تعجب وزیر فرهنگ روسیه از سطح بالای اطلاع رهبر انقلاب از ادبیات و رمان‌های روسی
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت دهم می‌گوید: از منظر رهبری هنر برای هنر و یا صرفاً سرگرمی و تفنن هیچ جایگاه و اهمیتی ندارد بلکه هنر بایستی در خدمت آرمان‌ها و ارزش‌های متعالی باشد.
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران، تعجب وزیر فرهنگ روسیه از سطح بالای اطلاع رهبر انقلاب از ادبیات و رمان‌های روسیبدون شک یکی از ویژگی‌های رهبر معظم
انقلاب٬ اهمیت دادن به مقوله فرهنگ و تعامل مثبت با هنرمندان و اهالی فرهنگ
است. همواره خاطرات و نقل‌قول‌های فراوانی پیرامون دیدگاه‌های فرهنگی
ایشان منتشر شده است اما باز هم انتشار خاطرات جدید پیرامون دیدگاه‌های
فرهنگی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و رفتارهای ایشان با هنرمندان می‌تواند
دارای جذابیت‌های خاص خود باشد. در این راستا با سید محمد حسینی وزیر سابق
فرهنگ و ارشاد اسلامی به گفت‌وگو نشستیم.
حسینی معتقد است از دوران مبارزه با رژیم ستمشاهی و مجاهدت برای تحولی بنیادین در کشور تاکنون نگاه و رویکرد ایشان به هنر به عنوان مقوله‌ای جذاب است که می‌تواند در فکر، روح و روان انسان‌ها که فطرتا طالب جمال و زیبایی هستند اثرگذار باشد لذا همواره در عین توجه و تاکید بر ضرورت بهره‌گیری از جاذبه‌های هنر و ارائه کارهای هنری در زیباترین و دلنشین‌ترین وجه خود به مفهوم، محتوا و پیام اهتمام ویژهای داشته‌اند و وجه تمایز آثار هنری در نظام اسلامی را مضامین ناب، انسانی و پاک می‌دانند لذا با صراحت مقصود خود از فرهنگ را فرهنگ اصیل اسلامی و انقلابی ذکر می‌کنند و توقع دارند که مدیران نظام از هنرمندان متدین و آثار ارزشی حمایت کنند. از منظر رهبری هنر برای هنر و یا صرفا سرگرمی و تفنن هیچ جایگاه و اهمیتی ندارد بلکه هنر بایستی در خدمت آرمان‌ها و ارزش‌های متعالی باشد.
وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌گوید: همان‌طور که امام راحل عظیم‌الشأن فرهنگ را منشأ تحول و پیشرفت می‌دانستند رهبر حکیم انقلاب نیز بر این باور هستند که فرهنگ در همه امور نقشآفرین است لذا بر ارتقاء فرهنگ عمومی در کشور تأکید دارند و بر نقش نخبگان و اهالی فرهنگ و هنر در فرهنگ‌سازی واقف هستند. براین اساس در کنار اهتمام به امور سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و بین‌المللی و دیدار با مسئولان بخش‌های مربوطه با سینماگران،شاعران، نویسندگان و هنرمندان هم نشست و برخاست دارند. این دیدارها هم به منزله تکریم این طیف فرهیخته جامعه است و هم با تبیین استادانه امور جهت‌گیری‌های نظام و رسالت مهم آنان گوشزد می‌شود. این سلوک متواضعانه و رابطه محبت‌آمیز بدون آن‌که تحکمی بهمراه داشته باشد همدل و همراه شدن و نیز متقاعد شدن افراد را موجب می‌شود و روحیه تلاش و انگیزه ارائه آثار ارزشمند را مضاعف می‌سازد.
