مکان‌های تاریخی ایران/
باغ دولت آباد میراث سرسبز كويرنشينان
یزد را نگین کویر نامیده اند که با خشت های خشک خود بدون عبور رودی و وجود دشتی نه درختی سرسبز دارد و نه حیاتی سبز اما همین کویر در دشتهای کویری اش چشم اندازی زیبا و آرامش را برای آدمی به ارمغان آورده است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران، گرچه استان یزد کویری و خشک است و مردمان آن همیشه از کم آبی رنج برده و قناعت پیشه کرده اند؛اما این خطه باغ‌هایی زیبا در خود دارد که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند و اين سئوال را در ذهن بيننده تداعي مي كند كه چگونه ممکن است در این شهر چنین زیبایی تلفیق با ذوق و هنر معماری نهفته باشد.
این استان به لحاظ داشتن باغ‌های زیبای ایرانی که حتی در میراث جهانی نیز به ثبت رسیده است، در آستانه نوروز، زیبایی و دل انگیزی خود را به رخ می کشد و هر بیننده ای را به سوی خود فرا می‌خواند.
هر یک از این باغ‌‌ها متعلق به خانداني ثروتمند و خانی معروف و بزرگ بوده اند که در گوشه گوشه این شهر کویری ساخته و بنا شده اند.
از جمله این باغ ها می‌‌توان باغ و عمارت دولت آباد یزد را نام برد که از لحاظ معماری، شیوه ساخت، تزئینات و طراحی بیانگر فرهنگ و شیوه زندگی در دوران خود هستند.
این عمارت زیبای تاریخی فرهنگی در مرکز شهر یزد و درون بافت تاریخی واقع شده که از خیابان شهید رجایی به ورودی باغ راه دارد و چهارراه پشت آن نیز به نام دولت آباد شناخته شده است.
باغ دولت آباد یزد به سال ۱۱۶۰ هجری قمری توسط محمدتقی خان بافقی که به خان بزرگ معروف بوده، ساخته شده است.
این بنای تاریخی در دوره‌‌های افشاریه و زندیه شامل عمارت سردر، ساختمان هشتی و بادگیر، عمارت بهشت آیین و تالار آینه، عمارت تهرانی، آب انبار دو دهانه و باغ و با دو ساختمان زمستانی و تابستانی ساخته شده است.
ساختمان‌های باغ، خصوصی و عمومی بوده‌اند که ساختمان خصوصی برای انجام کارهای حکومتی بوده است.
اقامتـگاه زمسـتانی خانواده در باغ خصوصی رو به تـابش جنوب قرار گرفته است در طرف دیگر،اقامتگاه تابستانی قرار دارد که در سایه بنا شده و از آزار هوای بسیار گرم فارغ است و به وسیله پنج حوض و نسیمی که در بادگیر می وزد، خنک می‌شود.
باغ دولت آباد که قدمت آن به 260 سال می‌رسد، مدت‌ها محل اقامت کریم خان زند بوده و مدتی نیز در دوره قاجاریه عبدالرضاخان یزدی که با شاه زادگان قاجاری به مبارزه بر خواسته بوده در آنجا کروفری داشته و در دوره زندیه و قاجاریه در شمار زیباترین باغ ها بوده و اکنون نیز وجود دارد.
در عمارت هشتی و بادگیر باغ، تلفیقی از جریان هوا و آب انجام می پذیرد. این باغ به وسیله قنات دولت‌آباد تغذیه می شد و سنگ های به کار رفته در عمارت میانی (بهشت آیین) از نوع مرمر سیاه تبریزی بوده است.
فضای سبز باغ را درختانی مانند انگور و سرو و کاج تشکیل داده اند و در حاشیه باغچه های باغ مملو از گل های محمدی و سرخ است اما به دلیل کم آبی در این استان، باغ دولت آباد حالتی خشکیده دارد.
از دیگر ویژگی هایی که عمارت باغ دولت آباد دارد، وجود بلندترین بادگیر خشتی جهان در آن است.ارتفاع بادگیر این باغ از سطح زمین 34 متر است و در شب زیبایی این مجموعه را دوچندان می کند.
این بادگیر به خوبی کولر، نقش خنک کننده را برای ساختمان ایفا می‌کند که در گذشته در اقصی نقاط این شهر کویری چنین بادگیرهایی استفاده می‌شده است.
در این ساختمان ها با تلفیق باد و آب که در حوض های داخل ساختمان در جریان است، هوای خنک به قسمت شاه نشین و تالارها انتقال پیدا می کند به همین دلیل به این بنا، ساختمان تابستانه نیز گفته می شود.
درهای این بنای تاریخی از چوب است و برای تزئین آن نجاران و هنرمندان با دستان خود طرح و نقشی زیبا بر آن ترسیم کرده اند که هنوز هم از زیبایی خاصی برخوردار است.
عمارت دولت آباد از اتاق‌های متعددی برخوردار است که بیشتر این اتاق‌ها دارای حوضی کوچک هستند که همیشه در آن آب بوده و تعدادی ماهی نیز در این حوض‌ها خودنمایی می‌کردند.
اتاق اصلی این عمارت که رو به باغ و حیاط قرار دارد، در ورودی آن با شیشههای رنگارنگ کوچک و بزرگ و با طرح‌های زیبا مزین شده که در هنگام وجود خورشید و پرآب بودن حوض منظره زیبایی از نقاط رنگی منعکس شده را بر روی حوض مرمرین به نمایش می‌گذارد.
وجود شیشههای رنگی در درهای این بنا و تابش نور خورشید در آن مانعی برای وجود حشرات موزی و گزنده در ساختمان بوده که امروزه نیز به دلیل تکنولوژی و مواد شیمیایی حشره کش، بسیار کمرنگ و محدود از آن استفاده می‌شود.
از دیگر ویژگی‌های این باغ قناتی به طول ۶۵ کیلومتر و آب نمای داخل باغ به طول ۲۰۶ متر و عرض شش متر است.
قنات تاریخی عظیم و مهم دولت آباد با قدمتی بیش از 200 سال از به هم پیوستن پنج رشته قنات تشكیل شده كه از ارتفاعات مهریز سرچشمه می‌گرفته و پس از سیراب كردن بخشی از اراضی مهریز و به كار انداختن چند آسیاب آبی و پس از طی بیش از 50 كیلومتر به یزد می رسیده و آبادی‌هایی چند در اطراف یزد چون آبشاهی، خرمشاه و باغ دولت آباد را آبیاری می‌‌‌كرد.
یکی از خصوصیات مهم این باغ، نظم دقیق و هندسی در نحوه کاشتن درختان است و برای این منظور هر بخش از باغ که به مربع یا مستطیل است به مربع‌های کوچک تقسیم و در هر راس این شبکه مربعی یک درخت که عمر طولانی تر دارد کاشته می‌شد و سپس این مربع ها به مربع های کوچک تر تقسیم و در هر راس آن درختان با عمر متوسط و به همین ترتیب درختان با عمر کوتاه در رأس های مربع های میان آنها کاشته می شد.
مرحوم محمدتقی خان در اواخر عمرخود مجموعه باغ دولت آباد، قنات دولت آباد و بخشی از اراضی سیراب به این قنات را وقف چهارده معصوم نمود و بخشی از اراضی مزبور را نیز وقف اولاد وی كرده است.
اين باغ در ايام نوروز پذيراي تعداد زيادي از علاقمندان به طبيعت و معماري است و در اين ايام روزانه حداقل هزار نفر از آن بازديد مي‌كنند.
انتهای پیام/
منبع: خبرگزاری مهر
