های آمریکا
سرویس تحقیق کنگره در ابتدای این گزارش می‌نویسد: «سیاست امنیت ملی ایران محصول عوامل متعددی است که گاهاً با یک‌دیگر رقابت نیز می‌کنند: ایدئولوژی «انقلاب اسلامی» در ایران، تصور مقامات ایران از تهدیدهای مقابل حکومت و کشورشان، منافع ملی درازمدت ایران، و تعامل جناح‌ها و حوزه‌های مختلف حکومت ایران.» این اندیشکده آمریکایی سپس توضیح می‌دهد که مقامات ایران:
به دنبال بازدارندگی یا خنثی کردن [اقدامات] آمریکا یا اقدامات دیگر در جهت حمله یا تهدید آن‌ها [مقامات ایران] یا تغییر حکومت ایران هستند.
تلاش کرده‌اند تا از فرصت‌های به وجود آمده در درگیری‌های منطقه‌ای برای سرنگون کردن ساختار قدرتی در خاورمیانه استفاده کنند که ایران می‌گوید به نفع آمریکا، اسرائیل، عربستان و دیگر رژیم‌های عرب مسلمان سنی است.
به دنبال ارتقای وجهه بین‌المللی خود و بازگرداندن حس «عظمتی» هستند که یادآور امپراتوری‌های باستانی پارسی است.
پشتیبانی خود از جنبش‌های شیعه و سایر جنبش‌های اسلام‌گرا را تحت عنوان حمایت از «مظلومین» توصیف می‌کند و می‌گوید عربستان، به طور خاص، دارد تنش‌های فرقه‌ای ایجاد و تلاش می‌کند ایران را از [روند اداره و تصمیم‌گیری درباره] امور منطقه‌ای اخراج نماید.
تلاش می‌کنند از تخفیف‌های تحریمی‌ای که به موجب توافق هسته‌ای چندجانبه ماه جولای ۲۰۱۵ (برنامه جامع اقدام مشترک، برجام) دریافت کرده‌اند، برای ظهور به عنوان یک مرکز منطقه‌ای انرژی و تجارت و هم‌چنین برای مذاکره در مورد خریدهای تسلیحاتی آینده استفاده نمایند.
گاهی اوقات در مورد تاکتیک‌ها و استراتژی‌ها [میان خودشان] اختلاف‌نظر دارند. [آیت‌الله] خامنه‌ای، رهبر عالی ایران، و نهادهای تندرو، مانند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مخالف هرگونه سازش درباره اهداف اصلی امنیت ملی ایران هستند، اما از پیوستن مجدد به ساختار دیپلماسی منطقه‌ای و بین‌المللی، چنان‌که حسن روحانی رئیس‌جمهور منتخب ایران مدنظر دارد، حمایت می‌کنند.
«کنت کتزمن» کارشناس شناخته‌شده مسائل خاورمیانه در آمریکا، گزارش خود را با این مقدمه آغاز می‌کند:
دولت‌های پیاپی [آمریکایی]، با اشاره به برنامه‌های هسته‌ای و موشکی ایران و هم‌چنین تلاش‌های طولانی‌مدت این کشور برای مقابله با بسیاری از اهداف آمریکا در منطقه، تهران را به عنوان یک چالش کلیدی در زمینه امنیت ملی معرفی کرده‌اند. «دَن کوتز» «مدیر اطلاعات ملی» [مشاور اصلی رئیس‌جمهور در امور اطلاعاتی و رئیس جامعه اطلاعاتی آمریکا] ۱۳ فوریه ۲۰۱۸ طی «ارزیابی سالانه تهدیدات جهانی» خود مقابل کنگره گفت که «ایران به دنبال گسترش نفوذ خود در عراق، سوریه و یمن خواهد بود، نقاطی که تهران معتقد است تنش‌ها در آن‌جا به طور کلی به نفع این کشور هستند...» و گفت که «ایران ظرفیت‌های نظامی‌ای را در خود ایجاد خواهد کرد که نیروها و متحدان آمریکا در منطقه را تهدید می‌کنند...» «لایحه اختیارات دفاع ملی» [لایحه سالانه‌ای که بودجه و هزینه‌های وزارت دفاع آمریکا را مشخص می‌کند] نیز هر سال خواستار گزارش سالانه درباره قدرت نظامی ایران شده است و این ارزیابی‌ها نیز طی سال‌های اخیر به ارزیابی‌های جامعه اطلاعاتی [و اظهارات کوتز] شبیه بوده‌اند.
