به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان، ایران، سرزمینی کهن که تمدن، فرهنگش همواره شهرتی جهانی داشته و هر برگی از دفتر تاریخ را که مرور می کنی، ردپایی از آداب و آیین مردم این دیار به جای مانده است. هویت و فرهنگ اصیل ایرانی، وام دار مردمانی خوش فکر، هنرمند، باذوق و خلاقیتی سرشار بوده اند که در عرصه حکمت، معرفت و دانش، خوش درخشیده اند و تمدن ایرانی را بالنده و شایسته مباهات دانسته اند.

ایرانیان از دیرباز مرد رزم و میدان بوده اند، در برهه های حساس، جان و مال خویش را فدای دفاع از سرزمینشان کرده اند و در زمان آسایش به مشق رزم می پرداختند، شیرمردانی که حتی در بازی های آیینی، سوار بر اسب به میدان می رفتند و این امر به راحتی در بازی سنتی و کهن ایرانیان به نام " چوگان" قابل مشاهده است.

نمایشی از ارتباط میان انسان، طبیعت و اسب به همراه نوای موسیقی!

بازی کاملا استراتژیک که که آمادگی سوار و اسب را با هم نیاز دارد، بدیهی است که وقتی اسب در مقابل مانعی قرار می‌گیرد، فرار می‌کند اما اسب چوگان به سمت مانع رفته و خود را در شرایطی قرار می‌دهد که سوار، چوگان بزند. اسبی که خود با شرایط چوگان باز در میدان تطبیق می‌دهد براحتی در میدان جنگ هم حضور می‌یابد.

اين بازی آيينی از دوره ساسانی تا به امروز هميشه مورد حمايت حكومت های ايرانی و مردم قرار داشته است . از جمله اهميت های اين بازی تاثير آن بر هنر، اقتصاد هنر ، موسيقی ، ادبيات ، نقاشی ، مينياتور و روايتگری است .

برای نخستین بار در کارنامه اردشیر بابکان از چوگان نام برده شده و پس از آن بسیاری از شاعران و نویسندگان ایرانی، درباره آن نوشته اند. برای نمونه فردوسی در شاهنامه این چنین سروده است:
ز چوگان او گوی شد ناپدید
تو گفتی سپهرش همی برکشید

قدیمی ترین دروازه چوگان در نصف جهان

میدان نقش جهان یکی از استانداردترین و تاریخی ترین مکان های انجام این بازی است که همچون نگینی سبز در مجموعه تاریخی نقش جهان اصفهان قرار دارد. دو دروازه سنگی چوگان هنوز در میدان باقی است که از انجام ورزش چوگان در آن دوره حکایت می کند و قدیمی ترین دروازه چوگان دنیاست. این میدان از زمان تیموریان برای انجام بازی چوگان مورد استفاده قرار می گرفته و در زمان صفویان بازسازی شده است.

در کتب تاریخی آمده است که روزهای تعطیل، بازی چوگان در میدان نقش جهان برگزار می شد و پادشاهان صفوی با حضور در ایوان کاخ عالی قاپو، نظاره گر این بازی می شدند.

اصفهان مهد چوگان ایران و جهان شناخته می شود و همین عامل موجب شد تا مسئولان سازمان میراث فرهنگی، فعالیت خود را برای ثبت جهانی بازی چوگان به نام ایران از این شهر تاریخی آغاز کنند و اینک با تلاش های انجام شده، چوگان در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. اهمیت این امر تا جایی است که رئیس سازمان میراث فرهنگی آنرا موفقیتی چشم گیر برای ملت ایران تلقی کرد.

رئیس سازمان میراث فرهنگی در این باره گفت: چوگان ‌بازی سوار بر اسب همراه با روایتگری و موسیقی به ‌نام ایران، و همچنین پرونده‌  مهارت ساختن و نواختن کمانچه، مشترک با جمهوری آذربایجان که از مراحل ارزیابی فنی برای ثبت در فهرست معرف عناصر میراث ناملموس یونسکو عبور کرده بود با اکثریت آرا مورد تأیید اعضای کمیته میراث جهانی ناملموس قرار گرفت.

علی ‌اصغر مونسان با اشاره به اینکه در حال حاضر تعداد آثار ناملموس ثبت‌ شده ایران در این فهرست به عدد 13 رسیده است، افزود: سه اثر از این فهرست ، از جمله نوروز، مهارت پخت نان تخت و کمانچه، میراث مشترک چند ملیتی است. معرفی و ثبت این آثار در فهرست میراث جهانی، معرف تاریخ، فرهنگ غنی، گسترده و متنوع ایران در سطح جهانی است.

