نگاهی به کم‌شنوایی، از تولد تا بزرگسالی
کم‌شنوایی، اختلالی نیست که آثار و عوارض آن اگر در کودکی به صورت مادرزادی یا ژنتیکی وجود داشته باشد از دید والدین نادیده بماند. فقط، سن تشخیص آن بسته به توجه و حساسیت اطرافیان کودک و توجه آنها به ضرورت انجام تست‌های غربالگری شنوایی سنجی متفاوت است.
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، کم‌شنوایی، اختلالی نیست که آثار و عوارض آن اگر در کودکی به صورت مادرزادی یا ژنتیکی وجود داشته باشد از دید والدین نادیده بماند. فقط، سن تشخیص آن بسته به توجه و حساسیت اطرافیان کودک و توجه آنها به ضرورت انجام تست‌های غربالگری شنوایی سنجی متفاوت است.
اما نیمی از اختلالات شنوایی از عوامل و آسیب‌های محیطی ناشی می‌شود؛ آسیب‌هایی که طیف وسیعی از عوامل را از کودکی تا بزرگسالی و حتی سالمندی ناشی می‌شود. به بیان دیگر، برخی از بیماری‌ها در دوران نوزادی، مصرف برخی داروها یا وارد شدن ضربه به سر ممکن است به بروز کم‌شنوایی، بد شنوایی یا اختلال در تفکیک اصوات در کودکی منجر شود. از سوی دیگر، افزایش سن، قرار گرفتن طولانی در معرض اصوات بسیار بلند و مصرف دخانیات نیز می‌تواند در بروز کم‌شنوایی در بزرگسالان موثر باشد.
دکتر سعید ملایری، دکترای شنوایی شناسی با اشاره به این که نیمی از عوامل موثر در بروز کم‌شنوایی ناشی از محرک‌های محیطی است، می‌گوید: در 50 درصد موارد نیز اختلالات شنوایی مادرزادی و ژنتیکی است.در دسته اختلالات مادرزادی و ژنتیکی عوامل مختلفی از جمله بیماری‌های مادر طی بارداری، داروهایی که مادر در دوران بارداری استفاده کرده، آسیب احتمالی به جمجمه و سر در دوران جنینی و جهش‌های ژنتیکی دخیل است.
این متخصص شنوایی‌شناسی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: افرادی که در معرض اصوات خطرناک با شدت بالاتر از 80 دسی‌بل در طولانی‌مدت هستند یا در محیط‌های صنعتی کار می‌کنند از نظر شنوایی، آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به دیگران دارند؛ آسیب‌هایی که معمولا به بخش حلزونی در گوش داخلی وارد می‌شود.
بر این اساس و طبق قوانین کار، افرادی که در محیط‌های صنعتی کار می‌کنند و در معرض اصوات شدید در طولانی‌مدت قرار می‌گیرند باید برای جلوگیری از آسیب شنوایی از محافظ استفاده کنند. بر این اساس،معیار استاندارد و مجاز برای شدت صدا ٨٥ دسی بل است و با افزایش هر پنج دسی‌بل، شدت صدا و ساعات مجاز کار باید نصف شود.
تشدید آثار کم‌شنوایی محیطی با افزایش سن
آیا شدت و آثار کم‌شنوایی‌های محیطی با افزایش سن بیشتر می‌شود؟
دکتر ملایری پاسخ می‌دهد: اگر کم‌شنوایی در سنین پایین‌تر رخ دهد، اختلال ارتباطی ناشی از آن بیشتر است. در حالی که هر چه کم‌شنوایی دیرتر اتفاق بیفتد، تاثیرات اجتماعی و هیجانی ـ عاطفی آن بیشتر می‌شود. از طرف دیگر با افزایش سن، پیرگوشی نیز به کم‌شنوایی موجود افزوده می‌شود. البته اختلال ارتباطی در سالمندان فقط مربوط به شنوایی نیست و ممکن است از مشکلات شناختی و ضعف حافظه نیز ناشی شود. به همین دلیل، تاثیرات کم‌شنوایی در سالمندان تشدید می‌شود.
نایب رئیس انجمن علمی شنوایی‌شناسی ایران با تاکید بر این که سن طلایی تشخیص کم‌شنوایی در انواع ژنتیکی و مادرزادی در بدو تولد و از طریق آزمون غربالگری است، می‌افزاید: بدون شک، تشخیص کم‌شنوایی در دوران نوزادی و سپس کودکی از نظر پاسخگویی به درمان و کنترل عوارض شدید تر آن در بزرگسالی از اولویت برخوردار است. در مورد کم‌شنوایی اکتسابی نیز باید توجه داشت که در سنین مختلف ممکن است اتفاق بیفتد، اما الگوی ایجاد آن در کودکان و بزرگسالان متفاوت است. در کودکان، عفونت‌ها و مسمومیت‌های دارویی، بویژه از طریق مصرف جنتامایسین ممکن است باعث آسیب به بخش حلزون گوش داخلی شده و کم‌شنوایی دائم ایجاد کند.
