"رادوسلاو شیکورسکی" وزیر خارجه لهستان در 10 اسفند سال گذشته در راس هیاتی دیپلماتیک وارد ایران شد و پس از بازدید از شهر تاریخی اصفهان، راه تهران در پیش گرفت تا با همتای ایرانی‌اش، "محمدجواد ظریف" پیرامون مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی و راه‌های تعمیق روابط تجاری و اقتصادی به بحث و تبادل نظر بپردازد.

قدمت مناسبات ایران و لهستان

سفر "شیکورسکی" به تهران، مقارن شده بود، با پانصد و چهلمین سالگرد ارتباط دیپلماتیک ایران و لهستان، که این امر حاکی از وجود زمینه‌ای تاریخی در روابط دو کشور است.

در باب مناسبات تاریخی میان ایران و لهستان همین مقدار کافی است که بدانیم، پیش از دوران صفویه درحدود سال 1747 میلادی قافله‌های تجاری لهستانی به ایران سفر می‌کردند و در دوران امپراتوری صفویه نیز، حجم بالای مراودات تجاری دو کشور سبب شد تا "شاه عباس صفوی" دفتر نمایندگی بازرگانی خود را در بندر "گراندوک" لهستان دایر کند.

زبان فارسی از قرن 16 مورد توجه لهستانی‌ها بوده و برخی خانواده‌های اشرافی ساکن جنوب شرق لهستان در دربار خود مدرس زبان فارسی داشتند؛ همچنین در حال حاضر در دو دانشگاه معتبر لهستان یعنی "کراکف" و "ورشو" کرسی زبان فارسی دایر و رشته ایران‌شناسی تا مقطع دکترا تدریس می‌شود. علاوه بر این، دانشگاه "جاکیه لونیان" در کراسکو لهستان هر ساله میزبان بین 10 تا 20 دانشجوی ایران در مقطع فوق‌لیسانس است.

روابط ایران و لهستان پس از دو جنگ جهانی

اما شاید بتوان اوج مناسبات سیاسی میان ایران و لهستان را، پس از پایان جنگ جهانی اول دانست؛ یعنی زمانی که به موجب عهدنامه ورسای، کشور لهستان به صورت مستقل تاسیس شد و مقامات وقت ایران با به رسمیت شناختن این کشور، اقدام به دایر کردن سفارتخانه در ورشو کردند و به این ترتیب دوران جدیدی از روابط دیپلماتیک میان ایران و لهستان آغاز شد.

با آغاز جنگ جهانی دوم و مورد تعرض قرار گرفتن لهستان از سوی قوای نازی از غرب و قوای شوروی از شرق، حدود 150 هزار مهاجر لهستانی وارد خاک ایران شدند و همین امر، گستره مناسبات‌ میان تهران و ورشو را عمیق‌تر کرد.

تعمیق روابط تجاری

شیکورسکی، وزیر خارجه لهستان اگرچه سفر خود به تهران را به دلیل بحران اوکراین و وقوع جنگ در منطقه "کریمه"، نیمه کاره رها کرد، اما در همین سفر نیمه کاره نیز، به توافقاتی مثبتی با همتای ایرانی‌اش نائل شد؛ از جمله اینکه مقرر شد، در آینده‌ای نزدیک، وزیر اقتصاد لهستان که معاونت نخست‌وزیری این کشور را هم برعهده دارد، در صدر یک هیات بزرگ تجاری، عازم تهران شود، تا فرآیند انعقاد قراردادهای کلان تجاری میان دو طرف تثبیت شود.

شیکورسکی که 10 سال پیش هم در کسوت معاون نخست‌وزیر لهستان به تهران سفر کرده بود، با ابراز خرسندی از سفر مجدد به تهران، ایران را کشوری مهم در عرصه بین‌المللی دانست و از توافقات هسته‌ای تهران با گروه 1+5، استقبال کرد.

لهستان کشوری است که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در دسامبر 1991، به سمت غرب گرایش پیدا کرد و پس از چند سال، توانست به اتحادیه اروپا الصاق شود. وسعت جغرافیایی، ابعاد جمعیتی و بنیه اقتصادی از جمله عواملی است که لهستان را ممتازترین کشور شرق اروپا کرده است.

لهستان به عنوان یکی از 28 عضو اتحادیه اروپا و ششمین قدرت اقتصادی این حوزه پولی، در چند سال اخیر در آتش کینه توزی‌های سران غرب علیه ایران، پیرامون برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای تهران، سوخته است و به دلیل وابستگی به اتحادیه اروپا، نتوانسته است مناسبات سیاسی و تجاری خود با تهران را گسترش بخشد؛ اما اکنون که رویکردی تعامل گرایانه از سوی طرفین ایرانی و غربی اتخاذ شده است، لهستانی‌ها قصد دارند فرصت را غنیمت شمارند و با تحکیم مناسبات سیاسی با ایران، زمینه رشد و توسعه مراودات تجاری و اقتصادی خود با قدرتمندترین کشور منطقه خاورمیانه را فراهم آورند.

از سویی دیگر، نزدیکی راه زمینی لهستان به ایران، یک مزیت نسبی محسوب می‌شود که سرمایه‌داران بخش خصوصی لهستان را برای ترغیب دولتمردان خود جهت گسترش مناسبات با ایران، اغوا می‌کند.

سپری که روابط تهران و ورشو را تیره کرد

در سال‌هایی که روابط ایران و لهستان، به دلیل تاثی ورشو از سیاست‌های کلی اتحادیه اروپا رو به سردی گرایش پیدا کرده بود، بحث نصب سپر دفاع موشکی در خاک لهستان، تیرگی روابط تهران و ورشو را بیشتر کرد، چراکه پس از استقرار این سامانه ضد موشکی در خاک لهستان، مقامات‌آمریکایی هدف از این اقدام را مصون ماندن کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی از خطر موشک‌های بالستیک ایران عنوان کردند.

این امر موجب شد تا محافل سیاسی و رسانه‌ای به این نتیجه برسند که مقامات لهستانی، سطح روابط خود با ایران را بر مبنای دستورالعمل‌های واشنگتن تعیین می‌کنند.

در پایان باید خاطرنشان کرد که با عنایت به ایجاد فضای سیاسی باز و تعامل‌گرایانه میان ایران و اروپا، ضرورت دارد که طرف اروپایی با مغتنم شمردن این فرصت تاریخی، به امکانات و توانمندی‌های بالقوه ایران در زمیه‌های تجاری و اقتصادی توجه کند و در این راه اسیر پالس‌های منفی صادره از آن سوی اقیانوس اطلس و سنگ‌اندازی‌های صهیونیست‌های عنود و حسود نشود.