حسینی تصریح می‌کند: در مقایسه با رهبران و رؤسای‌جمهور دیگر کشورها سراغ ندارم که شخصیتی جامع‌الاطراف و محیط به حوزه‌های متنوع فرهنگی و هنری به مانند ایشان وجود داشته باشد. البته ممکن است فردی در یک رشته مثل موسیقی دارای توانمندی باشد اما معمولا اشراف و احاطه به دیگر عرصه‌ها ندارد. در داخل کشور هم اگرچه بسیاری از مسئولان صبغه فرهنگی دارند و در کنار چهره سیاسی چهره فرهنگی هم دارند ولی مقایسه آنان با رهبری قیاس مع‌الفارق است و همگان به این موضوع اذعان دارند. در دیدارهای خصوصی با دولتمردان و نخبگان در مواردی به برخی آثار و کتاب‌ها اشاره می‌کنند که گستره و عمق معلومات ایشان را نشان می‌دهد.
مشروح گفت‌وگو با سید محمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت دهم پیش‌روی شماست:
نحوه تعامل رهبر معظم انقلاب با اهالی فرهنگ و هنر چگونه است؟
حسینی: تعامل دوستانه و صمیمانه رهبر عزیز انقلاب با اهالی فرهنگ و هنر زبانزد عام و خاص است. نفس وقت‌گذاری ایشان برای دیدار با ارباب فکر، فرهنگ و هنر، پیگیری مداوم، اشراف و احاطه مثال‌زدنی ایشان به حوزه فرهنگ و هنر علی‌رغم مسئولیت‌های خطیری که بر عهده دارند بیانگر اهتمام و ارزش‌گذاری نسبت به این مقوله است.
رفتارهای ایشان در برخورد با هنرمندان را چگونه می‌بینید؟
حسینی: رفتار ملاطفت‌آمیز و سرشار از محبت و احترام حضرت آقا با هنرمندان فراتر از دیگر گروه‌ها از جمله مدیران سیاسی و اجرایی کشور است. هنرمند در دیدار با معظم‌له احساس نمی‌کند که با رهبری با صلابت و مقتدر که نقشه‌های قدرت‌های جهانی را به‌هم ریخته است مواجه شده بلکه فضا به گونه‌ای است که هر هنرمندی خود را در محضر عالمی فرزانه می‌یابد که خبره و استاد آن رشته است. با شخصیتی معنوی و دوست‌داشتنی که ظرایف هنر او را درک می‌کند و در عباراتی کوتاه نکات کلیدی و راهگشا را مطرح می‌کند.
این ارتباط عاطفی و بدون تکلّف قطعا موجب دلگرمی و تشویق نخبگان فرهنگ و هنر کشور می‌شود. وقتی ملاحظه می‌کنند که بالاترین مقام کشور چنین توجهی به آنان دارد که آثارشان را می‌بیند و اظهارنظر می‌کند و نقاط قوتش را تحسین می‌کند قطعا این رفتار سبب افزایش انگیزه کار و تلاش و ارائه آثار جدید و بهتر می‌شود.
نگاه رهبر معظم انقلاب نسبت به مولفه‌هایی همچون هنر ارزشی و هنر غیر ارزشی چگونه است؟
حسینی: از دوران مبارزه با رژیم ستمشاهی و مجاهدت برای تحولی بنیادین در کشور تاکنون نگاه و رویکرد ایشان به هنر به عنوان مقوله‌ای جذاب است که می‌تواند در فکر، روح و روان انسان‌ها که فطرتا طالب جمال و زیبایی هستند اثرگذار باشد؛ لذا همواره در عین توجه و تاکید بر ضرورت بهره‌گیری از جاذبه‌های هنر و ارائه کارهای هنری در زیباترین و دلنشین‌ترین وجه خود به مفهوم، محتوا و پیام اهتمام ویژهای داشته‌اند و وجه تمایز آثار هنری در نظام اسلامی را مضامین ناب، انسانی و پاک می‌دانند لذا با صراحت مقصود خود از فرهنگ را فرهنگ اصیل اسلامی و انقلابی ذکر می‌کنند و توقع دارند که مدیران نظام از هنرمندان متدین و آثار ارزشی حمایت کنند. از منظر رهبری هنر برای هنر و یا صرفا سرگرمی و تفنن هیچ جایگاه و اهمیتی ندارد بلکه هنر بایستی در خدمت آرمان‌ها و ارزش‌های متعالی باشد.
