در همایش بین المللی تکریم علامه اقبال لاهوری؛
قرائت پیام ظریف و نخست‌وزیر پاکستان در همایش اقبال لاهوری/ عادل: انجمن ایرانی دوستداران اقبال تأسیس شود
اهالی فکروعرفان و ادب باید با هدف زنده نگه داشتن چراغ فکر و اندیشه اقبال در ایران انجمن دوستاران اقبال را تاسیس کنند.
به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران، همایش تکریم از اقبال لاهوری امروز در سالن سوره حوزه هنری برگزار شد. غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان ادب فارسی گفت: بنده بیش از نیم قرن است که از آغاز آشناییم با اقبال می‌گذرد و روز به روز برشیفتگی و علاقه و ارادت من نسبت به او افزوده می‌شود.
وی ادامه داد: در شخصیت اقبال چند نکته قابل توجه و تامل است که یکی از آنها این بوده که شخصیت فکری و فلسفی اقبال ترکیبی از تفکر اسلامی و فلسفی غربی است و با هر دو جهان بینی فلسفی دارد و تعلق او به شرق زمینه آشناییش با فلسفه اسلام است در عین حال اقبال در آلمان فلسفه خوانده و فلسفه غربی را از آبشخورهای بی‌واسطه دریافت کرده است و هیچ گاه مقلد کور فیلسوفان معاصرغربی نبوده است و با چشم باز به فلسفه نگاه کرده است.
عادل اظهار داشت: توازن میان دو جنبه منطقی و احساسی از اقبال یک شاعر و متفکر ساخته و هرچند توازن میان این دو جنبه دشوار و در اکثر مواقع غیر ممکن است اما اقبال از هر دو حیث مقام بالایی دارد و زمانی که میخواهیم شعرش را بخوانیم یک شور وحال و احساس بوده و آنچنان که شان شعر است انسان را برمی‌انگیزد اما درون مایه ای عرفانی دارد.
رئیس فرهنگستان ادب فارسی ادامه داد: این جنبه ترکیب تفضل وتعقل در اقبال قابل توجه است و حافظ هم به ترکیب خرد توجه دارد و این کاری است که اقبال کرد.
وی اظهار داشت: ترکیب دو جنبه فرضی و اجتماعی انسان هم یک جنبه دیگرشخصیت اقبال بوده و وقتی شعر او را می‌خوانید انسان را بالا می برد و در عین حال همچون قطره‌ای در جامعه فرو می‌برد.
حداد عادل تصریح کرد: اقبال در دوره ای پر آشوب از حیث اجتماعی و سیاسی زندگی می‌کرده و به زندگی مسلمان بی توجه نبوده است.
وی گفت: چهارمین خصوصیت شخصیتی اقبال ترکیب دینداری و روشن فکری بوده و من میدانم روشن فکر معنی مبهمی دارد اما اگر آن را به معنای داشتن حرف‌های تازه در آستین بشناسیم اقبال فردی روشن فکر بوده و به معنای واقعی معتقد و دیدار است.
وی اظهار داشت: بیان دیگر مجموعه خصوصیات اینجا وقت زیادی می‌برد جایگاه بسیار بلندی به اقبال می‌بخشد. من با شاعران فارسی زبان ایران هم عصر با اقبال ناآشنا نیستم و به همه اینها ارادت دارم و قصد توهین به آنها را ندارم اما باور من این است که در زمان اقبال ما هیچ شاعری در ایران نداشته‌ایم که از حیث فکری و بنیه فکری و جهان بینی به پای اقبال برسد.
وی در خصوص توجه اقبال به مقام انسان ادامه داد: اقبال با فلسفههای قرن 19 اروپا آشنا بوده و شیفته فلسفه تجربه حسی انگلستان نشده و بیشتر به دنیال فیلسوفان آلمانی همچون شوپنهاور رفته و اینها باعث شد اقبال انسان را به آسمان برده و درست در نقطه مقابل فلسفههای جدید غربی که انسان را منحط میکند حرکت کند.
وی ادامه داد: سیر تفکر غربی این است که می خواهد اثبات کند در انسان آن عنصر متعالی حقیقت ندارد. اقبال در این زمانه ای که مرتبا به انسان یاداوری میکند که تو از عالم بالا هستی و در عین حال باید وظیفه اجتماعی خودت را فراموش کنی.