پیشگیری از بروز کم‌شنوایی محیطی
دکتر ملایری با تاکید بر این که در کم‌شنوایی محیطی نیز عواملی چون سر و صدا، سالمندی، مسمومیت‌های دارویی یا عفونت‌های ویروسی و باکتریایی باعث ایجاد کم‌شنوایی می‌شود، می‌گوید: در دوران کودکی، رعایت بهداشت برای جلوگیری از عفونت‌ها، اجتناب از قرار گرفتن کودک در موقعیت‌های خطرناک به منظور جلوگیری از ضربه به سر، استفاده نکردن از اصوات موسیقی بلند، بویژه گوشی‌های موبایل و قرار نگرفتن در محیط‌هایی که دود سیگار یا مواد سمی وجود دارد در پیشگیری از بروز کم‌شنوایی‌های محیطی موثر است.
وی می‌افزاید: در بزرگسالان نیز استفاده از مواد آنتی‌اکسیدان نظیر سبزیجات و میوه‌جات تازه، اجتناب از گوش دادن به موسیقی‌های بلند از طریق هدفون‌های موبایل، استفاده نکردن از دخانیات، انجام فعالیت‌های ورزشی روزانه و کنترل بیماری‌هایی چون فشارخون و دیابت به جلوگیری از بروز اختلالات شنوایی بسیار کمک می‌کند.
این متخصص شنوایی‌سنجی در مورد تاثیر استرس و اضطراب در بروز کم‌شنوایی تاکید می‌کند: استرس، عامل ایجادکننده کم‌شنوایی نیست، اما بروز کم‌شنوایی و مشکلات مرتبط با آن نظیر وزوز گوش را تشدید می‌کند و عملکرد گوش دادن به صداها را نیز دچار مشکل می‌کند.
نشانه‌های کم‌شنوایی در کودکان را نادیده نگیرید
دکتر ملایری با تاکید بر این که توجه به نشانه‌های کم‌شنوایی در کودکان در تشخیص و درمان به موقع این نوع اختلالات نقش بسیار مهمی دارد، می‌گوید: تاخیر در صحبت کردن، بی‌توجهی به صداها و مشکلات یادگیری از مهم‌ترین علائم کم‌شنوایی در کودکان است، بویژه تاخیر در رشد مهارت‌های زبان و گفتار، بخصوص تکلم اصوات گفتاری به عنوان مهم‌ترین نشانه کم‌شنوایی در کودکان تلقی می‌شود.
وی تاکید می‌کند: کودکانی که به صداهای گفتاری بی‌توجه هستند و به حرکات لب توجه بیشتری نشان می‌دهند یا نسبت به همسالان خود دیرتر زبان باز می‌کنند و اصوات گفتاری کم شدت و زیر مثل صدای ز، ش و س را به درستی تلفظ نمی‌کنند باید از نظر ابتلا ی احتمالی به کم‌شنوایی مورد بررسی تخصصی قرار بگیرند. توجه داشته باشید اگر کودک یا دانش‌آموز در محیط شلوغ بی‌توجه است و خیلی زود خسته می‌شود، ممکن است مبتلا به کم‌شنوایی باشد. همچنین کودکانی که اصوات گفتاری را به درستی بیان نمی‌کنند یا در دیکته نوشتن و خواندن کند هستند، باید از سوی متخصص شنوایی مورد ارزیابی شنوایی قرار گیرند.
کاهش و کنترل آثار کم‌شنوایی‌ها
بسیاری از کم‌شنوایی‌ها را می‌توان با روش‌های بازتوانی شنوایی از جمله استفاده از سمعک درمان کرد.
دکتر ملایری دراین‌باره توضیح می‌دهد: خوشبختانه فناوری‌های سمعک، پیشرفت زیادی کرده و از قابلیت‌های بسیار متنوع و گسترده‌ای برخوردار است. حتی در سال‌های اخیر با افزایش آگاهی جامعه از کم‌شنوایی و روش‌های درمانی موجود و نیز کاهش تاثیرات اجتماعی استفاده از سمعک در جامعه، دسترسی افراد کم‌شنوا به تسهیلات آموزشی و اجتماعی گسترش پیدا کرده است.