مقام معظم رهبری در حوزه‌های مختلف دارای اطلاعات جامعی هستند که گاهی موجب شگفتی فعالان فرهنگی و هنری می‌شود. آیا مطالعات شخصی و تحلیلهای شخصی ایشان چنین زمینه‌ای را فراهم کرده است یا مشاورانی دارند که حوزه‌های مختلف فرهنگی را رصد می‌کنند و اطلاعات جامعی را در اختیار ایشان قرار می‌دهند؟
حسینی: شخصیت ایشان در خانواده علم، فضل و تقوا شکل گرفته است. اولین معلمان ایشان پدر و مادری بافضیلت و وارسته بودند که از کودکی معارف زلال را در کام ایشان گوارا ساخته‌اند و در کنار درس‌های رسمی با داستان و کتاب آشنا ساختند. این شوق و علاقه روز به روز با مطالعه کتاب‌ها و دیدن آثار بیشتر شده است و ارتباط با علما، نویسندگان، شاعران و نخبگان به این شور و اشتیاق عمق بخشیده است. از لحظه لحظه عمر خود در نوجوانی و جوانی بهره برده‌اند و دامنه اطلاعات خود را گسترش داده‌اند.
زندان، مبارزه و تبعید قبل از پیروزی انقلاب و مسئولیت‌های سنگین بعد از انقلاب ارتباط و پیوند دقیق با فرهنگ و هنر را قطع نکرده است و لذا شاهد تسلط وصف‌ناپذیر ایشان به موضوعات مختلف و معرفت نسبت به جریانات، افراد و آثار آنها هستیم بنابراین در وهله اول نگرش و گرایش ایشان زمینه‌ساز این حجم معلومات و تحلیلهای دقیق و مطابق واقع است. در مرحله بعد ارتباط گسترده و رودرو با اهالی فرهنگ و هنر است که آثار خود را در اختیار ایشان می‌گذارند و آخرین تحولات حوزه خود را بیان می‌کنند و البته دفتر ایشان نیز آخرین گزارش‌ها را تهیه و اطلاع‌رسانی به موقع انجام می‌دهد اما مهم‌ترین نکته همان اهتمام شخص ایشان است که کتاب‌ها را مطالعه و آثار از جمله برخی فیلم‌های سینمایی را می‌بینند و تنها به شنیده‌ها بسنده نمی‌کنند لذا اگر نقد و تحلیلی ارائه می‌دهند یا توصیه‌ای می‌کنند با اطمینان خاطر است.
چه مساله‌ای سبب می‌شود که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تا این حد به مقوله فرهنگ اهمیت دهند و دیدارهای جداگانه‌ای را با اهالی سینما، شاعران، ناشران و نویسندگان را ضروری بدانند؟
حسینی: همان‌طور که امام راحل عظیم‌الشأن فرهنگ را منشأ تحول و پیشرفت می‌دانستند رهبر حکیم انقلاب نیز بر این باور هستند که فرهنگ در همه امور نقشآفرین است لذا بر ارتقاء فرهنگ عمومی در کشور تأکید دارند و بر نقش نخبگان و اهالی فرهنگ و هنر در فرهنگ‌سازی واقف هستند. براین اساس در کنار اهتمام به امور سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و بین‌المللی و دیدار با مسئولان بخش‌های مربوطه با سینماگران، شاعران، نویسندگان و هنرمندان هم نشست و برخاست دارند.
این دیدارها هم به منزله تکریم این طیف فرهیخته جامعه است و هم با تبیین استادانه امور جهت‌گیری‌های نظام و رسالت مهم آنان گوشزد می‌شود. این سلوک متواضعانه و رابطه محبت‌آمیز بدون آن‌که تحکمی به همراه داشته باشد همدل و همراه شدن و نیز متقاعد شدن افراد را موجب می‌شود و روحیه تلاش و انگیزه ارائه آثار ارزشمند را مضاعف می‌سازد.