ابزارهای استراتژی امنیت ملی ایران
کارشناس کارکشته سرویس تحقیق کنگره در بخشی از گزارش خود روش‌ها و مکانیسم‌های ایران برای اِعمال استراتژی‌های امنیت ملی و سیاست خارجی‌اش را برمی‌شمارد و درباره آن‌ها توضیحاتی ارائه می‌دهد. این موارد همراه با خلاصه توضیحات کتزمن درباره آن‌ها به قرار زیر است:
حمایت مالی و نظامی از حکومت‌ها و گروه‌های متحد: ایران اسلحه، آموزش و مستشار نظامی در اختیار دولت‌ها و جنبش‌های متحد با خودش مانند حکومت بشار اسد، حزب‌الله، حماس، حوثی‌ها، و شبه‌نظامیان شیعه در عراق می‌گذارد. ایران از برخی گروه‌های سنی نیز حمایت می‌کند. برخی از جناح‌های مسلحی که ایران از آن‌ها حمایت می‌کند، مانند انصارالله، تحت عنوان «سازمان تروریستی خارجی» [از نظر وزارت خارجه آمریکا] تعیین نشده‌اند و هیچ سابقه‌ای در انجام اقدامات تروریستی بین‌المللی ندارند. تهران عموماً با گروه‌های تروریستی سنی که علیه منافع اصلی ایران فعالیت می‌کنند، مانند القاعده و داعش مخالف است و نقش فعالی در مبارزه با داعش در سوریه و عراق داشت. حمایت عملیاتی ایران از متحدانش (که معمولاً شامل ارسال محموله‌های سلاح، اعزام مستشار، تأمین بودجه و آموزش می‌شود) توسط نیروی قدس سپاه پاسداران و تحت فرماندهی ژنرال قاسم سلیمانی انجام می‌شود.
اقدامات سیاسی دیگر: طیف وسیعی از ناظران بین‌المللی گزارش کرده‌اند که ایران بودجه در اختیار نامزدهای سیاسی در عراق و افغانستان می‌گذارد تا در این کشورها متحد به دست بیاورد. این کشور هم‌چنین شماری برنامه آموزشی و تحصیلی را نیز ایجاد کرده است که مسلمانان جوان را برای تحصیل به ایران می‌آورند. یکی از این برنامه‌ها در آمریکای لاتین در جریان است، در حالی که مسلمانان تنها درصد اندکی از جمعیت این منطقه را تشکیل می‌دهند.