وی اظهار می‌کند: البته برخی از انواع کم‌شنوایی را می‌توان با دارودرمانی یا جراحی درمان قطعی کرد، اما در بسیاری دیگر از آسیب‌های شنوایی، امکان درمان قطعی وجود ندارد و با روش‌های بازتوانی شنوایی می‌توان تاثیرات مخرب کم‌شنوایی بر فرد را کاهش داد. با این حال، درمان باید بلافاصله پس از تشخیص کم‌شنوایی آغاز شود. بی‌شک، هر چه سن تشخیص و درمان زودتر باشد، نتیجه درمان بهتر خواهد بود.
اما نیمی از اختلالات شنوایی از عوامل و آسیب‌های محیطی ناشی می‌شود؛ آسیب‌هایی که طیف وسیعی از عوامل را از کودکی تا بزرگسالی و حتی سالمندی ناشی می‌شود. به بیان دیگر، برخی از بیماری‌ها در دوران نوزادی، مصرف برخی داروها یا وارد شدن ضربه به سر ممکن است به بروز کم‌شنوایی، بد شنوایی یا اختلال در تفکیک اصوات در کودکی منجر شود. از سوی دیگر، افزایش سن، قرار گرفتن طولانی در معرض اصوات بسیار بلند و مصرف دخانیات نیز می‌تواند در بروز کم‌شنوایی در بزرگسالان موثر باشد.
دکتر سعید ملایری، دکترای شنوایی شناسی با اشاره به این که نیمی از عوامل موثر در بروز کم‌شنوایی ناشی از محرک‌های محیطی است، می‌گوید: در 50 درصد موارد نیز اختلالات شنوایی مادرزادی و ژنتیکی است.در دسته اختلالات مادرزادی و ژنتیکی عوامل مختلفی از جمله بیماری‌های مادر طی بارداری، داروهایی که مادر در دوران بارداری استفاده کرده، آسیب احتمالی به جمجمه و سر در دوران جنینی و جهش‌های ژنتیکی دخیل است.
این متخصص شنوایی‌شناسی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: افرادی که در معرض اصوات خطرناک با شدت بالاتر از 80 دسی‌بل در طولانی‌مدت هستند یا در محیط‌های صنعتی کار می‌کنند از نظر شنوایی، آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به دیگران دارند؛ آسیب‌هایی که معمولا به بخش حلزونی در گوش داخلی وارد می‌شود.
بر این اساس و طبق قوانین کار، افرادی که در محیط‌های صنعتی کار می‌کنند و در معرض اصوات شدید در طولانی‌مدت قرار می‌گیرند باید برای جلوگیری از آسیب شنوایی از محافظ استفاده کنند. بر این اساس،معیار استاندارد و مجاز برای شدت صدا ٨٥ دسی بل است و با افزایش هر پنج دسی‌بل، شدت صدا و ساعات مجاز کار باید نصف شود.
تشدید آثار کم‌شنوایی محیطی با افزایش سن
آیا شدت و آثار کم‌شنوایی‌های محیطی با افزایش سن بیشتر می‌شود؟
دکتر ملایری پاسخ می‌دهد: اگر کم‌شنوایی در سنین پایین‌تر رخ دهد، اختلال ارتباطی ناشی از آن بیشتر است. در حالی که هر چه کم‌شنوایی دیرتر اتفاق بیفتد، تاثیرات اجتماعی و هیجانی ـ عاطفی آن بیشتر می‌شود. از طرف دیگر با افزایش سن، پیرگوشی نیز به کم‌شنوایی موجود افزوده می‌شود. البته اختلال ارتباطی در سالمندان فقط مربوط به شنوایی نیست و ممکن است از مشکلات شناختی و ضعف حافظه نیز ناشی شود. به همین دلیل، تاثیرات کم‌شنوایی در سالمندان تشدید می‌شود.
نایب رئیس انجمن علمی شنوایی‌شناسی ایران با تاکید بر این که سن طلایی تشخیص کم‌شنوایی در انواع ژنتیکی و مادرزادی در بدو تولد و از طریق آزمون غربالگری است، می‌افزاید: بدون شک، تشخیص کم‌شنوایی در دوران نوزادی و سپس کودکی از نظر پاسخگویی به درمان و کنترل عوارض شدید تر آن در بزرگسالی از اولویت برخوردار است. در مورد کم‌شنوایی اکتسابی نیز باید توجه داشت که در سنین مختلف ممکن است اتفاق بیفتد، اما الگوی ایجاد آن در کودکان و بزرگسالان متفاوت است. در کودکان، عفونت‌ها و مسمومیت‌های دارویی، بویژه از طریق مصرف جنتامایسین ممکن است باعث آسیب به بخش حلزون گوش داخلی شده و کم‌شنوایی دائم ایجاد کند.