چه خاطراتی از مشی شخصی ایشان در برخورد با اهالی فرهنگ و هنر و رفتارشان با فعالان این حوزه در یاد دارید؟
حسینی: خاطرات فراوانی به ویژه در 4 سال مسئولیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارم که ذکر همه آنها میسر نیست. برای نمونه دیدار با شاعران از صفا و صمیمیت خاصی برخوردار است. عصر 14 رمضان هر ساله حدود 2 ساعت قبل از افطار شاعرانی از سراسر کشور به بیت رهبری می‌آیند و تک‌تک خدمت مولا و مراد خود می‌رسند و کتاب‌ها و اشعار جدید خود را تقدیم می‌کنند و مختصر توضیحی ارائه می‌دهند و مورد ملاطفت قرار می‌گیرند. بسیاری از شاعران را حضرت آقا به نام می‌شناسند و مورد تفقد قرار می‌دهند.
بعد از نماز و افطار جلسه شعری آغاز می‌شود که چند ساعت به درازا می‌کشد و رهبر ادیب با دقت مستمع اشعار می‌شوند. معمولا جوانان را تشویق می‌کنند و کمتر به ابیات آنان اشکال وارد می‌کنند ولی شاعران میانسال و شناخته‌شده که از ظرفیت بیشتری برخوردار هستند و با نگاه مشفقانه رهبری مأنوس هستند ممکن است با نقد شعرشان یا بعضی تعابیر و واژه‌ها مواجه شوند. گاهی حضرت آقا پیشنهاد می‌دهند که یک کلمه یا عبارت عوض شود، پس از اصلاح همگان از جمله خود شاعر اذعان می‌کند که بیت شعری او لطیف‌تر و روان‌تر شده است.
غیر از جلسات شاعران، از دیدار با سایر هنرمندان چه خاطراتی دارید؟
حسینی: اهتمام رهبری به مراسم تکریم از علما و مفاخر هم قابل توجه است. معمولا قبل از برگزاری کنگره و همایش بزرگداشت شخصیت‌ها، جلسه‌ای در حضور ایشان تشکیل می‌شود و گزارشی از برنامه‌ها و اطلاعاتی در خصوص شخصیت مورد نظر مطرح می‌شود. در پایان حدود 10 الی 15 دقیقه رهبر معظم انقلاب صحبت می‌کنند که برای پژوهشگران و دست‌اندرکاران برنامه هم بسیار مفید است. مثلا در مورد شخصیت‌هایی مثل میرزاکوچک‌خان جنگلی، آیت‌الله سیدنعمت‌الله جزایری، عارف وارسته سید علی آقای قاضی اشاراتی داشتند که کمتر به آن نکات و محورها توجه شده بود.
آیا به جز ایشان فرد دیگری را می‌شناسید که تا این حد در زمینه مسائل فرهنگی اطلاعات جامع داشته باشد و تعامل با اهالی فرهنگ و هنر را ضروری بداند؟
حسینی: در مقایسه با رهبران و رؤسای جمهور دیگر کشورها سراغ ندارم که شخصیتی جامع‌الاطراف و محیط به حوزه‌های متنوع فرهنگی و هنری به مانند ایشان وجود داشته باشد. البته ممکن است فردی در یک رشته مثل موسیقی دارای توانمندی باشد اما معمولا اشراف و احاطه به دیگر عرصه‌ها ندارد. در داخل کشور هم اگرچه بسیاری از مسئولان صبغه فرهنگی دارند و در کنار چهره سیاسی چهره فرهنگی هم دارند ولی مقایسه آنان با رهبری قیاس مع‌الفارق است و همگان به این موضوع اذعان دارند. در دیدارهای خصوصی با دولتمردان و نخبگان در مواردی به برخی آثار و کتاب‌ها اشاره می‌کنند که گستره و عمق معلومات ایشان را نشان می‌دهد.