حداد عادل در ادامه پس از خواندن اشعاری از اقبال لاهوری به ارائه دو پیشنهاد پرداخت و گفت: اهالی فکر و عرفان و ادب همت کنند تا انجمن ایرانی دوستاران اقبال را تاسیس کند من بارها قصد تاسیس چونین انجمنی را کرده‌ام اما مجال آن را پیدا نکرده‌ام تا یاد اقبال بر حسب تصادف نباشد ما در دنیا سزاوارترین مردم در تکریم اقابل هستیم و باید به صورت مستمر چراغ اندیشه اقبال را در ایران روشن بداریم.
وی ادامه داد: حوزه هنری همت کند و بسیاری از اشعار اقبال را با موسیقی اصیل ایرانی همراه کند.
حداد عادل در پایان از زحمات افتخار حسین عارف تشکر کرد و گفت: ما باید دکتر عارف را در ایران نگه داریم و اجاره ندهیم که به پاکستان بگردد.
ظریف: آثار اقبال اتصال قلمرو معنوی شبه قاره هند و اندیشه‌های فلسفی غربی است
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه به همایش بین‌المللی بزرگداشت علامه اقبال لاهوری پیام داد.
در این پیام آمده است: بی تردید آرمان نهایی علامه اقبال متاثر از علائق دینی او، دستیابی به وحدت و یکپارچگی ملل مسلمان بوده است و از قضا در شرایط کنونی بین‌المللی و با ملاحظه اوضاع و احوال حاکم بر جوامع خاور میانه، شرق اسلامی برای دستیابی به جایگاه واقعی خویش بیش از گذشته نیازمند رجوع به افکار و دیدگاه‌های اقبال است.
علامه اقبال یک شخصیت چند وجهی است که در عین دین مداری و اعتقاد راسخ به ظرفیت‌های غنی فرهنگ خودی، به دنبال نوگرایی و تعامل دو سویه با مدنیت جهانی بوده است. آثار ارزشمند اقبال پلی است بین قلمرو معنوی شبهه قاره و اندیشه‌های فلسفی غرب که سالها پس از حیات این اندیشمند جامع نگر کماکان می‌توان از آنها برای حل معضلات بشری مدد جست.
در بخش دیگری از پیام وزیر امور خارجه کشورمان آمده است: عشق خالصانه اقبال به فرهنگ و مردم ایران که در همه آثار او متجلی است، این انسان بزرگ را محبوب دلهای ملت ایران ساخته است. تجلیل شایسته از مقام شامخ این اسطوره فرهنگی و تاریخی که جزء مواریث مشترک ایران و همسایگان است مایه مباهات است.
مشخصه اصلی که منطقه ما را از دیگر نقاط دنیا متمایز می‌سازد آن است که طی قرون و اعصار متمادی انسان‌های فرهیخته نظیر اقبال در دامن این تمدن اصیل پرورش یافته و به شکوفایی رسیده‌اند و امروز نه تنها در شمار مشاهیر ملی وطن خود جای دارند بلکه روح سترگ آنها مرزهای جغرافیایی را در نوردیده و شعاع وجودی آنها در اطراف عالم پرتو افشانی میکند.
به همین مدد تاریخ و تمدن مشترک، امروزه شاهد آنیم که فرایند همگرایی منطقه‌ای در قالب سازمان اکو روند روبه رشدی را تجربه میکند هرچند نقطه ثقل این همکاری‌ها بر محور تقویت مناسبات اقتصادی شکل گرفته ولی خوشبختانه سایر ابعاد همکاری منطقه‌ای به ویژه جنبه معنوی و فرهنگی روابط نیز با استقبال و همراهی کشورهای عضو اکو سیر تکاملی یافته است. پشتوانه تمدنی منطقه ما نیز همین ایده را تقویت میکند که همکاری سازمان یافته در سطح کشورهایمان صرفاً جهت‌گیری اقتصادی و فنی نداشته بلکه به موازات گسترش و تعمیق آنها اهتمام به روابط انسانی و معنوی نیز در دستور کار این همکاری‌ها قرار گیرد.