دیپلماسی: ایران وزارت خارجه فعالی دارد و دارای سفارت‌خانه یا نمایندگی در تمام کشورهایی است که با آن‌ها روابط دیپلماتیک دارد. رؤسای‌جمهور ایران مرتباً به خارج از این کشور، از جمله به اروپا، سفر و در نشست‌های سازمان ملل در نیویورک شرکت می‌کنند. [آیت‌الله] خامنه‌ای و سایر مقامات ایران نیز مرتباً میزبان مقامات خارجی در تهران هستند. تهران فعالانه در سازمان‌های متعدد و مختلف بین‌المللی حضور دارد یا در پی عضویت در آن‌هاست؛ از جمله سازمان‌هایی که تحت تسلط اعضایی هستند که مخالف سیاست‌های ایرانند. به عنوان نمونه، ایران از اواسط دهه ۱۹۹۰، به دنبال پیوستن به «سازمان تجارت جهانی» بوده و به نظر می‌رسید پس از نهایی شدن برجام، این اتفاق هم بیفتد. هم‌چنین تهران به دنبال عضویت کامل در سازمان‌های منطقه‌ای از جمله «اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا» و «سازمان همکاری شانگهای» است. تهران از آگوست سال ۲۰۱۲ تا آگوست سال ۲۰۱۵، ریاست «جنبش عدم تعهد» را به عهده داشت که شامل حدود ۱۲۰ کشور عضو و ۱۷ کشور ناظر می‌شود و به طور کلی با انتقادات ایران درباره نفوذ قدرت‌های بزرگ در امور جهانی موافق است. تهران آگوست سال ۲۰۱۲ میزبان نشست سالانه جنبش عدم تعهد بود. ایران عضو تمام کنوانسیون‌های مهم عدم اشاعه، از جمله «پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای» (ان‌پی‌تی) و «کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی» است. تهران هم‌چنین در مذاکرات چندجانبه‌ای شرکت کرده که هدف آن حل تنش‌های داخلی در سوریه است. این مذاکرات اخیراً با همکاری روسیه و ترکیه انجام شده‌اند.
ایران بزرگ‌ترین زرادخانه موشکی خاورمیانه را دارد
کتزمن با اذعان به این‌که ایران یک «برنامه فعال توسعه موشکی» دارد، بخشی از گزارش خود را به توصیف قدرت موشکی تهران اختصاص می‌دهد و در ابتدای این بخش می‌نویسد:
«مقامات آمریکا می‌گویند زرادخانه موشکی ایران در منطقه تهدید بالقوه‌ای برای متحدان منطقه‌ای آمریکا و هم‌چنین ناوها و نیروهای آمریکا در منطقه است. کوتز در تاریخ ۱۱ می سال ۲۰۱۷ (و هم‌چنین با عبارت‌هایی مشابه در تاریخ ۱۳ فوریه ۲۰۱۸) شهادت داد که «موشک‌های بالستیک ایران ذاتاً قادر به حمل سلاح‌های [کلاهک‌های] کشتار جمعی هستند» و این کشور «همین الآن هم دارای بزرگ‌ترین زرادخانه موشک‌های بالستیک در خاورمیانه است.» علاوه بر این، جامعه اطلاعاتی آمریکا نیز معتقد است که ایران «می‌تواند اهدافی با فاصله ۲۰۰۰ کیلومتری از مرزهایش را هدف قرار دهد.»
سرویس تحقیق کنگره ادامه می‌دهد: «اطلاعاتی وجود ندارد که نشان دهد ایران ظرفیت [ساخت] «موشک‌های بالستیک قاره‌پیما» (موشک‌هایی با بُرد بیش از ۴۶۰۰ کیلومتر [طبق برخی تعریف‌ها، ۵۵۰۰ کیلومتر]) را دارد، اما مدیر اطلاعات ملی در سخنرانی ارزیابی تهدیدات جهانی خود در تاریخ ۱۳ فوریه ۲۰۱۸ اعلام کرد که «تمایل ایران برای بازدارندگی مقابل آمریکا ممکن است این کشور را به سوی حل این چالش سوق بدهد.» این در حالی است که «[محمد]علی جعفری» فرمانده سپاه پاسداران ماه اکتبر سال ۲۰۱۷ گفت که بُرد کنونی موشک‌های ایران «فعلاً کفایت می‌کند»، احتمالاً به این معنا که تهران برنامه‌ای برای ساخت موشک‌های بالستیک قاره‌پیما ندارد.»
