به گزارش خبرنگار معارف باشگاه خبرنگاران،

متن کامل پرسش

ارث زن در چه صورتی با مرد مساوی است؟ آیا در جامعه ای که زنان آن در صد بالایی از کارمندان را تشکیل دهند، ارث زن و مرد مساوی است؟
 

پاسخ اجمالی

به طور کلی در دو صورت ارث زن و مرد مساوی هست: 1ـ ارث پدر و مادر(در اکثر موارد)  2ـ ارث خویشاوندان مادری میت.

و بالا بودن تعداد کارمندان زن، موجب تساوی یا عدم تساوی ارث زن و مرد نمی گردد. بله ما این گفته را می پذیریم که برای تعالی و رشد و پیشرفت جامعه در جهت صحیح، اشتغال زن در بیرون از منزل مورد تشویق اسلام نیست و در اسلام تامین هزینه های خانواده بر دوش مرد گذاشته شده است، ولی باید توجه داشت که آنچه در این باب گفته می شود حکمت است نه علت.

پاسخ تفصیلی

به طور کلی در دو صورت زن و مرد (مذکر و مونث) در ارث مساوی هستند:

الف) پدر و مادر در اکثر موارد در ارث از میت (فرزند) مساوی هستند مگر در چند صورت:
1) اگر وارث میت فقط پدر و مادر او باشند، مال به سه قسمت می شود، دو قسمت آن را پدر و یک قسمت را مادر می برد ولی اگر میت دو برادر، یا چهار خواهر، یا یک برادر و دو خواهر داشته باشد که همه آنان پدری باشند، یعنی پدر آنان با پدر میت یکی باشن، خواه مادرشان هم با مادر میت یکی باشد یا نه، اگر چه تا میت پدر و مادر دارد اینها (برادر و خواهر) ارث نمی برند، اما بواسطه بودن اینها مادر شش یک مال را می برد و بقیه را به پدر می دهند.

2) اگر وارث میت فقط پدر و مادر و یک دختر باشد چنانچه میت دو برادر یا چهار خواهر یا یک برادر و دو خواهر پدری داشته باشد مال را شش قسمت می کنند، پدر و مادر هر کدام یک قسمت و دختر سه قسمت می برد و یک قسمت باقیمانده را چهار قسمت می کنند یک قسمت را به پدر و سه قسمت را به دختر می دهند: مثلاً اگر مال میت را 24 قسمت کنند 15 قسمت آن را به دختر و 5 قسمت آن را به پدر و 4 قسمت آن را به مادر می دهند.

ب) اگر زن و مرد از خویشاوندان مادری میت باشند، مساوی ارث می برند. این صورت دارای مصادیق متعددی است از آنجمله:

1) برادر و خواهر مادری.

2)برادر زاده و خواهر زاده مادری.

3)عمو و عمه مادری.

4)دائی و خاله (مادری یا پدری یا پدری و مادری).

البته در این دو مورد اخیر (سه، چهار)احتیاط وجوبی آن است که در تقسیم ارث با یکدیگر صلح کنند.

اما این سؤال شما که آیا در جامعه ای که زنان آن درصدر بالایی از کارمندان را تشکیل دهند ارث زن و مرد مساوی است؟

از ابهام برخوردار است. اگر منطور این است که در جامعه که زنها درصد بالای از کارمندان را تشکیل می دهند و در آمد مستقل دارند و وظیفه ی تامین هزینه خانواده را ندارند چگونه در ارث با مرد، مساوی هستند؟

پاسخ این است که اولاً: موارد تساوی نادر است و کمتر اتفاق می افتد.

و ثانیاً: تساوی ارث زن و مرد در بعضی از موارد نه تنها نشانه نقصان و ضعف اسلام نیست بلکه خود علامت کمال این دین است که از این طریق زنها با دلگرمی بیشتری به ایفای نقش اساسی خود که همانا تربیت فرزندان است، مشغول باشند.

و اگر منظور از سؤال اینست که چرا در این صورت که زنان شرایطی مساوی با مردان دارند و آنها هم نان آور خانه محسوب می گردند و فقدان آنها در خانواده ضرر بزرگی را متوجه خانواده می کند، در ارث بردن با مردان مساوی نیستند؟ در جواب باید بگوئیم که: اگرچه از دیدگاه اسلام کار در بیرون منزل برای زنها در صورتی که شئون اخلاقی و دینی رعایت شود، ممنوع نگشته است ولی اسلام به جهت رعایت مسائل مهم و اساسی جامعه، زنها را بیشتر به کارها و حل مشکلات درون منزل تشویق می کندو این هم با روحیه و عواطف و احساسات زنها سازگارتر است و هم ترقی و تعالی و پیشرفت بهتر جامعه و آینده را در پی دارد. آینده از آن افرادی است که امروز کودکند و در دامن خانواده در حال رشد و تربیت هستند و در واقع نقش زنها در جامعه یک نقش بنیادی و اساسی است. یعنی آماده سازی و پرورش زیر ساختها ی جامعه توسط زنها صورت می گیرد و به جهت ایفای این نقش خطیر، تلاش در بیرون خانه از آنها خواسته نشده و از این جهت تامین هزینه های خانواده بر دوش مرد قرار داده شده و طبیعی است که در چنین ساختاری ارث مرد بیشتر باشد . نتیجه اینکه اگر احکام و دستورات مختلف و متعدد اسلام را کنار هم بگذاریم بدرستی در می یابیم که اگر ارث زن نصف ارث مرد قرار داده شده است و یا در مواردی مساوی، همه و همه از روی حکمت بوده است.

اگر در این ساختار و سیستم ارث زن نصف شده، تامین هزینه های مالی خانواده هم بر دوش زن گذاشته نشده است و اگر در مواردی مساوی شده است جهات دیگری مثل دلگرم کردن زن به ایفای نقش مادری یا ... در کار بوده است. علی ای حال آنچه بیان شد در حد بیان حکمت بود نه علت یعنی اینگونه نیست که علت عدم تساوی ارث زن و مرد، صرفا تامین هزینه های مالی خانواده توسط مرد، باشد تا در صورت بر هم خوردن این روند، حکم هم تغییر کند و ارث زن مساوی مرد گردد.


 منبع:توضیح المسائل مراجع، ج 2، 282