حوزه رادیو تلویزیون گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ «علی کوچولو» نوستالژی کودکی خیلی از
ماست. روزهایی که به تماشایش مینشستیم و با قصههایش همراه میشدیم. حالا
امیرحسین قهرایی کارگردان موفق این برنامه کسی که اولین برنامه دوربین
مخفی را برای صدا و سیمای کشور کار کرد، میهمان سین جیم فرهنگی این دفعه
ماست.
گفتگوی ما را با او میخوانید:
سین: حال و هوای کودکی شما چگونه است؟
جیم:
اصفهان به دنیا آمدم. 4 سالم بود که به تهران آمدیم، دوران مدرسه خیلی
شیطون بودم معلمها را اذیت میکردم. به خاطر اینکه پدرم لیسانس ادبیات
انگلیسی داشت، از بچگی با زبان انگلیسی آشنا بودم. در نتیجه سر کلاس زبان
درسهایی که معلم میداد را بلد بودم و سر کلاس حوصلم سر میرفت. سر به سر
بچهها میگذاشتم و اذیت میکردم. به خصوص زمانی که معلم زبان سر کلاس
میآمد، میگفتیم برپا بعد معلم میگفت قهرایی بیرون (خنده).
سین: دوران دبیرستان چگونه گذشت؟
جیم:
دوران دبیرستان در میدان هفت تیر و خیابان پیچ شمرون میرفتم. دوره
دبیرستان امتحان اعزام دانشجو دارم و برای ادامه تحصیل به انگلیس رفتم و
مدت هفت سال فیلمسازی خواندم.
سین: چطور به هنر علاقهمند شدید؟
جیم: دوره دبیرستان دوستی داشتم که خیلی پولدار بود و پدرش یک دوربین گرفته بود و او همیشه فیلمهای 8 میلیمتری میگرفت.
بیشتر
علاقه به جنس فیلم داشتم و عاشق تکنولوژی سینما شدم، به خاطر اینکه دوربین
گرون بود پدرم نمیتوانست برام بخره، خودم دست به کار شدم و پروژکتور
ساختم. بیشتر پشت مغازه شرکتهایی که آپارات میفروختند، در پیچ شمرون
میایستادم و سعی میکردم سر در بیارم که فیلم چه جوری از جلوی لنز رد میشه
و تصویر آن طرف تکون میخورد. آخه من هر چی آپارات میساختم با چوب و جعبه
قوطی نباتی که چراغ داخل آن میگذاشتم و با قرقره و فیلم 16 میلیمتری که
میگذاشتم بود، اما فیلمها فقط از جلوی لنز رد میشدند و تصویری تکون
نمیخورد که با ترفندی که صاحب مغازه آپاراتی به من یاد داد، توانستم معایب
موجود را برطرف کنم و تصویر به شکل فیلم قابل مشاهده شود.
سین: از سفر به انگلیس برایمان بگویید؟
جیم:
زمانی که به انگلیس رفتم ابتدا در دانشگاه فیلمسازی به من گفتن یه فیلم
به ما نشون بده که چقدر استعداد داری. گفتم من که بلد نیستم فیلم بسازم.
گفتن نمیشه. به خاطر همین مجبور شدم یه سال در انگلیس کار کنم و با پول آن
یه فیلم با 8 میلی متری ساختم، و بعد از نشان دادن این فیلم اجازه دادن در
دانشکده درس بخونم و با توجه به پر هزینه بودن دانشکده همزمان کار هم
میکردم. پدرم هم برایم پول ارسال میکرد اما شبها کار میکردم، تا بتوانم
مخارج سنگین فیلمها را داشته باشم. بعد از دریافت لیسانس بلافاصله به
ایران آمدم.
سین: چه کارهایی را در ابتدا انجام دادید؟
جیم: در
گروه هنر استخدام شدم. اول فیلمهای مستند ساختم، بعد به گروه کودک رفتم.
یه سریال به نام «نانآوران کوچک» ساختم و بعد از انقلاب «علی کوچولو» را
ساختم که موفق شد.
سین: دوباره برای ادامه کار به آمریکا رفتید؟
جیم:
بعد از اینکه «علی کوچولو» را ساختم، به مدت ده سال به آمریکا رفتم و
دورههای مختلف نورپردازی، عکاسی صنعتی و تبلیغاتی را دیدم و زمانی که
برگشتم کار «چاق و لاغر» را انجام دادم.
