مساحت این تپه حدود 30 هکتار است که در قسمت شمالی و در بافت قدیمی شهر همدان واقع در انتهای خیابان اکباتان قرار دارد.

تپه هگمتانه همدان با در برگیری شهری زیرزمینی در دل خود، قدمت سه هزار ساله خود را به رخ جهانیان می‌کشد.

مساحت این تپه حدود 30 هکتار است که در قسمت شمالی و در بافت قدیمی شهر همدان واقع در انتهای خیابان اکباتان قرار دارد.

 

هگمتانه به معنی محل تجمع بوده و در منابع باستانی به صورت هگمتانه، اکباتان، امدانه و همدان ضبط شده که این سایت باستانی در سال 1310 به شماره 28 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این محوطه باستانی با توجه به اشاره‌های تاریخی و برداشت‌های اولیه باستان‌شناسان و پژوهشگران به عنوان هگمتانه باستانی و دربرگیرنده آثار دوران تاریخی خصوصاً دوره ماد، هخامنشی و اشکانی معرفی شده است.

آثار مکشوفه معماری

کاوش‌ها و مطالعات باستان‌شناسی از سال 1362 توسط تیم‌های مجرب باستان‌شناسی آغاز و تا پایان سال 85، مجموعاً 14 فصل کاوش در آن انجام شده است.

ماحصل کاوش‌های علمی انجام شده پیدایش شهر باستانی و گسترده از نوع شهرهای شطرنجی (دوره اشکانی) است.

ساخت و سازهای این شهر باستانی عبارت ‌است از معابری به فاصله‌های مساوی و موازی یکدیگر که در حد فاصل آنها واحدهای ساختمانی کاملاً مشابه و قرینه یکدیگر احداث شده است.

این مجموعه کم‌نظیر علاوه بر تأسیسات آبرسانی دارای حصاری خشتی به قطر حدود 10 متر است که در فواصل معین دارای برج‌هایی عظیم است.

سازه اصلی شهر باستانی از خشت و خام و در بخش‌هایی از آجر تشکیل یافته است.

از جمله ویژگی های شهر باستانی هگمتانه، معماری و طرح و نقشه منظم این شهر بوده، که در بین آثار باستانی به دست آمده کم‌ سابقه‌ است. آثار کشف شده حاکی از وجود یک شبکه منظم و پیشرفته آب‌ رسانی در شهر حکومتی مادها و پارت‌ ها است.

ماحصل کاوش‌های هیئت باستان‌شناسی ایران در هگمتانه وجود 20 کارگاه کاوش بسیار بزرگ و گسترده است که حفاظت، نگهداری، تثبیت و تحکیم سالیانه آثار مکشوفه از اهم فعالیت‌های پایگاه محسوب می‌شود و نیازمند اعتبار کلان مستمر سالیانه است.

موزه

موزه هگمتانه در دهه 1320 برای مدرسه ساخته شده است، این موزه با یک طبقه ساختمان قدیمی به مساحت 600 متر مربع شامل سالن اصلی، سراسرا و دو راهرو با عرضه و نمایش اشیاء مختلف فرهنگی و تاریخی مربوط به ادوار پیش از تاریخ و اسلامی در مرکز محوطه باستانی آماده بازدید گردشگران است.

 

کلیسای گریگوری استپانوس مقدس

مجموعه هگمتانه شامل دو کلیسای بسیار زیبا و شکیل، مدرسه ارامنه، خانه کشیش، حمام ارامنه و گورستان متعلق به مسیحیان ارمنی همدان است که از سال 1605 میلادی به همدان مهاجرت و به ساخت بناهای فرهنگی اقدام کردند.

بخشی از این مجموعه با تغییر کاربری به مرکز آموزش علمی ـ کاربردی تبدیل شده است و رشته‌های مرتبط با سازمان میراث فرهنگی در این مرکز تدریس و آموزش داده می‌شود.

مجموعه کلیسای گریگوری به شماره 2237 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

این مجموعه با قدمت سه هزاره ساله خود هم‌اکنون یکی از پرجاذبه‌ترین آثار همدان است که هر ساله بیش از 150 هزار نفر از آن بازدید می‌کنند.

تپه باستانی هگمتانه در ایام نوروز نیز پذیرای مسافران داخلی و خارجی است.