کارشناس مسائل ایران و خاورمیانه در سرویس تحقیق کنگره در عین حال خاطرنشان می‌کند: «اگر ایران تصمیم به انجام این کار [ساخت موشک‌های بالستیک قاره‌پیما] بگیرد، پیش‌رفت‌ها در برنامه فضایی این کشور می‌تواند راه تهران به سوی یک موشک بالستیک قاره‌پیما را کوتاه‌تر کند، چراکه پرتابگرهای فضایی نیز از فناوری مشابهی استفاده می‌کنند. برنامه‌های موشکی ایران تحت مدیریت نیروی هوایی سپاه پاسداران، به ویژه فرماندهی موشکی «الغدیر» درون این نیرو است؛ نهادی که تحت دستور اجرایی ۱۳۳۸۲ [دولت آمریکا] تحریم شده است.»
در ادامه می‌خوانیم: «ایران در سطح تاکتیکی‌تر، در حال دست‌یابی، ساخت یا صادرات موشک‌های بالستیک و کروز کوتاه‌بردی است که نیروهای این کشور می‌توانند با هدف حفاظت از متحدان و نیروهای نیابتی تهران در منطقه یا تقویت توانایی این کشور در اِعمال قدرت، از این موشک‌ها استفاده کنند و/یا آن‌ها را در اختیار متحدان خود قرار دهند. مدیر اطلاعات ملی در سخنرانی ارزیابی تهدیدات جهانی خود در تاریخ ۱۳ فوریه ۲۰۱۸، شهادت داد که ایران «هم‌چنان به تولید و تقویت طیفی از ظرفیت‌های نظامی جدید به منظور هدف قرار دادن امکانات نظامی آمریکا و متحدانش در منطقه ادامه می‌دهد که از جمله این ظرفیت‌ها، پهپادهای مسلح، موشک‌های بالستیک، مین‌های دریایی پیش‌رفته، قایق‌های انفجاری بدون سرنشین، اژدرهای پیش‌رفته و زیردریایی، و موشک‌های کروز ضدکشتی و حمله زمینی است.»
نویسنده با اشاره به این‌که قطع‌نامه ۲۲۳۱ شورای امنیت با ادبیاتی بسیار ملایم‌تر از ایران «می‌خواهد» تا از تولید و آزمایش موشک‌های بالستیکی که برای حمل سلاح هسته‌ای طراحی شده باشند، خودداری کند، فهرستی از موشک‌هایی را ذکر می‌کند که مدعی است ایران طی این مدت آن‌ها را آزمایش کرده است. این فهرست و خلاصه‌ای از توضیحات درباره هر مورد، از این قرار است:
۱۱ اکتبر ۲۰۱۵ (و طبق برخی گزارش‌ها، مجدداً ۲۱ نوامبر ۲۰۱۵): آزمایش موشک بالستیکی با برد ۱۹۰۰ کیلومتر که مقامات اطلاعاتی آمریکا آن را «دقیق‌تر» از موشک‌های قبلی ایران توصیف کردند؛ پیش از آغاز اجرای قطع‌نامه ۲۲۳۱.
۸ و ۹ مارس ۲۰۱۶: آزمایش چندین موشک بالستیک برای اولین بار پس از روز اجرای برجام.
می ۲۰۱۶: طبق برخی گزارش‌ها ایران ماه می سال ۲۰۱۶ یک آزمایش موشکی انجام داد، اگرچه رسانه‌های این کشور گزارش‌های متفاوتی درباره برد موشک مورد آزمایش منتشر کردند.
۱۱ تا ۲۱ جولای ۲۰۱۶: آزمایش موشکی با برد ۴۰۰۰ کیلومتر، شبیه موشک «موسودان» کره شمالی که طبق برخی گزارش‌ها ناموفق بود [لازم به ذکر است که رسانه‌های ضدانقلاب سابقه انتشار اخبار اساساً دروغین درباره آزمایش‌های موشکی ایران و یا القای ناموفق بودن این آزمایش‌ها را دارند که نمونه آن درباره پرتاب ماهواره به فضا توسط راکت سیمرغ و به‌رغم اعتراف آمریکایی‌ها به موفقیت‌آمیز بودن این عملیات اتفاق افتاد].