در
ضمن باید بگم زمانی که در انگلیس بودم، تلویزیون یه برنامهای را پخش
میکرد به نام «دوربین مخفی». عاشق این بودم که یه روز در ایران این کار را
انجام بدم و موازی با سریالهایی که میساختم عشق دوربین مخفی به سرم
افتاده بود. و اصولاً چون آدم شوخی بودم، همیشه سر به سر مردم میگذاشتم.
آقای مسعود رسام به من گفت چرا از این شوخیهات استفاده نمیکنی؟ بیا از
شوخیهات فیلم بگیر و من شروع به ضبط این شوخیها کردم و آرام آرام سبک
دوربین مخفی به خود گرفت و با پخش آن مردم هم علاقهمند بودند.
سین: اولین باری که دوربین مخفی را ساختید؟
جیم:
1370 اولین سری آن را ساختم، هدفم از ساختن یه سری برنامه طنز بود اما
شوخیها را طوری طراحی میکردیم که عکس العمل مردم را در یک موقعیتهای
عجیب و غریب میسنجیدم و به رفتارشناسی تبدیل شد و میدیدیم که میشه
مقایسه رفتاری و سؤالات اجتماعی و جامعهشناسی را مطرح کرد و جواب گرفت و
رفته رفته دوربین مخفی بعد فراتر از طنز پیدا کرد.
همسرم
که در نوشتن متن برنامه کمک میکرد برای او بعد جامعهشناسی و رفتارشناسی
مهمتر بود و میگفت میشه از دوربین مخفی استفاده بیشتری کرد.
سین: فرق دوربین مخفی ایرانی و خارجی؟
جیم: قصد
همکاری با آنها را داشتم ولی آنها گفتن برنامهای را بساز که صحبت
نداشته باشد، موقعیتی بدون دیالوگ باید بسازی. گفتم نمیشه زیرا سبک کار من
با سبک آنها فرق میکرد. دوربین مخفی من حتی نیمساعت هم طول میکشید،
چرا که عکسالعمل یک فرد را در یک موقعیت میسنجیدیم.
سین: دوربین مخفی در ایران کار سختی است؟
جیم: از 10 نفر که فیلمبرداری میکردم، دو نفر جواب منو میدادند و به کار نزدیک بودند. کار سختی است.
سین: اتفاق بدی در زمان کار افتاده؟
جیم: به
ندرت پیش آمده که از شوخی من ناراحت شده باشند. در «شوخی با شما» یکی از
خوانندههامون ناراحت شد و بستگی به شخصیت طرف دارد. بعضی اوقات از افراد
یک عکسالعمل جالب و خوبی را میبینیم که خود گروه تعجب میکند زیرا
صفتهای خوب او را میبینیم.
سین: اتفاق جالبی داشتید؟
جیم: بعضی
وقتها با یکی شوخی میکنم، عکسالعملی را نشان میدهد و بعد اجازه پخش آن
را به ما نمیدهد و زحمت ما هدر میرود. بعضی وقتها افراد فکر میکنند
ما خیلی از این برنامه پول دریافت میکنیم. حتی یکی از افراد معروف برای
پخش دروبین مخفی خود 40 میلیون از ما درخواست کرد.
سین: دوربین مخفی قصد سرگرمی و خنداندن مردم را دارد؟
جیم: نه
فقط قصد سرگرمی و خنداندن نیست زیرا خود به خود چیزهای دیگری به وجود
میآید و در برنامه شوخی با ستارگان و شوخی با شما شخصیت نهفته ستارگان را
میبینیم.
سین: چرا دوربین مخفی مستمر ساخته نمیشود؟
جیم:
باید به شکل متوالی ساخته شود اما کار سخت و پر هزینهای است و خود من هم
خسته میشوم. یه مدتی به خودم استراحت میدهم تا بتوانم سوژه جدید پیدا
کنم. اکثر سوژهها را با همسرم مینویسم و از افراد دیگری هم کمک میکنند.
سین: ایدهها چگونه شکل میگیرند؟
جیم:
به سوژهها فکر میکنیم. از طرفی باید در وجودت باشد حتی در خیابان یه
چیزی را میبینم، در ذهنم تمام جنبهها را میسنجم و در کارم از آن استفاده
میکنم.