بدیهی است همکاری منطقه‌ای زمانی به نتایج اصلی خواهد رسید که توسعه پایدار و همه جانبه در کانون توجه تصمیم‌سازان قرار داشته باشد و طبعاً مقوله فرهنگ و هنر محور اساسی این فعالیت جمعی محسوب می‌شود. در این صورت است که روحیه خودباوری در نسل فعلی تا حد عالی ارتقاء می‌یابد و با نسل‌های آتی نیز به یمن آشنایی با مفاخر مشترک، راه پر افتخار مشاهیر خود را با تعهد و پایدار فزون‌تر دنبال خواهد کرد.
وی در پایان ضمن تشکر از رئیس اکو، نوشته است: ایران به عنوان میزبان مقر این موسسه مهم منطقه‌ای همچون گذشته از گسترش تعاملات فرهنگی و تقویت روح همگرایی در بین کشورهای منطقه حمایت کامل میکند.
همچنین پیام نخست‌وزیر جمهوری اسلامی پاکستان به همایش بین‌المللی علامه اقبال لاهوری در مراسم افتتاحیه این همایش قرائت شد.
متن پیام نواز شریف، نخست‌وزیر پاکستان به شرح زیر است:
من جلسات همایش علامه اقبال را که تحت نظارت اکو در ایران برگزار می‌شود گرامی می‌دارم. اطمینان دارم که اقدامات این همایش و مجموعه مقالاتی که در این همایش ارزشمند درباره این شاعر محترم مشرق‌زمین ـ که در راه اسلام و امت مسلمان گام‌های بزرگی برداشته است ـ ارائه می‌شود، همکاری غیر قابل انکاری را خواهد طلبید.
علامه اقبال، طیّ روزهای سخت و دشوار استعمار غرب، سردمدار تجدید حیات تفکّر اسلامی و ارزش‌های دینی بود.
بیانات ژرف‌اندیشانه ایشان درخصوص حقیقت نهایی موجود در آموزه‌های اسلامی، در درجه اول، ابزاری بود برای زنده نگه داشتن پیام اصلی جهان اسلام.
او امت مسلمان را به فراگیری ماهیت جهان هستی و جهان‌شمول نمودن آیین جاودانی اسلام ـ که به مرزهای جغرافیایی ساخته‌شده به دست بشر محدود نمی‌شود ـ تشویق می‌کرد. او در موعظه‌های خویش اعلام نمود: «اسلام آن نوع از بندگی است که از محدوده نژاد، عقیده، طریقت یا رنگ پوست عبور کرده و محدود به قوم و قبیله و نژاد و فرهنگ خاصی نیست. اسلام، یک آیین جهانی و همگانی است».
خطابه‌های سیاسی علامه اقبال، ماهیتاً مبتنی بر پیشگویی‌هایش بودند؛ او می‌توانست حذف تدریجی قید «اطاعت و فرمانبُرداری» را برای ملّت‌هایی که در انقیاد دولت‌های استعماری به سر می‌بردند، پیش‌بینی کند. بنابراین، وی نوعی از ایدئولوژی انقلابی را ارائه نمود که مبتنی بر چگونگی اثباتِ وجودِ کشورهای اسلامیِ در حال ظهوری بود که تحت سلطه کشورهای استعمارگر قرار داشتند.
او طبیعت گرم و مهربانی داشت و سرشتش به گونه‌ای بود که همیشه در جست‌وجوی حقیقت بود و جهان‌بینی قوی‌اش بر خط مشی‌های آتی‌اش تأکید داشت که مبتنی بر اخوّت و برادری عمیق میان مسلمانان بود.
علامه اقبال، نوعی از فنّ شاعری که در آن اعتدال و میانه‌روی رعایت شده بود را برگزید و با انتخاب شعرِ ناب و خالص و تأثیرگذار، کوشید تا پیامِ خویش را برای خوانندگانش به تفصیل شرح دهد.
اشعار پرمحتوای علامه اقبال منعکس‌کننده شکوه و عظمت تمدّن بزرگ اسلامی بود.
او همچنین در اشعارش به آن دسته از نقاط ضعف جوامع اسلامی اشاره می‌کرد که منجر به افول موقّت‌شان شده بود.