به یاد دارم در دیدار با وزیر فرهنگ وقت روسیه که فردی با تجربه و متفکر بود وقتی سخن از ویژگی‌های رهبر معظم انقلاب پیش آمد به مطالعات گسترده ایشان در حوزه ادبیات روسی اشاره کردم و اینکه ایشان غالب کتاب‌ها و رمان‌های مطرح نویسندگان معاصر روس را مطالعه کرده‌اند. وزیر فرهنگ روسیه که یک سابقه ذهنی در این خصوص داشت ضمن تائید موضوع تعجب و تحسین خود را اظهار داشت و گفت از این جهت احترام خاصی برای رهبری قائل است. از این نمونه‌ها فراوان است که مجال طرح آنها وجود ندارد و مبالغه نیست اگر در این خصوص به همین بیت معروف بسنده کنیم که:
میان ماه من تا ماه گردون تفاوت از زمین تا آسمان است
رهبر معظم انقلاب در حوزه کتاب دقت‌نظر ویژهای دارند و این حوزه را به‌عنوان حوزه‌ای جهت آگاهی‌بخشی جامعه معرفی می‌کنند. نوع نگاه ایشان نسبت به حوزه کتاب را چکونه ارزیابی می‌کنید؟
حسینی: از منظر رهبری راه رشد و تعالی جامعه از مطالعه کتاب می‌گذرد لذا تأکید همیشگی ایشان بر نوشتن آثار غنی و جذاب است و سفارش می‌کنند که از دوره کودکی و نوجوانی در خانواده‌ها و مدارس بچه‌ها با کتاب مأنوس شوند. بسیاری از تحولات و اقدامات سازنده در زمینه کتاب با ارشاد و اشاره ایشان صورت گرفته است. یک نمونه بارز اهتمام به نمایشگاه کتاب است که هر ساله وقت قابل توجهی به این موضوع اختصاص می‌دهند. ضمن بازدید از غرفه‌ها به نکات ارزنده‌ای اشاره می‌کنند که تحقق آن کاری جدی می‌طلبد.
نمونه دیگر مطالعه کتاب‌های جدید و نوشتن یادداشت و تقریظ بر آنهاست که موجب دلگرمی نویسندگان می‌شود. جمع‌آوری برخی از این نوشته‌ها خود یک کتاب شد و در قالب نمایشگاه نیز ارائه گردید. به‌ویژه توجه به ادبیات دوران دفاع مقدس موجب شد که شاهد یک حرکت گسترده و به تعبیری نهضتی در این خصوص باشیم. ایشان در سخنان خود نیز گاهی از کتابی نام می‌برند که پس از آن غالبا با اقبال گسترده اهل مطالعه مواجه می‌شود و شاهد چاپ چندین باره آن کتاب می‌شویم.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای علاوه بر طبع شعری که دارند، دیدارهای مستمری با شاعران دارند. علت اهمیت مقوله شعر نزد ایشان را چه می‌دانید؟
حسینی: طبع مردم به گونه‌ای است که وقتی کلمات در قالب زیبای شعر با نظم و آهنگ دلنشین ارائه می‌شود بدان متمایل می‌شوند و با طیب خاطر پذیرا می‌شوند. توجه عموم مردم به اشعار بزرگانی چون حافظ، سعدی، مولانا و فردوسی مؤید این مدعاست. رهبر ادیب انقلاب که خود اهل ذوق و شعر هستند و از این استعداد خدادادی برخوردارند به اثرگذاری شعر در انتقال آموزه‌ها و مضامین ناب کاملا وقوف دارند لذا از دوران جوانی در انجمن‌ها و محافل شعری شرکت می‌کردند و این روند را در دوره ریاست‌جمهوری و رهبری ادامه دادند و همواره شاعران را به سرودن اشعاری که بر ایمان و باور مردم، کمالات اخلاقی جامعه و آگاهی به زمان و دمیدن روحیه ایثار، حماسه و ظلم‌ستیزی و دفاع از مظلوم بیفزاید ترغیب می‌کنند. از نگاه رهبری شاعران و نیز مداحان در تبیین مکتب اهل بیت و ترسیم مظلومیت عترت پاک پیامبر(ص) نقش بی‌بدیلی دارند و امروز نیز در کشور ظرفیت‌های فراوانی وجود دارد که بایستی مورد بهره‌برداری قرار گیرد. بالغ بر 100 هزار مداح و 100 هزار هیئت در کشور فعال هستند. اگر این افراد بر مضمون و شیوایی کار خود اعتنا کنند چقدر می‌توانند در جامعه اثرگذار باشند. این تنها یک نمونه است لذا هر سال شاهد دیدار رهبری با ذاکران اهل بیت عصمت و طهارت هستیم.