سین: بامزهترین عکسالعملی که داشتید؟
جیم:
عکسالعمل رامسین کبریتی یکی از بامزهها بود. همچنین در یکی از برنامهها
مردم با طوطی در قفس صحبت میکردند و جواب میگرفتن، مردم فکر میکردند
طوطی جواب آنها را میدادند در صورتی که ما بلندگو گذاشته بودیم و خود من
صحبت میکردم.
سین: خط قرمز دوربین مخفی؟
جیم: برای هر کاری خط قرمز وجود دارد و ما سعی میکنیم رعایت کنیم، ما افراد را آزار نمیدهیم و بیادبی نمیکنیم.
سین: حس و حال شما از اولین دوربین مخفی که داشتید؟
جیم: از استقبال و برخورد مردم با دوربین مخفی تعجب کردم، عکسالعملی بیشتر از حد دیدم.
سین: انتقاد داشتید؟
جیم: نه پیش نیامده انتقاد کنند. بیشتر میگن چرا ادامه نمیدهید و اکثر مردم دوست دارند.
سین: بعد از اینکه همه در مقابل دوربین شما قرار گرفتهاند، تا به حال شما در مقابل دوربین مخفی قرار گرفتید؟
جیم: یکی دوبار باهام شوخی کردند. یکبار فرزاد حسنی و بار دیگر رامبد جوان. علاقه دارم با من شوخی کنند.
سین: اهل مطالعه هستید؟
جیم: بیشتر کتابهای فنی سینما، کارگردانی میخوانم.
سین: موسیقی چطور؟
جیم: خودم سازدهنی و گیتار میزنم و خیلی موسیقی را دوست دارم.
سین: طلاییترین زمان کاری شما؟
جیم: هر وقت که کار می کنم زمان طلایی من است و سعی می کنم از تمام خلاقیت خودم استفاده کنم.
سین: خصلت بارز شما از دید اطرافیان؟
جیم: به خانواده وفادارم و از حرفهای زشت بدم مییاد.
سین: سینما میرید؟
جیم: سینما را دوست دارم ولی بیشتر در خانه فیلمها را میبینم.
سین: نوستالژی؟
جیم: دلیلی که در آمریکا و انگلیس نماندم بوی کاه گل و کوچه باغهای ایران بود. همه چیز زمان کودکی برایم نوستالژی است.
سین: دوست دارید با افراد سیاسی دوربین مخفی داشته باشید؟
جیم:
یکی از آرزوهام این است که با آقای روحانی دوربین مخفی داشته باشم و
همیشه دنبال موقعیتی هستم با افراد سیاستمدار و بزرگان سیاسی دوربین مخفی
داشته باشم؛ چرا که من جنبههای انسانی افراد را در دوربین مخفی آشکار
میکنم، سعی میکنم شخصیت کسی را پایمال نکنم.
سین: حرف پایانی؟
امیدوارم حرفهایم مثمرثمر باشد و شما هم موفق باشید.
در پایان صحبت با آقای امیرحسین قهرایی، همسرشون نظر خود را در خصوص دوربین مخفی گفت:
سین: چطور به دوربین مخفی علاقهمند شدید؟
جیم:
در ابتدای امر میانه خوب با شوخی کردن نداشتم چرا که برای شخصیت آدمها
احترام خاصی قائل بودم. فکر میکردم افراد آزرده نشوند و با اینکه همسرم
سواد و آگاهی خاصی در زمینه طنز دارد و بدون اینکه مردم را آزار بدهد، موجب
میشود با راههای بهتری مسائل را بازگو کند منم در این کار دخیل شدم.
سین: هدف دوربین مخفی از نظر شما؟
جیم:
برنامههای دوربین مخفی به نظر من به همه ثابت میکند که دوربین همه جا
هست. مثل حضور خدا. چه حضور دوربین باشد یا نباشد باید ما مواظب رفتار
خودمان باشیم و سعی کردیم بگوییم باصفاتر باشیم و با ظاهر مردم کاری
نداشته باشیم و میخواهیم به این نتیجه برسیم که «ناکس کس نمیگردد از این
بالا نشینها»
گفتگو از: الهام قبادی
انتهای پیام/