۲۹ ژانویه ۲۰۱۷: آزمایش موشکی که مقامات دولت ترامپ آن را نسخه‌ای از موشک شهاب توصیف کردند. اگرچه برخی گزارش‌های مطبوعاتی خبر از ناموفق بودن این آزمایش دادند و نوشتند این موشک بعد از طی حدود ۹۶۰ کیلومتر منفجر شده است.
۲۷ جولای ۲۰۱۷: راکت ایرانی سیمرغ، ماهواره‌ای را به فضا پرتاب کرد.
پسابرجام: بارها آزمایش موشک‌های بالستیک کوتاه‌مدت پس از نهایی شدن برجام.
ظرفیت‌های متعارف و «جنگ نامتقارن»
ایران قادر به دفاع از خود مقابل هرگونه تجاوز قابل‌تصور از سوی همسایگانش است.کنت کتزمن مدعی می‌شود که ارزیابی‌های کنونی نشان می‌دهد نیروهای متعارف ایران توانایی شکست دادن ارتش آمریکا در یک تقابل کلاسیک نظامی را ندارند، اما یادآور می‌شود:
«ایرانی‌ها توانایی بالقوه آن را دارند که آسیب‌های چشم‌گیری به نیروهای آمریکایی وارد کنند. هم‌چنین به نظر می‌رسد ایران قادر به دفاع از خود مقابل هرگونه تجاوز قابل‌تصور از سوی همسایگانش است، اگرچه توانایی استقرار متمرکز نیروهای مسلحش در مسافت‌ها یا آبراه‌های دور را ندارد. ژنرال «ژوزف ووتل» فرمانده ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا، ۲۷ فوریه سال ۲۰۱۸ شهادت داد که نیروهای زمینی ایران دارند «توانایی خود در بسیج و اعزام سریع در واکنش به تهدیدهای داخلی و خارجی را تقویت می‌کنند.»
نویسنده گزارش، سپس به موضوعی می‌پردازد که اکثر گزارش‌های اندیشکده‌های آمریکایی درباره قدرت نظامی و منطقه‌ای ایران، ساده از کنار آن عبور نمی‌کنند. وی با این جمله به استقبال موضوع ظرفیت‌های ایران در جنگ نامتقارن می‌رود: «ایران نه لزوماً از طریق قدرت نظامی متعارف، اما از طریق حمایت از دولت‌ها و نیروهای نیابتی هم‌جهت با خودش می‌تواند مقابل منافع آمریکا و متحدانش در منطقه، اِعمال قدرت نماید. خلاصه‌ای از توضیحات کتزمن درباره ظرفیت‌های نامتقارن و هم‌چنین ظرفیت‌های متعارف ایران از این قرار است:
استراتژی دریایی: طبق گزارش‌های وزارت دفاع و جامعه اطلاعاتی آمریکا، ایران در حال توسعه نیروها و تاکتیک‌هایی برای کنترل بر نزدیک شدن [نیروهای خارجی] به این کشور، از جمله در تنگه هرمز است و نیروی قدس سپاه پاسداران هم‌چنان یکی از ابزارهای کلیدی برای «اِعمال قدرت و سیاست خارجی» این کشور است. به نظر می‌رسد استراتژی دریایی ایران مبتنی بر ایجاد ظرفیت «یورش فوجی» علیه ظرفیت‌های دریایی آمریکا با استفاده از ناوگان قایق‌های کوچک ایران، تعداد فراوان موشک‌های کروز ضدکشتی ایران، و زرادخانه موشک‌های کروز دفاع ساحلی این کشور (مانند «کرم ابریشم» Silkworm یا «شیرشکری»Seersucker) است. طبق گزارش وزارت دفاع آمریکا، تهران هم‌چنین دارد به فناوری‌های مرگ‌بارتری نظیر مین‌های پیش‌رفته‌تر دریایی و «زیردریایی‌های کوچک اما قدرتمند» نیز دست می‌یابد و طی سال‌های اخیر در امتداد سواحل خود، پایگاه‌های دریایی احداث کرده است.