این شاعر برجسته پیام‌هایش را بر اساس مجموعه آرزوهایش ـ چون آگاهی و هوشیاریِ مسلمانان ـ در زمینه‌های مختلف تنظیم می‌نمود، و بر تفسیر بازتاباننده اصول پیش‌بینی‌شده توسط اسلام، به عنوان یک مذهب جهانی تأکید داشت.
حکمت و دانش منحصر به فرد علامه اقبال، نه تنها در گذشته، بلکه در عصر حاضر نیز، تفکر اجتماعی ما را نسبت به موجودیت جامعه اسلامی روشن می‌سازد.
پیام اقبال، بیشتر در مورد توجیهات منطقی در خصوص بحران‌های فرهنگی پی در پی در جوامع مختلف است.
آموزه‌های وی، به راه و روشی اشاره دارند که از طریق آن بتوان به سمت و سوی همزیستی مسالمت‌آمیز، توازن و هماهنگی جهانی و روابط حسنه بین‌المللی گام برداشت.
او قاطعانه اعلام کرد که: «جامعه‌ای که از عداوت و دشمنی الهام می‌گیرد و بدخواهی و غرض‌ورزی به آن القا می‌شود، جامعه‌ای پست است که قطعاً در مقایسه با جوامع دیگر نادیده گرفته خواهد شد».
من برای عُرف‌ها، سنّت‌ها، قوانین، و نهادهای مذهبی و اجتماعی هر جامعه‌ای ارزش زیادی قائلم. این وظیفه من است که در صورت لزوم، بر اساس آموزه‌های قرآن، از عبادتگاه‌های جوامع مختلف دفاع و حمایت نمایم.
بلای تروریسم و افراط‌گرایی که ساختار و بدنه سیاست ما را تحت‌الشعاع قرار داده و به آن خدشه وارد میکند، می‌تواند توسط پیام اقبال که بر ایجاد وحدت در تمام رده‌های مختلف جامعه تأکید دارد، زدوده شود.
بدیهی است که مأموریت بلندمدّتی که اقبال در طول تمام زندگی‌اش داشت، این بود که امّت اسلامی را به سوی تلاش در جهت تشریک مساعی با سایر جوامع و صرف انرژی برای به دست آوردن رفاه عمومی بشر سوق دهد.
رئیس‌جمهور پاکستان به همایش اقبال لاهوری پیام داد
پیام رئیس‌جمهور کشور پاکستان به همایش بین المللی بزرگداشت علامه اقبال لاهوری در ایران در مراسم افتتاحیه این همایش قرائت شد.
پیام ممنون حسین رئیس‌جمهور پاکستان به شرح زیر است:
برگزاری کنفرانس بین المللی شعر و فلسفه علامه اقبال لاهوری تحت نظارت موسسه فرهنگی اکو، بسیار رضایت بخش و قابل تقدیر می باشد. زمینه شعر اقبال ، بیانگر چالش هایی است که امروزه در مقابل امت مسلمان است. بنابر این نسبت به گذشته، ما نیاز بیشتری برای رجوع به آموزش و فلسفه اشعار اقبال داریم. اتحاد مسلمانان از نیل تا کشقار، یکی از پیام های شعر اقبال بود. بنابراین جهان اسلام همانند سکویی(پایه) پدیدار می شود که خود را صرف خدمت به رفاه بشریت می کند.
علامه اقبال دراول ژانویه سال 1938 در پیام تبریک سال نو اظهار داشت:متفکران جهان صامت و خاموش هستند. آیا این روند انتهای تمام پیشرفت ها و انقلاب تمدن هاست؟ آنان از خود می پرسندکه آیا بشر باید یکدیگر را با نفرت نابود کند و سکونت در زمین را غیر ممکن؟ به یاد داشته باشید که بشریت تنها با احترام به یکدیگر می توانند در روی زمین با هم زندگی کنند و تا زمانی که نیروهای آموزشی و پرورشی سراسر جهان در جهت از بین بردن احترام انسان‌ها به یکدیگر گام برمی‌دارند، این جهان همانند یک میدان جنگ و شکار وحشیانه باقی خواهد ماند.