در مورد جلسات تکریم شاعران فعلی نیز ایشان اهمیت خاصی قائل هستند مثلا
وقتی برای گزارش مراسم تجلیل از استاد حمید سبزواری خدمت رهبری رسیدیم
ایشان استاد را با نام کوچک که نشانه تحبیب و اوج صمیمیت و رفاقت است مخاطب
قرار می‌دادند و یا اظهار لطف فراوانی به استاد مشفق کاشانی داشتند. در
سخنان خود گفتم که استاد مشفق در آغاز دهه دهم عمر خود هستند که بلافاصله
جمله‌ای به این مضمون فرمودند که چرا ایشان را بیش از سنشان جلوه می‌دهید؟!
این واکنش البته طبیعی بود چون دهه دهم صد سالگی را تداعی می‌کند ولی
منظور بنده 90 سالگی استاد مشفق بود چون دیدار در سال 92 انجام شد و ایشان
متولد 1302 هستند.
به‌هرحال ما در سرزمینی زندگی می‌کنیم که اطفال با لالایی مادران بزرگ
می‌شوند و در طول زندگی دائما با شعر سر و کار دارند و پایان زندگی افراد
هم با مراسمی است که مراثی و اشعار در آن جلوه بارزی دارد لذا هر مقدار به
مفاهیم و جهتگیری شعر توجه شود در مسائل تربیتی و نیز اجتماعی اثربخش و
نقشآفرین خواهد بود.
حسینی: قطعا دیگر ملت‌ها و دولتمردان وقتی در جریان توجه زائدالوصف رهبری به شعر و ادب قرار می‌گیرند هم موجب اعجاب و شگفتی آنها می‌شود و هم این عنایت را تحسین می‌کنند. برای نمونه در سفری که آقای حامد کرزای به ایران داشت به مناسبتی در مورد جلساتی شعری حضرت آقا با شاعران به ایشان توضیح دادم ساعاتی بعد که با رهبر معظم انقلاب دیدار داشت به این نکته اشاره کرده و اظهار تمایل کرد که در این جلسات شرکت نماید!
مقام معظم رهبری علی‌رغم مشکلات اقتصادی کشور و تحریم‌های کشورهای استکباری علیه جمهوری اسلامی ایران، سال جاری را سال «اقتصاد و فرهنگ» نامیده‌اند. چه ضرورتی از نگاه ایشان وجود داشت که فرهنگ را هم‌سنگ و هم‌تراز اقتصاد در نظر گرفتند و به‌عنوان نقشه راه برای سال جاری مطرح کردند؟
حسینی: اساس انقلاب اسلامی برای استقرار فرهنگ اصیل اسلامی بود که اقتصاد و سیاست نیز متأثر از فرهنگ هستند لذا همواره بر اهمیت، اولویت و تقدم فرهنگ تأکید شده است. امام عظیم‌الشأن راحل نیز در اولین سال پیروزی انقلاب خطاب به دولت موقت و مردم سال 58 را سال فرهنگ قلمداد کردند که بیانگر ژرف‌اندیشی و اهتمام آن پیر فرزانه است. رهبری نیز همواره فرهنگ را مورد توجه قرار دادند که امیدواریم در سال جاری صرفا به تعریف و تجلیل از این نامگذاری بسنده نشود بلکه شاهد اقدامات اساسی و تحقق مطالبات بر زمین مانده رهبری باشیم.
منبع: تسنیم