وی دو اثر چوگان و کمانچه را همچون دیگر عناصر نامملوس ثبت‌ شده در فهرست یاد شده دارای تمامی ارزش‌های مندرج در کنوانسیون 2003 دانست و ادامه داد: این آثار به ‌عنوان شاهکار جهانی شناخته شده و نماینده تنوع فرهنگی بشری است و جمهوری اسلامی ایران همواره تلاش کرده تا روح صلح ‌طلبانه و بشردوستانه این کنوانسیون را به طرق مختلف متجلی کند.

رئیس سازمان میراث فرهنگی، چوگان را بخشی از جهان‌ بینی ایرانی دانست که توانسته تنوعات فرهنگی و هنری در میان اقوام مختلف را در قالب یک بازی آیینی ارائه دهد.

مونسان، کمانچه را نیز یکی از قدیمی‌ترین و گسترده‌ترین ابزار موسیقی در منطقه به ‌ویژه ایران و آذربایجان که در اجرای موسیقی کلاسیک و فولکوریک مورد استفاده قرار می‌گیرد بیان کرد و گفت: امکانات گسترده و متنوع صوتی کمانچه سبب شده که در بیشتر نقاط شهری و روستایی در ایران در بیشتر مراسم که نیاز به همنوایی با مردم احساس شود از این ساز بهره برده شود.

 وی افزود: هر یک از آثار ثبت ‌شده علاوه بر جنبه‌های مختلف فرهنگی بیانگر وجهی از فرهنگ انسان دوستانه ایرانیانی است که طول تاریخ آموخته‌اند که با اقوام و ملت‌ها، با سرزمین خود و محیط ‌زیست رفتاری پرستارانه و مبتنی بر مدارا داشته باشند.

میراث فرهنگی ناملموس، نماد هویت ملی

هریک ازآثار ثبت شده ایران در فهرست آثار ملموس و ناملموس جهانی، گواهی بر عمق و شکوه تمدن و هویت تاریخی کشور عزیزمان است که تلاش و هنر مردم این دیار در برهه های مختلف تاریخ را به تصویر می کشد، اینک اما رسالتِ صیانت این آثار ، زنده نگهداشتن آیین و رسوم و انتقال آن به نسل های آینده و اهتمام جدی برای معرفی آن به اقشار مختلف جامعه بر عهده ماست.

رقابتی جدی که سال هاست بین کشور های مختلف بر سر به نام خود کردن برخی آیین و رسوم تاریخی وجود دارد، زنگ خطریست برای اینکه تلاش بیشتری برای زنده نگه داشتن آثار ناملموس میراث فرهنگی داشته باشیم. میراثی که دستاوردهای معنوی هر قوم محسوب می شود و به نوعی ریشه در هویت و دیدگاه مردم آن دیار دارد؛ از این رو ثبت ملی، ماندگاری و حفظ آنها در ارتباط مستقیم با روح و هویت مردم هر منطقه و کشور است.

راهکار حفاظت از چنین آثار ارزشمندی، مشارکت مردم و افزایش آگاهی‌های عمومی شهروندان نسبت به اهمیت میراث فرهنگی به‌عنوان هویت ملی نیاکان ایرانی است.

تلاش برای معرفی این آثار به اقشار مختلف جامعه

قطعا آموزه های کتب درسی مدارس ما که دانش آموزان فقط برای شب امتحان به خاطر می سپارند و سال بعد هرچه خوانده اند را فراموش می کنند، کافی نیست. بازدیدهای هدفمند، اردوهای آموزشی و برپایی مراسم مختلف درباره آیین و رسوم و بازیهای تاریخی تاثیر مهمی در زنده نگهداشتن هویت این آثار و معرفی آن به قشر کودک و نوجوان جامعه ایفا می کند.

 صیانت از میراث ملموس و ناملموس فرهنگی ضرورتی برای حفظ هویت ملی و بهره وری از ظرفیت‌های گردشگری است که توجهی به آن ها ، ضربه ای جبران ناپذیر بر پیکره گنجینه‌های ارزشمند ملی وارد می کند.

هرچند شناسایی و ثبت آثار ناملموس چند سالی است که در سازمان میراث فرهنگی مورد توجه قرار گرفته اما هنوز آنگونه که باید و شاید به جایگاه مطلوب ثبت در این زمینه نرسیده ایم و هنوز صدها اثر ناملموس ارزشمند وجود دارد که در معرض فراموشی و از یاد رفتن هستند.

گزارش از سولماز محمدی

انتهای پیام/س