با توجه به ماهیت منحصر به فرد چالش های پیش روی بشریت، به خصوص امت مسلمان، ارتباط پیام علامه اقبال لاهوری و این نوع تفکرات، چندین برابر افزایش پیدا کرده است. برگزاری همایش بزرگداشت علامه اقبال لاهوری توسط موسسه فرهنگی اکو باعث ایجاد حس عمیقی از غرور در شعر و فلسفه وی و ارتباط کشور ایران و پاکستان شده است.
اشعار علامه اقبال لاهوری روح ما را به جنبش وادار می کند و فلسفه او یادآور یک زندگی پرجنب و جوش است. همچنین این مهم باعث ارتباط قوی و عمیقی میان فرهنگ و مردم ایران و پاکستان می‌شود. امید است که این همایش بتواند این ارتباط را تقویت و استحکام بخشد.
مومنی شریف: نقش اقبال در بیداری اسلامی و انقلاب مهم بوده است
همچنین محسن مومنی شریف رئیس حوزه هنری پس از عرض خوش آمد به همه حضار و اندیشمندان و گرامیداشت مقدم مهمانان خارجی و نوه اقبال لاهوری گفت: اگر یک قرن پیش هنگامی که اقبال در ستایش جوانان ایرانی شعر می گفت شعرش شنیده نمی‌شد. امروز خوشحالیم که در هر شهر و روستای ما نام اقبال بر سر زبانها افتاده و نقش اقبال در بیداری اسلامی و انقلاب مهم بوده و وی دهها سال قبل آمدن امام را به عنوان رهبر انقلاب اسلامی مژده داده بود و در واقع ایران زمان پهلوی اول را زندانی می‌داند که مردی می‌آید و آن را می گسلد.
وی اظهار داشت: نگاه اقبال به ایران نگاهی تمدنی بوده و او اعتقاد دارد که اگر ایران جایگاهی را داشت که امروز ژنو دارد شاید جهان جهانی دیگر می‌شد.
مومنی شریف ادامه داد: از دیگر ویژگی‌های اقبال می‌توان به تسلط وی به 9 زبان زنده دنیا اشاره کرد ولی وی زبان فارسی را برای بیان اندیشه‌هایش برگزید و این بیانگر نکته دیگری نیز بود چون درآن زمان استعمار انگلیس تلاش داشت که زبان فارسی را از بین ببرد و در این شرایط اقبال زبان فارسی را اولین زبان تمدن اسلامی دانست و وحدت اسلامی را تحت آن عنوان بیان کرد.
وی گفت: نقش اقبال در تاسیس معماری تمدین اسلامی نقشی موثر درخشان بوده و یاد و نام او همیشه زنده است.
وی افزود: شریعتی استاد شهید مرتضی مطهری و مقام معظم رهبری اقبال را با تاخیر زیادی به ما ایرانیان شناساندند و سیدجعفر شهیدی نیز اولین کنگره بین‌المللی اقبال را با سخنرانی قوی مقام معظم رهبری برگزار کرد.
رئیس حوزه هنری خاطر نشان کرد: امیدوارم کنگره اقبال لاهوری در سالهای آینده با شکوه بیشتری برگزار شود.
حسین عارف: اقبال نقش مهمی در سرکوب دشمنان اسلام داشته است
هم چنین پرفسور افتخار حسین عارف رئیس موسسه فرهنگی اکو گفت: رویدادهایی هم چون رویداد بزرگداشت اقبال لاهوری با هدف تحکیم پیوندهای فرهنگی میان کشورهای عضو اکو صورت گرفته و این نکته بر همه ما بدیهی است که اقبال برجسته ترین فیلسوف، انقلابی و شاعری بود که افکارش را در اشعار بیدارگرایانه خود متجلی کرده و نقش مهمی در سرکوب دشمنان اسلام داشته است و اگر در قرن بیستم از ملت ایران به عنوان ملت توحیدی یاد شده در آثار اقبال بوده و او می خواست ملت اسلامی را در قالب یک وحدت ببیند و پیش از این می دانست که اشعارش به چه اندازه نفوذ خواهد کرد.