تسلیح متحدان: ایران هم‌چنین نیروهای نیابتی و متحدان منطقه‌ای خود را تسلیح می‌کند و به این ترتیب صرفاً یک ریسک مستقیم ناچیز را می‌پذیرد، به توان «انکارپذیری» [توانایی انکار نقش داشتن در تحولات نقاط مختلف منطقه] دست می‌یابد و از متحدانش به عنوان «ضریب‌دهنده نیرو» [با توانایی چند برابر کردن قدرت و شمار نیروهایش] استفاده می‌نماید.
روابط ارتش با ارتش: روابط نظامی ارتش ایران با ارتش‌های روسیه، چین، اوکراین، بلاروس و کره شمالی عموماً متمرکز بر خرید یا ارتقای تسلیحات ارتش ایران می‌شود. با این وجود، ایران و روسیه در حمایت از حکومت بشار اسد در سوریه همکاری نظامی کردند و حتی آگوست سال ۲۰۱۶، ایران برای اولین بار پس از انقلاب اسلامی به یک کشور خارجی، یعنی روسیه اجازه داد تا برای مدت کوتاهی از یکی از پایگاه‌های هوایی‌اش استفاده کند. ارتش ایران با ارتش هند یک «گفت‌وگوی استراتژیک» دارد و با نیروهای مسلح پاکستان نیز طی دهه ۱۹۹۰ مانورهای مشترکی برگزار کرد. سپتامبر سال ۲۰۱۴، برای اولین بار در تاریخ، دو ناو جنگی چین در بندرعباس پهلو گرفتند و اکتبر سال ۲۰۱۵، فرمانده نیروی دریایی ایران برای اولین بار به چین سفر کرد. هم‌چنین آگوست سال ۲۰۱۷، [سرلشکر محمدحسین باقری] رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران برای اولین بار بعد از انقلاب سال ۱۹۷۹، به ترکیه رفت.
خریدهای تسلیحاتی: طبق برخی گزارش‌ها، حسین دهقان وزیر [وقت] دفاع ایران فوریه سال ۲۰۱۶ به مسکو سفر کرد تا در مورد خرید احتمالی تسلیحات متعارف جدیدی به ارزش ۸ میلیارد دلار، از جمله تعدادی تانک تی-۹۰، جنگنده سوخو-۳۰، هلیکوپتر تهاجمی، موشک ضدکشتی، ناوچه و زیردریایی مذاکره کند. چنین خریدی نیازمند تصویب قطع‌نامه ۲۲۳۱ از سوی شورای امنیت است و مقامات آمریکا گفته‌اند که آمریکا از قدرت وتو خود برای ممنوعیت تأیید فروش استفاده خواهد کرد.
بودجه دفاعی: بودجه دفاعی ایران معمولاً حدود ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور است. ترامپ در سخنرانی اعلام خروج آمریکا از برجام، اعلام کرد ایران از زمان اجرای برجام، بودجه نظامی خود را ۴۰ درصد افزایش داده است، در حالی که منابع دیگر می‌گویند این افزایش ۳۰ درصد بوده است. بودجه نظامی سال ۲۰۱۹-۲۰۱۸ ایران با دربرگرفتن این افزایش، حدود ۲۰ تا ۲۵ میلیارد دلار است.
گزارش سرویس تحقیق کنگره به موضوعات دیگری نظیر برنامه هسته‌ای ایران نیز اشاره و روابط و فعالیت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تهران را (البته از دیدگاه آمریکایی) مفصلاً بررسی می‌کند. برای خواندن متن کامل گزارش سرویس تحقیق کنگره، می‌توانید از لینک ارائه‌شده در ابتدای همین گزارش استفاده کنید.
منبع: مشرق
انتای پیام/
راه ایران به سوی ساخت موشک‌های قاره‌پیما هموار است