پیشگیری از بروز کم‌شنوایی محیطی
دکتر ملایری با تاکید بر این که در کم‌شنوایی محیطی نیز عواملی چون سر و صدا، سالمندی، مسمومیت‌های دارویی یا عفونت‌های ویروسی و باکتریایی باعث ایجاد کم‌شنوایی می‌شود، می‌گوید: در دوران کودکی، رعایت بهداشت برای جلوگیری از عفونت‌ها، اجتناب از قرار گرفتن کودک در موقعیت‌های خطرناک به منظور جلوگیری از ضربه به سر، استفاده نکردن از اصوات موسیقی بلند، بویژه گوشی‌های موبایل و قرار نگرفتن در محیط‌هایی که دود سیگار یا مواد سمی وجود دارد در پیشگیری از بروز کم‌شنوایی‌های محیطی موثر است.
وی می‌افزاید: در بزرگسالان نیز استفاده از مواد آنتی‌اکسیدان نظیر سبزیجات و میوه‌جات تازه، اجتناب از گوش دادن به موسیقی‌های بلند از طریق هدفون‌های موبایل، استفاده نکردن از دخانیات، انجام فعالیت‌های ورزشی روزانه و کنترل بیماری‌هایی چون فشارخون و دیابت به جلوگیری از بروز اختلالات شنوایی بسیار کمک می‌کند.
این متخصص شنوایی‌سنجی در مورد تاثیر استرس و اضطراب در بروز کم‌شنوایی تاکید می‌کند: استرس، عامل ایجادکننده کم‌شنوایی نیست، اما بروز کم‌شنوایی و مشکلات مرتبط با آن نظیر وزوز گوش را تشدید می‌کند و عملکرد گوش دادن به صداها را نیز دچار مشکل می‌کند.
نشانه‌های کم‌شنوایی در کودکان را نادیده نگیرید
دکتر ملایری با تاکید بر این که توجه به نشانه‌های کم‌شنوایی در کودکان در تشخیص و درمان به موقع این نوع اختلالات نقش بسیار مهمی دارد، می‌گوید: تاخیر در صحبت کردن، بی‌توجهی به صداها و مشکلات یادگیری از مهم‌ترین علائم کم‌شنوایی در کودکان است، بویژه تاخیر در رشد مهارت‌های زبان و گفتار، بخصوص تکلم اصوات گفتاری به عنوان مهم‌ترین نشانه کم‌شنوایی در کودکان تلقی می‌شود.
وی تاکید می‌کند: کودکانی که به صداهای گفتاری بی‌توجه هستند و به حرکات لب توجه بیشتری نشان می‌دهند یا نسبت به همسالان خود دیرتر زبان باز می‌کنند و اصوات گفتاری کم شدت و زیر مثل صدای ز، ش و س را به درستی تلفظ نمی‌کنند باید از نظر ابتلا ی احتمالی به کم‌شنوایی مورد بررسی تخصصی قرار بگیرند. توجه داشته باشید اگر کودک یا دانش‌آموز در محیط شلوغ بی‌توجه است و خیلی زود خسته می‌شود، ممکن است مبتلا به کم‌شنوایی باشد. همچنین کودکانی که اصوات گفتاری را به درستی بیان نمی‌کنند یا در دیکته نوشتن و خواندن کند هستند، باید از سوی متخصص شنوایی مورد ارزیابی شنوایی قرار گیرند.
کاهش و کنترل آثار کم‌شنوایی‌ها
بسیاری از کم‌شنوایی‌ها را می‌توان با روش‌های بازتوانی شنوایی از جمله استفاده از سمعک درمان کرد.
دکتر ملایری دراین‌باره توضیح می‌دهد: خوشبختانه فناوری‌های سمعک، پیشرفت زیادی کرده و از قابلیت‌های بسیار متنوع و گسترده‌ای برخوردار است. حتی در سال‌های اخیر با افزایش آگاهی جامعه از کم‌شنوایی و روش‌های درمانی موجود و نیز کاهش تاثیرات اجتماعی استفاده از سمعک در جامعه، دسترسی افراد کم‌شنوا به تسهیلات آموزشی و اجتماعی گسترش پیدا کرده است.
وی اظهار می‌کند: البته برخی از انواع کم‌شنوایی را می‌توان با دارودرمانی یا جراحی درمان قطعی کرد، اما در بسیاری دیگر از آسیب‌های شنوایی، امکان درمان قطعی وجود ندارد و با روش‌های بازتوانی شنوایی می‌توان تاثیرات مخرب کم‌شنوایی بر فرد را کاهش داد. با این حال، درمان باید بلافاصله پس از تشخیص کم‌شنوایی آغاز شود. بی‌شک، هر چه سن تشخیص و درمان زودتر باشد، نتیجه درمان بهتر خواهد بود.