وی ادامه داد: اقبال بسیاری از شعرهای خود را به زبان فارسی سروده و از 12 هزار شعر او 7 هزار شعر فارسی است. در مورد مبانی نظری اقبال لاهوری در ایران بسیار نوشته شده و امام خمینی (ره) او را فیلسوف بی بدیل نامیده است.
افتخار حسین عارف اظهار داشت: یکی از متفکران بزرگ ایرانی که تحت تاثیر اشعار اقبال قرار گرفته مقام معظم رهبری بوده که کتاب بزرگ شرق را نوشته و در این کتاب آثار اقبال را ستاره شرق می داند.
وی گفت: در واقع ماموریت اقبال این بوده که آزادی بشر را به عنوان یک میراث معنوی دمکراسی به ملت اسلام ارائه دهد و این شاعر به یک جامعه بشری محدود نمی شود و به کل بشریت تعلق دارد و افکار او فراتر از مکان و زمان است و از وی به عنوان شاعر فردا یاد می شود.
رئیس سازمان اکو ادامه داد: آثار اقبال به زبان اردو کتاب هایی با عناوینی چون بال جبرئیل بوده و وی بر بیداری سیاسی و معنوی مسلمانان تاکید دارد و مسلمانان را مورد مخاطب قرار داده است.
افتخار حسین عارف افزود: اقبال شاعر دیروز، امروز و فردا و همواره در قلب و ذهن من زنده است.
هم چنین اصغر دادبه گفت: اقبال لاهوری تهران را مرکز تمدن اسلام می دانسته و اعتقاد داشته که اگر تهران جایگاه ژنو را داشت جهان جهانی دیگری می شد و همواره می گفت که اگر از من بپرسید بزرگترین توفیق عرب ها چه بود بلادرنگ پاسخ می دهم فتح ایران و عرب ها با فتح ایران به همان کامیابی دست پیدا کردند که رومیان با فتح یونان و تمدن اسلامی کودکی را می ماند که با پدری سامی و مادری آریایی زاده شده و لطافت را از مادر و صلابت را از پدر گرفته است و اگر این اتفاق نیفتاده بود و ایران فتح نشده بود تمدن اسلامی نبود می شد.
وی ادامه داد: در روزگاری که پاکستان مستقل می شد برای انتخاب زبان چه جریان طرفدار زبان انگلیسی، فارسی و اردو وجود داشته باشند و البته طرفداران زبان فارسی از نظر کمی و کیفی زیاد بودند ولی از آن جا که قرار نبود زبان فارسی پشتوانه آن چنان پیدا کند زبان فارسی انتخاب نشد که ای کاش می شد.
دادبه اظهار داشت: اقبال در پاسخ به این سوال که چرا به فارسی شعر گفته گفت شعر به زبان فارسی به من الهام می شود و انتخاب یک زبان از سوی کسی که می خواهد احساسات و اندیشه هایش را بیان کند خیلی معنا دارد و توجه اقبال به مولوی قابل انکار است.
دادبه گفت: اقبال در تمام عمرش با مولانا مشکلی نداشته و مشکلی که معروف است با حافظ داشت چنین چیزی نبوده اول این که وقتی اقبال به بعد فرهنگی نگاه می کند با حافظ مشکل ندارد و وقتی می خواهد کار سیاسی کند تا حدودی با حافظ مشکل پیدا می کند البته این به معنای اختلاف میان اقبال و حافظ نیست. زیرا دقیقا حرکت فرهنگی اقبال همان حرکت حافظ است و بحث بر سر به کارگیری نادرست یک سری جریان های سیاسی است که حافظ با آن ها مخالف بود.
دادبه ادامه داد: حرف اقبال و همه مصلحان اجتماعی این بوده که برخی از حرف ها در دوره هایی برای آموزش نوآموزان به کار نرود و وقتی که قرار است اقبال از فرهنگی که ادعا می کند اگر نبود تمدن اسلامی نبود دفاع کند نمی تواند از حافظ دفاع نکند.
گفتنی است؛ در حاشیه بزرگداشت اقبال لاهوری از دو کتاب ترجمه بال جبرئیل و اقبال چه بود و که بود نوشته محمد بقایی ماکان رونمایی شد.
انتهای پیام/
